AKİF
SƏMƏD
1.ETÜD
Tanışlıq
Sözündə özümü gördüm,
Özümdə Akif Səmədi.
Zülümdə fani dünyanı,
Dözümdə Akif Səmədi.
İlk tanışlığımız Tusi adına pedaqoji Universitetdə Tələbə dostum Sultan Ateyivin otağında oldu.Sultan:
-Məmməd bu incəli balasıyla tanışsınızmı?-deyib divanda oturmuş 50-55 yaşlı,(əslin də isə 30-35 yaşı olardı) lopa bığlı, çal saçlı ,gülər üzlü Akifi göstərdi. O ayağa durub mənimlə görüşdü. Təzəcə çapdan çıxmış "Uzaqlardan gəlirik" kitabını "Ən əsası İncəli olduğu üçün Məmməd bəyə"avtoqrafıyla mənə bağışladı və elə o gündən bağlandıq bir-birimizə.
Ağamalı Sadiq itgisiylə necə barışıb, Ağamalısız illəri necə yaşayacağım bir müəmma kimi hər an ürəyimi parça-parça etdiyi bir zamanda tapmışdım Akif Səmədi.Bax beləcə, Ağamalıya olan, Ağamalıdan qalan bütün həsrət və sevgilərimin ünvanı, səbir və dözüm yerim oldu arkadaşım Akif. Bir-birimizə müraciət idi "Arkadaş"sözü.
Şeir yazmağımdan xəbəri yox idi. Ancaq bütün yazdığı şeirləri ilk dəfə mənə oxuyurdu. Sözə münasibəti, sözə sevgilərimi görüb ,"Vallah sən ki, sözü belə duyursan, sən bizdən böyük şairsən"-deyərdi. Sonralar, yəni 2004-cü ildə "Dəmircioğlunu dindir" adli ilk kitabım nəşrə hazirlanan ərəfələrdə sirrimi açıb:-Kitaba da "Dəmirçioğlunu dindirmə" adını qoymuşuq, xoşuna gəlirmi? -dedim. O isə heç düşünmədən, "Arkadaş, dindirmə ni dindir eləsən yaxşıdır. Qoy kitabı açan səni dindirsin "-deyib xeyir-dua vermişdi.
2. ETÜD
Gözümün qabağında yazılan şeirlər
Evimizə dəvət etmişdim. İşlədiyim portretlərə baxmaq üçün gəlmişdi .Öz portretini görüb xeyli tamaşa etdi:
- Ayə,a qıvlasız, məni məndən gözəl işləmisən, bu nədid belə?-deyib, bütün portretləri nəzərdən keçirdi:
- Sən bu portretləri cəm halında "İnsan mənzərələri" adlı kitaba topla,-deyib "İnsan mənzərələri" kitabına həm ad qoydu, həm də ilk xeyir-duanı verdi. Bunu da əlavə eylədi ki, kitabın ön sözündə Hazim Hikmətə bir rəhmət oxuyub, ondan üzr diləyəsən. Çünki, bu ad ona məxzusdur-deyib tövsiyyəsini də əsirgəmədi. Sonra süfrə arxasına oturduq. Yemək arası birdən dayanıb, Məmməd, arkadaş, tez mənə bir kağız, bir qələm ver - deyib məni tələsdirdi. Dərhal məsələni başa düşdüm. Belə hallarla çox rastlaşmışdım. Söz gələndə qaçırmazdı,yerində cə tutub saxlamağı varıydı. Bu dəfə zarafata salıb, bir vaxtlar Ağamalı Sadiqin,"sən rəssamsan,lazımın olar"-deyib bağışladığı nazik,qəzet boyda olan ag vərəqlərdən birini gətirib bir neçə yerə qatladım. Cib dəftərçəsinə oxşayan kağızı ona uzadıb,al,nə qədər istəyirsən yaz -dedim. Bığaltı qımışdı, kağıza nəsə yazıb cibinə qoydu:
-Sən zarafat elə, birdə görüşəndə görəcəksən bütün vərəqləri doldurmuşam deyib, zarafatımdan xeyli xoşhal oldu .Beş - üç gün keçməmişdi zəng vurdu:
-Məmməd,gözəl kişilərlə oturmuşuq. Qonaqlığı mən verirəm. Onlarla tanış olmaq istəyirsənsə gəl şotu ver, səninlə tanış edim - deyib mənə görüş yerini dedi. Məsələ aydin idi. Cibində pulu az olanda məni köməyə çağırardı.
