Dövlətin kitab məsələsinə müdaxiləsi vacibdir

Elçin Hüseynbəyli: "Hüseynbala Mirələmov üç kitabımın sponsorudur"

"Ulduz" jurnalının baş redaktoru Elçin Hüseynbəylinin Kulis.az-a müsahibəsi

- Hazırda hansısa bir əsər üzərində işləyirsinizmi?

- Hazırda son romanım-"Yol ayrıcında qaçış"ın çapı ilə məşğulam. Ona görə də qıraq işlərə çox vaxt ayırmıram. Eyni zamanda qarşıdan 50 illik gəlir. 50 illik yubileylə bağlı bir sıra tədbirlər planlaşdırılır. Bundan başqa səfər qeydlərim var, son zamanlarda bir neçə ölkəyə səfərlərim olub. Rahat bir vaxtda səfər qeydlərimi məqalə şəklinə salmaq, mətbuatda dərc etdirmək istəyirəm. Biz həm də "Güney Qafqaz" almanaxı buraxırıq. Rus dilində çıxır və 5 ölkədə yayımlanır. Həm də cari işlərlə məşğulam.

- Dediniz ki, 50 illik yubileyinizlə bağlı tədbirlərin keçirilməsi planlaşdırılır. Təşəbbüs özünüzdən gəlib?

- Mən, ümumiyyətlə, özümlə bağlı təşəbbüs göstərmirəm. Əslinə qalsa bu görüşlər heç mənim 50 illiyimlə bağlı deyil. Sadəcə elə oldu ki, görüşləri 50 illiyin vaxtına saxladım. Bir çox yerlərdə, o cümlədən Bakı Dövlət Universitetində görüş planlaşdırılır. Anar müəllim Natəvan klubunda 50 illik yubilyemin keçirilməsi təşəbbüsünü irəli sürüb.

- Oxucular sizi məhsuldar yazıçı kimi tanıyır. Yazdığınız kitabların oxunma səviyyəsi sizi qane edirmi?

- İndiki mühitə, ümumiyyətlə, dünyada gedən ədəbi proseslərə baxsaq, kitablarımın oxunma səviyyəsini normal hesab etmək olar. Dünyada kitaba maraq azalıb. Azərbaycanda isə cəmi 15-ə yaxın kitab mağazası varsa, yazıçının kitabının min nüsxə ilə çap olunması normaldır. Ancaq 100-150 kitab mağazası olsaydı, onda 10 min tirajla kitab nəşr etdirmək mümkündür. Bu günlərdə Natəvan klubunda kitaba tətbiq olunan əlavə dəyər vergisinin ləğvi ilə bağlı tədbir keçirildi. Bu təşəbbüs alqışa layiqdir və kitabın qiymətinin aşağı düşməsinə təsir göstərə bilər. Ancaq mən orda da dedim, təkcə bu addım kitaba olan marağı istədiyimiz qədər artırmayacaq. Dedim ki, biz nəşriyyat işinin və kitab satış şəbəkəsinin yenidən qurulması, inkişafı üçün ölkə prezidentinə müraciət etməliyik. Mən əminəm ki, dövlət başçısı bu müraciətə biganə qalmayacaq. Nəşriyyat işinin inkişafı və kitab satış şəbəkəsinin inkişafı üçün dövlət proqramı olarsa, ciddi uğur əldə etmək mümkünləşər. Hətta oxucularla və yazıçılarla işləyən bir qurumun da yaranması mümkündür. Bəziləri deyirlər ki, yazıçı kitabını özü satmalıdır, bu, dövlətin işi deyil. Amma mən fərqli düşünürəm, bunu deyənlər möhkəm yanılırlar. Dövlətin kitab məsələsinə müdaxiləsi vacibdir, belə olmasa bu istiqamətdə inkişafı görməyəcəyik. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, biz prinsipcə büdcə dövlətiyik. Belə olarsa, inanıram ki, zəhmətkeş, özünə inanan yazıçıların maddi rifah halında böyük dəyişiklik baş verər. Bəzən deyirlər ki, kitabı reklam etmək lazımdır. Ancaq mən belə fikirləşirəm ki, "Şah Abbas" kimi bir romanın reklama ehtiyacı yoxdur. Çünki, bu, artıq brenddir.

- Romanın adı brenddir, yoxsa müəllif?

