"Bunu ilk dəfə sizin qəzetə deyirəm ki"

Ötən ay qəzetimizdə "Kriminal Aləm və idmançılar" adlı araşdırma yazı dərc edildi. Qısa zaman ərzində material bir sıra gündəlik mətbu orqanlarda, saytlarda da getdi və orda adıçəkilən idmançıların bəzilərinin narazılığına səbəb oldu. Elə onlardan biri-Mövlud Mirəliyev redaksiyamızın qonağıdır. Əvvəlcə həmsöhbətimizlə bağlı qısaca məlumat verək. 1989-cu ildə Özbəkistandan Azərbaycana, Gəncə şəhərinə gələn 15 yaşlı yeniyetmə burada peşə məktəbinə daxil olur. Dediyinə görə, Azərbaycana gəlməsinə səbəb Özbəkistandakı qarışıqlıq imiş. Peşə məktəbinin nəzdindəki idman zalında tanınmış məşqçi Arzu İsmayılovun rəhbərliyi altında sambo məşqlərinə başlayır. İlk böyük uğur isə özünü düz 4 il gözlədir. Beləliklə Mövlud Mirəliyev 1993-cü ildə sambo üzrə gənclər arasında keçirilən dünya çempionatının qalibi, böyüklər arasında təşkil olunmuş Avropa birinciliyinin isə gümüş medalçısı olmağı bacarır. Hər il keçirilən dünya və Avropa birinciliklərində müxtəlif əyarlı medallar qazanan Mirəliyev 1996-97-ci illərdə böyüklər arasında Avropa çempionu olur...

Deyəsən bir az yorucu oldu. Yaxşısı budur, qazandığı digər uğurların nədən ibarət olduğunu idmançının özündən eşidək.

-Dünya çempionatında üçüncü oldum. 1999-cu ildə İspaniyada keçirilən dünya çempionatında qalib gəldim. Bundan sonra Gəncəyə qayıtdım, ailə həyatı qurdum. Bir az çətinliklər olduğuna görə Rusiyaya getdim. Məşqçim də orada işləyirdi. İlyarım orda yaşadım. Oradakı "Sambo 70" adlı akademiyada məşqlər elədim. Yığma komandamız yarışlara gələndə məni də iştirak ərizəsinə salırdılar və orada yaşaya-yaşaya Azərbaycanı təmsil edirdim.

"Məşqdən başımı qaşımağa da vaxtım olmayıb ki, belə işlərlə məşğul olum"

- Deməli, yığmanın üzvü ola-ola məşqləri Moskvada fərdi qaydada edirdiniz?

- Bəli. Oradan məni götürürdülər, yarışlara gedirdik. 2000-ci ildə Ukraynada ikinci yeri tutdum. 2001-ci ildə Kransnoyarskda çempion oldum. Dostlarla və məşqçilərlə qərara gəldik ki, mən cüdo güləşim. Doğrusu, özümün də belə bir arzum olub ki, olimpiya oyunlarında iştirak edim. Moskvada keçirilən lisenziya xarakterli turnirdə yalnız finalda uduzdum. Ondan sonra Ağayar Axundzadə və məşqçim Arzu İsmayılov danışdılar, halallaşdılar və mən 2002-ci ildə Azərbaycana gəldim. Həmin il də ölkə çempionu oldum.

- 2002-ci ildə sizin çəkidə yığma komandada kim mübarizə aparırdı?

- O zaman Rəsul Səlimov 90 kiloqramda güləşirdi. Başqa bir neçə idmançı da var idi. 2003-cü ildə dünya çempionatında bürünc medal qazandım. 2004-də Afinada keçirilən olimpiya oyunlarında iştirak elədim və beşinci oldum.

- İndi gələk söhbətimizin əsas məqamına, yəni sizi redaksiyamıza gətirən hissəsinə. Etiraf edək ki, idmançılar haqqında istər mətbuatda, istərsə də insanlar arasında müxtəlif fikirlər var. Onların bəzilərinin müxtəlif cinayətkar qruplarla əlaqədə olduğu deyilir. Qəzetimizdə bu barədə gedən yazıda sizin da adınız çəkilir. İstərdik ki, həmin fikirlərə özünüz aydınlıq gətirəsiniz.

- Mənim şəxsən tanıdığım idmançılar məşq edirlər, çalışdıqları sahəylə məşğuldurlar. Amma o ki qaldı haqqımda yazılanlara, hər zaman belə şeylərdən uzaq olmuşam. Çünki məşqdən başımı qaşımağa da vaxtım olmayıb ki, belə işlərlə məşğul olum. 28 ildir ki, güləşirəm və günüm idman döşəyində keçib.

- İstənilən halda idmançı güc deməkdir. Bəzi qruplar da məhz bu insanlara təkliflərdə bulunurlar. Sizə belə təkliflər olubmu?

- Olmayıb. Çünki hamı bilir ki, nə təbiətdə insanam. Ona görə də belə təkliflər olmayıb. Mənə dövlət işindən başqa şəxsi mühafizəyə təkliflər olunub. Amma razılıq verməmişəm. Fikirləşmişəm ki, sona qədər getməliyəm, olimpiya oyunlarında nəticə verməliyəm.

- Karyeranızın ən pik nöqtəsi hansıdır?

- Mən dünya çempionu da olmuşam. Amma hər halda Pekində qazandığım bürünc medal karyeramın zirvəsidir.