Görüşdük. Şair dostumuz Kəmaləddin Qədimlə dostluğumuz elə o gündən başladı. Sonra əlini cibinə salıb:
-Ayə,kağızını da doldurmuşam-deyib,mənim qatlayıb düzəltdiyim " kitabçanı "cibindən çıxarıb, o üzə çevirib bir şeir oxudu, bu üzə çevirib bir şeir oxudu, kağız bütün açıldı. İlahi, mən verən o kağız, bir az əl dəsmalına, bir az cib yaylığına, bir azda salfetkaya oxşayırdı. Yağ ləkəsi,tər ləkəsi içərisində qaralı-ağlı şeirlər.
- Hə... kağız dolub, birində hazırla deyib, bir şeir də oxudu.
Ya Rəbb, adamam, adıma
Canıma yazığım gəlsin.
Bu dünya xandı,mən qulu,
Xanına yazığın gəlsin.
Bir ulu,bir qədim
səsdim,
Bilmirəm niyə tələsdim.
Qılıncam, qınımı kəsdim,
Qınıma yazığın gəlsin.
Ay qaranlıqdı, qar işıq,
Gecə gündüzə yaraşıq.
Qanım qanlara qarışıq,
Qanıma yazığın gəlsin.
Nə oxuyur bu saz,
bu tar.
Canımda qoymadı tutar.
Canımdan canımı qurtar,
Canıma yazığın gəlsin.
Yaz vaxtıydı. Hər yaz onunla səfərə
çıxardıq. Son zamanlar xəstəliyi onu üstələyir, ayaqları şişir ,amansız öskürək
amanını qırır,
tənginəfəslik nəfəsini
kəsirdi. Ağ su aşırımlarında
hər döngə başı maşını
saxladıb, " o nərgizdən bir qom al, oqulançardan,o bənövşədən... Beləcə nazıyla oynayırdım.
Hamımız bilirdik,
elə özü də bilirdi bu dünyada onun vaxtı çox az
idi.
İncəli səfərimizdən geri qayıdırdıq.Yolumuzu
Qəbələ rayonundan
saldıq. Qaradeyin kəndində,
bacımgil yaşayırdılar.
Onlara qonaq olmaq qərarına
gəldik.
Yeznəmiz Rasim bəy bizi həmişəki kimi çox səmimi qarşıladı,
yemək içmək
məclisi gecə yarıya qədər uzandı.Birdən Akif:
- A Rasim,buralarda bulaq yoxdumu, bir əl
üzümüzü yuyardıq,
bir az sərin
su içərdik,dedi.
Rasim gecənin bu nisbində bulaqmı olar deyə düşünüb
zarafatla:
- Niyə yoxdur Akif bəy.Qiblə
bulağı elədirki,
buz kimi, çox uzaqda deyil. Xətrin istiyir, durun
gedək. Akifə
bu söz bənd imiş kimi:
- Durun! Ayə bulağınızın
nə gözəl adı var. Durun gedək bir az sərinləyək
deyib, hamını ayağa qaldırdı. Gecə qaranlığında, əzəmətli
bir ağacın altında yerləşən
"Qiblə" bulağına
adlamaq asan olmadı. Ayaqlarımız
daşlardan sürüşüb,
çeyilə,çamıra,
batdı.
Akif ayaqlarını soyunub,yaxşıca yuyundu,
sudan içib geri qayıtdıq.
Gecə öskürək bir anda aman
vermədi yazığa.
Demək
olar ki, səhərə qədər
arası kəsilmədən
öskürdü. Yuxudan çox
erkən durquzdu bizi.
- Ayə durun, görün quşlar nə gözəl oxuyur, bir şehli
çəməndə ayaqyalın
gəzin, bəsdi yatdınız-deyib hamımızı
oyatdı. Bacım mənə yaxınlaşıb:
- Qardaş, bu adam nə qəribə adamdı. Səhərə qədər öskürdü,
bunun ciyəri partlamadımı? İndidə
elə gülür, zarafat edir, mat qalmışıq-deyib təəcübünü
gizləyə bilmədi.
Sonrada, iki uşaq gülə-
gülə bizə yaxınlaşıb, Akif dayı, nasqıların bulaq başında qalıbmış, deyib islaq nasqıları Akifə uzatdılar.
O da qımışıb:
- A
bala,məktəbinizə
aparın, orada müzeyə qoyarlar- deyib,uşaqlarla zarafat etdi.
Sonra üzünü mənə tutub:
- Arkadaş, siz yuxu bişirdiniz,
məndə səhər-səhər
bir şeir yazmışam,- deyib bu şeiri
oxudu:
Uzanıb sübhə qədər,
Çəkirəm ah...Gecələr.
Gedir yenə qayıdır
Mənə sabah gecələr.
Gecəyə yiyə durmur,
Sabahın sağ sahibi.
Qaralar ağı yedi
Hardadı ağ sahibi.
Ulduzlar ulduz deyil,
Səbrim dara çəkilir.
Neçə bəyaz duyğunun
Üstündən qara çəkilir.