- Şah Abbasın özü brenddir. Eləcə də Əmir Teymur, Şah İsmayıl Xətai haqqında yazılan tarixi romanların reklama ehtiyacı olmamalıdır. Yetər ki, kitab haqqında bir dəfə məlumat verilsin. Yəni bunların özünün artıq reklamı var. Bunların sosial reklamı var. Ona görə də belə kitabların reklama ehtiyacı yoxdur. Ümumiyyətlə, kitabın o zaman geniş reklama ehtiyacı olardı ki, dediyim kimi kitab satış şəbəkəsi geniş olsun. İndiki məqamda kitabların reklamı effekt verməyəcək. Amma kitaba sevgini geri qaytarmaq üçün keçirilən aksiyaları müsbət qiymətləndirmək olar.

- Sizin kitabların qiyməti neçəyədir?

- Təxminən 10 manat.

- Hesab etmirsiniz ki, kitablarınızın qiyməti baha və camaatın cibinə uyğun deyil.

- "Yol ayrıcında qaçış" romanına qiyməti bir az aşağı qoyacam, 5-7 manat arası. Ancaq "Şah Abbas" üçün 10 manat da azdır. Çünki mən o romanı yazanda iki il əziyyət çəkmişəm. "Şah Abbas" tarixi roman olduğuna görə onun bu qiymətə satılması normal qarşılanmalıdır. Bir məqam da deyim: indi çıxaq burdan, əgər mən təcili "Neftçilər"ə getməliyəmsə, taksi məni 10 manatdan aşağı aparmayacaq. Bir adam toya gedirsə, ən azı 50 manat pul atır. Həmin pulla 5 dənə "Şah Abbas" almaq olar. Bu baxımdan da düşünmürəm ki, 10 manat böyük puldur.

- "Ulduz" jurnalının keyfiyyətli çıxmaması ilə bağlı çoxlu iddialar var. Bu iddialarla razılaşırsınızmı?

- Əgər hərəkət varsa, hərəkətə münasibətdə müxtəlif fikirlər ola bilər. Biz çalışırıq ki, "Ulduz" jurnalı ədəbi palitramızı əhatə etsin. İkinci, biz elə jurnal buraxmağa çalışırıq ki, onu insanlar evinə apara bilsin. Mən elə jurnal buraxıram ki, analarımız, bacılarımız oxuya bilsinlər. Mən elə jurnal buraxıram ki, yazılarda cümlələr Azərbaycan dilində olsun. Nöqsanlar ola bilər, ancaq biz Azərbaycan dilində jurnal buraxırıq. Ola bilsin, bəzi insanlar istəyirlər ki, qırğın, dava-dalaş, yaxud pornoqrafiya olsun, biz buna getməyəcəyik. Bəziləri gözləyir ki, iyrənc pornoqrafiya yazanları təqdim edim. Ancaq biz bunu etmirik və etməyəcəyik də.

- Müsahibələrinizin birində isə belə bir fikir işlətmişdiniz ki, yazıçılar "Ulduz"a yazı təqdim etməyə həvəs göstərmirlər.

- Bu problem həmişə olub. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda dəyərli şairlərin, yazıçıların sayı o qədər də çox deyil axı. Hətta onların hamısı döşənib "Ulduz"a il boyu yazsalar da yüksək səviyyəni saxlaya bilməyəcəklər. Ona görə də "Ulduz" jurnalından fövqəladə yazı gözləmək doğru deyil. Azərbaycanda olan əksər istedadlı adamlar bizim jurnalda çap olunur. Bizdə ancaq AYO adlandırlan qrup çap olunmur. Onlar da vaxtında küyə düşdülər. Müəyyən bir istiqamət şeçdilər, müəyyən adamların yanlış düşüncəsinin qurbanı oldular və "Ulduz"dan kənarda qaldılar. İndi elə bil "Ulduz"da çap olunmamaq onların boynuna düşüb. Onların "Ulduz"da çap olunmamağı özlərinin günahıdır. Çünki ənənəsi olan jurnaldır, az-çox oxunur.

- Belə çıxır ki, AYO-çuları cap edə bilərsiniz?

- Pornoqrafiya olmasa, bəli. Əslində pornoqrafiyanı, erotikanı da gözəl yazmaq olar. Yəni peşəkar yazılar olarsa, hətta orada erotika belə olsa çap edə bilərik, heç bir problem yoxdur. Bəzi adamlar belə fikirləşirlər ki, hər şeyi olduğu kimi yazmaq peşəkarlıqdır. Üzr istəyirəm, eşşəkdən ehtiraslısı yoxdur. Hər şeyi hamının gözünün qabağında eləyə bilir. Bunu mətbuata gətirməyin nə adı var? Bizim ağlımız var, insan hər düşündüyünü deməli deyil.

- Amma Anar müəllimlə çay içmək istəyən gənclərin təklifinə normal reaksiya verilmədi.

- Anar müəllim metrdir. Anar müəllimin əlini öpmək olar. Necə ki, Türkiyədə hocanın əlini öpərlər və heç kim də bunu əskiklik saymaz. Siz dediyiniz məsələdə ranqlar və tərəflər dəhşətli dərəcədə qeyri-mütənasibdir. Anar və Qan Turalı, Anarla bir stol arxasında çay içmək, vallah çox gülməlidir. Bu iddianın özü məntiqsizdir. Müəyyən bir səviyyəyə gəlib-çatmalısan ki, bunu iddia edəsən, Anar müəllim oturduğu stolda bir qıraqdan otura biləsən. Əgər desəydilər ki, Anar müəllim bizim hocamızdır, onun əlini öpmək istəyirik, bunu başa düşərdim. Amma Anar müəllimlə çay içmək iddiası. Birinci gəlib Elçin Hüseynbəyli ilə çay içsinlər, görək çayı necə içirlər, qabiliyyətləri nəyə çatır. Ondan sonra iddiaları olsun ki, Anar müəllimin olduğu məclisdə biz də iştirak edək.

- 2005-ci ildə "Ulduz" jurnalının üz qabığında Hüseynbala Mirələmovun şəkli dərc olunmuşdu. Bu şəkil nə məqsədlə verilmişdi?

- Hüseynbala Mirələmov Azərbaycanda normal yazıçıdır. Kim Hüseynbala Mirələmovu tənqid edirsə, öz işidir. Hüseynbala müəllimin onu tənqid edənlərdən fərqi ondadır ki, Mirələmovdan fərqli olaraq onlar cümlə qura bilmirlər. Bu adam Azərbaycan dilində normal əsər ortaya qoya bilir. O ki qaldı, bu əsərlərin nə dərəcədə uğurlu olmağına, bu, mənim işim deyil, tənqidçilərin işidir. Amma mən Mirələmovu kifayət qədər normal yazıçı sayıram. O ki, qaldı üz qabığında onun şəklinin verilməyinə. Mən düşünmürəm ki, "Ulduz"un üz qabığında Röyanın, Rəqsanənin şəklini versəydik camaatın xoşu gələrdi.

O zaman yazıçılardan bir neçəsi deputatlığa namizədliyini irəli sürmüşdü. Onlardan biri Rəşad Məcid, o biri Hüseynbala Mirələmov idi. Biz üz qabığında onların şəkillərini bir dəstək olaraq verdik. Həmin nüsxə başqa nüsxələrdən fərqli olaraq 5-6 dəfə çox satıldı. Seçicilərə paylandı, həm də bu yolla "Ulduz" jurnalı insanlar arasında daha çox yayıldı. Burada qeyri-adi heç nə yoxdur.

- Amma biz bildiyimizə görə, təşəbbüs Hüseynbala Mirələmovdan gəlib.

- Yox, həmin təşəbbüsü Hüseynbala müəllimə şəxsən mən vermişəm. Onu da deyim ki, indi Hüseynbala müəllimi bəyənməyənlərə, o, vaxtilə çox kömək edib. Kiminsə kitabını çıxardıb, kiminsə xəstəsi olub ona əl tutub. Çox adam bunu etmir. Bu gün milyonu olan adamlar var ki, üstünü örtür. Mirələmovun xidmətlərini danmaq lazım deyil.

- Mirələmov şəxsən sizə də kömək edib?

- O, mənim üç kitabıma sponsorluq edib. Hüseynbala müəllim bu jesti etdi, mən də deputat seçkilərində sizin dediyiniz jesti etdim və burada qəbahətli bir şey yoxdur.

- Deyəsən, Yazıçılar Birliyinin sədri olmaq iddianız var?