Görsəniz
yoxam, deyin
Ay tək batmağa getdi.
Öldü deməyin, dostlar
Akif yatmağa getdi.
3.
ETÜD
Mən gələnə qalmadı
Alma-ata
şəhərinə işgüzar
səfərə çıxmalıydım.
2004-cü ilin əvvəlləri idi.
Görüşmək üçün Akif gilə getdim. Xeyli söhbətləşdik.
-Məmməd,
gecmi gələcəksən?
Sənsiz heç bilmirəm
necə duracam. Məmməd
İlqarı da özümdən küsdürmüşəm.
Tez gələrsən, bizi barışdırarsan...-deyib
susdu. Ayrıldıq. Beş-on addım gedib
geri döndüm.
Akif Arxamca mənə baxırdı.
- Məmməd,
nə olaydı sən gələnə qədər ölməyəydim-deyib
gülümsədi. Onu gözləri
dolan görməmişdim.
Üzümü çevirib,
uzaqlaşdım, göz
yaşımı gizləmək
üçün...
İyul ayının 12-si bilet alıb Bakıya qayıdırdım.Təyyarədə
oturub bizə paylanan qəzet-jurnalları
vərəqləyirdim. Qəzet səhifəsinin birində
Akifin şəkilini gördüm. Yazını oxuyanda, elə bil damarlarımda qanım dondu. Bir xanim yazar
( adı yadımda qalmayıb ) . Akifə xatirə yazısı yazıb, ağılarla, laylalarla İncəliyə gedən
karvana, " Amandı,
ay ildən əylən
" Qım-qımısıyla bağrımın başını
oyuq-oyuq elədi. Hönkürtümə yaxınlaşan
stuardessa, əlimdəki
kağıza, qara haşiyəli şəkilə
baxıb,kor-peşman geri qayıtdı...
Məni qarşılamağa oğlum Daşqın gəlmişdi.O bu qara xəbəri mənə necə deyəcəyini bilmirdi.
Bir-iki dəfə dili dolaşa-dolaşa nə isə demək istədi. Mən onu qabaqlayıb,
bilirəm, oğlum bilirəm deyib, maşınına oturduq.
Akif mən qayıdana qalmadı. Son anlarında
yanında ola
bilmədiyimə görə
heç özümü
bağışlaya bilmirəm.
Şair dostum Şəmsi qoca, görəsən Məmməd Akif ayrılığına necə
dözəcək deyibmiş.
Sonra Akifə yazdığım
qım-qımını oxuyub
başını bulayıbmış.
Fil olan ağırdı,
Gül olan fağırdı
Dil olan çağırdı
Göz olan ağladı...
Çağırma fələyi,
Kəfəndi bələyi.
Çat verən ürəyi
Köz olan ağladı
Bu etüdlər
Akiflə keçən
ömrüm çox tələsik cizgilərlə
qələmə alınmış
qısaca anları, xatirələridir. Bu xatirələrin isə sayı-hesabı yoxdur.
Akif Səməd həm poeziyamızda, həm könüllərimizdə
özünə bənzər,bənzərsiz bir iz ,bir yol
qoyub gedənlərdəndir.
"Amandır,ay gedən əylən" yaza bildi. Ancaq əylənə
bilmədi. Çox tələsirdi.
Cəmi dünya hesabı ilə 45 yaş yaşayıb, min illik, nə min il, düz
Adəmdən Akif Səmədəcən yaşadı
bu ağır taxtalı kişi.
Beləliklə mənə həsr
etdiyi bir şeirlə sizlərlə
sağollaşıram möhtərəm
oxucular.
DƏMİRÇİOĞLUYA
Bütün yollar dolanıbdır dünyanı,
Kəndə dönür,kəndə dönür arxadaş.
Üz çevirməz bəndəsindən
yaradan,
Bəndə dönür,bəndə dönür arxadaş.
Yanar ocaq bir dəfəlik
ha sönmür,
Kül altında qor illərə ha sönmür,
Üzüdönük
bircə dəfə
ha dönmür,
Gündə dönür,gündə dönür arxadaş.
Qara qoçun sabahı yox, sabahı,
Qara acın pənahı yox, pənahı.
Qara saçın günahı yox,günahı,
Kündə dönür, kündə dönür arxadaş.
Səndən qabaq kimlər baxıb bu çaya,
Nə hesaba gələsidi,nə saya
Yer firlanmır nə günəşə,nə aya.
Səndə dönür,səndə dönür arxadaş.
Nə yatıbsan bu sərində,kölgədə,
Səni gəzir ağrı dağı bəlkə də,
İmanlısı Akif olan ölkədə.
Dində dönür-dində dönür arxadaş.
Məmməd Dəmirçioğlunun
təqdimatında
Ədalət.-
2011.- 24 dekabr.- S.18.