- Xeyr, belə bir iddiam yoxdur. Ola bilsin ki, kimsə məni sədr kimi görmək istəyir. Ona görə sədr görmək istəyirlər ki, Elçin Hüseynbəyli həm jurnalist, həm publisist, həm də yazıçı kimi bazası olan adamdır. Eyni zamanda Elçin Hüseynbəylinin imici var. Beynəlxalq əlaqələri var. Bütün bunlar görünür ki, mənim sədr olmaq şansım haqqında müəyyən mülahizələr yaradır. Ancaq Anar müəllim sədrliyə namizədliyini verməzsə, bu barədə düşünmək olar. Ancaq mən heç vaxt deməmişəm ki, mən sədr olmaq istəyirəm. Bizim sədrimiz Anardır, Anar olaraq qalır. Mən gələcəkdə də Anarı sədr görmək istəyirəm, bir daha. Anar müəllim də mətbuata verdiyi açıqlamada bildirib ki, mən hələ qərarımı verməmişəm. Qurultay ərəfəsində Anar müəllim fikrini açıqlayarsa, baxarıq-görərik kim var, sədr kim ola bilər. Mən belə düşünürəm ki, bu məsələdə yazıçılar ağıllı hərəkət etməlidirlər.

- Bəziləri deyir ki, bir adamın vəzifədə bu qədər qalmağı doğru deyil, siz necə fikirləşirsiniz?

- Təbii ki, mən də o fikirlərlə razıyam ki, bir adam vəzifədə, bir yerdə çox qalmalı deyil. Bu, hər kəsə aiddir, təkcə Yazıçılar Birliyinin sədrinə yox. Postu tutan adam daima ordan yapışıb qalmalı deyil. Sadəcə olaraq hansı təhlükə var? Azərbaycan ədəbi mühitində bir-birini qəbul eləməyən çox sayda qüvvələr var. Anar yeganə adamdır ki, bu qüvvələri bir araya gətirə bilər. Özünün tamahı yoxdur, hər kəsin haqqını bilir və hər kəsin haqqını verməyi bacaran adamdır. Bu baxımdan Anar əvəzsiz adamdır. Bir-birini qəbul eləməyən adamlar Yazıçılar Birliyində vəzifə başına gəlsələr, ədəbi mühitdə xaotik vəziyyət yaranacaq.

- Əsərlərinizin birində işlətdiyiniz "Şəhid olub, ölüb" cümləsi çox tez-tez sizə qarşı istifadə olunur. Ümumiyyətlə, bu cümlənin izahını verə bilərsiniz?

- Mən bir qədər fərqli təhsil almışam. Rus dilində yazan yazıçıları az oxumamışam. Məsələn, Dostoyevskinin özündə də belə bir cümlə var: "Onlar yumru, oval stolun ətrafında oturmuşdular". Bu, mexaniki səhvdir. Bir də assosiativ cümlə quruluşları olur və iki söz təkrarlanır. Bu, ingilis dilində daha çoxdur. Əslində "Şəhid olub, ölüb" tavtalogiyadır. Dilçilikdə tavtalogiya, söz təkrarı var. Ciddi bir şey deyil bu. İndi mənim bütün romanlarımın, hekayələrimin, publisistikamın, dram əsərlərimin içindən sizin yadınızda yalnız bu cümlə qalıbsa, mən yalnız təəssüf edirəm.

- Sifət cizgilərinizdən görünür ki, suallar sizi qane eləmədi...

- Bilmirəm, sizin saytın xüsusiyyətindəndirmi, yaradıcılıq istiqamətindəndirmi, daha çox intriqaya, xırdaçılığa meyllisiniz. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan yazıçısına Vətənimizin, cəmiyyətimizin problemləri haqqında sual vermək daha yaxşı olardı. Ümumiyyətlə, dünya kövrək bir dünyadır. ABŞ bütün günü İranı hədələyir. Sual vermək lazımdır ki, yazıçı bu haqda nə düşünür, nə ola bilər? Bilirsiniz, ən düzgün proqnozları çox vaxt yazıçılar verir. Bunlardan, bizim insanlarımızdan söhbət etmək olardı. Bizim Qarabağ dərdimizdən söhbət etmək mümkün idi. Mən qarabağlıyam və mənim hekayələyimi oxuyan adamlar bilir ki, bu mövzuda çox həssasam. Amma bizim söhbətimiz "filankəsin iti gəldi, filankəsin qapısındakı sürütməni apardı"ya bənzədi. Mən istəyərdim ki, daha dərin və daha intellektual söhbət edək.

Ədalət.- 2011.- 27 dekabr.- S.5.