- London olimpiadasına hazırlaşırsınızmı?

- Xeyr. Mən 2004-cü ildə Afinadakı olimpiadadan sonra boynumdan zədə almışdım. 2005-ci ilin dekabrında əməliyyat olundum. Həkimlər də dedilər ki, artıq yarışlara qatılmağım məsləhət deyil. Buna baxmayaraq, arzum olub ki, olimpiya oyunlarında nəticə verim və tarixə düşüm. Afinadan sonra bir il məşq eləmədim. 2006-cı ili isə tamamilə güləşmədim. Amma yüngül məşqlər edirdim.

- Güləş növləri bir-birinə çox yaxındır. Bəzi idmançılar isə deyirlər ki, cüdodan samboya gələn uğur qazana bilməz. Amma sambodan cüdoya keçənlər tez uyğunlaşırlar. Niyə belə?

- Fiziki güc tələb etməyinə görə ikisi də eynidir. Düzdür, cüdoda qaydalar başqa olsa da, fəndlər eynidir. Bilirsinizmi samboçular niyə cüdoda yer tuta bilirlər? Çünki burada güləşə yaxın olan "dəyirman", "badalaq" kimi fəndlər var. Yəni bu fəndlərin nəticəsində uğur qazanmaq olur. Samboçular niyə əziyyət çəkir? Çünki cüdoda güləşdiyimiz xalça bərkdir, düzdür və gəzmək asandır. Amma sambonun tatamisi sürüşkəndir, orada hər addımında rəqib badalaq ata bilər. Yəni sambo tatamisində hərəkət eləmək daha çətindir. Bəlkə də hər hansı cüdoçu samboda nəticə verə bilər. Bir şərtlə ki, illərlə məşğul olmalıdır. Samboda ayaqdan ağrıdıcı fənd tətbiq eləmək olar. Cüdoda isə boğmağa icazə verilir.

- Bir sözlə cüdodakı zədələr daha yüngüldür...

- Yox, cüdonun da öz zədələri var. Orada bütün fəndlər yuxarıdan gəlir. Elə fənd var ki, iki metr hündürlükdən yerə düşürsən, boyun zədələnir.

- Cüdoda təsadüf nəticəsində uğur qazanmaq olarmı?

- Təsadüf bir görüş udmaq olar. İkincisi mümkün deyil. Çünki cüdo elə idmandır ki, orada hər bir rəqib izlənilir və onun üzərində işlənilir. Cüdo sambodan qat-qat populyar olduğuna görə yaponlar sahib olduğu idmanı qoruyurlar. Son olimpiya oyunlarından sonra yeni qaydalar tətbiq elədilər. Artıq ayaqdan tutmaq olmaz, düz güləşməlisən. Ona görə komanda yoldaşlarımız hələlik istədiyimiz nəticəni verə bilmirlər. Qaydaların dəyişməsi problem yaradır.

- Bayaq bildirdiniz ki, şəxsi mühafizəyə təkliflər olsa da qəbul etmədiniz. Qəbul edən idmançılar varmı?

- Elə idmançılarımız var ki, şəxsi mühafizəyə gediblər. Elələri olub ki, ailə qurublar, çətinlikləri olduğuna görə razılıq veriblər.

- Peşəkar idmanı ataraq mühafizəçi kimi çalışmaq nə dərəcədə doğrudur?

- Peşəkar idmançı idman karyerasını bitirəndə məşqçi kimi çalışır. O insanın özündən asılıdır. Əslində mühafizə daha riskli bir şeydir. Çox güman ki, şəxsi mühafizə işləmək məcburiyyətdən irəli gəlir. İmkanı olsaydı, böyük nailiyyəti olardı.

- Artıq 37 yaşınız var. Karyeranızı nə zaman bitirəcəksiniz?

- Bu yaxınlarda Bakıda keçirilən beynəlxalq turnirdə məşqçilər, həkimlər məsləhət gördülər ki, idmanı dayandırım. Artıq karyeramı bitirmişəm. Amma idmançı kimi idmandan getsəm də, Şəmkir Olimpiya Kompleksinin rəhbəri kimi işimi davam etdirirəm. Bildiyiniz kimi cənab prezident 2009-cu ildə kompleksin açılışında məni bu vəzifəyə təyin edib

- Bildiyimə görə bu barədə heç bir yerdə açıqlama verməmisiniz...

- Xeyr. Bunu ilk dəfə sizin qəzetə deyirəm ki, artıq karyeramı bitirmişəm. Çünki ciddi məşq edəndə boynumdakı problem mənə əziyyət verir, başım ağrayır.

- Orda cavan uşaqlar yetişirmi?

- Şəhərə baxanda fərqlilik olsa da, istedadlı uşaqlar var. 25 nəfər gənc cüdoyla məşğuldur.

- Nəticələr varmı?

- Hələ yeni başlamışıq. Ona görə də böyük nəticədən danışmaq tezdir. Amma şəhərlər arasında, ölkə birinciliklərində nəticə göstərə bilirlər. Məşqləri özüm də keçirəm, məşqçilər də.

- Məşqçi kimi fəaliyyət göstərmək fikriniz varmı?

- İstəyirəm ki, Qərb zonasında cüdonun inkişafına dəstək olum, federasiyanın nümayəndəliyini yaradım.

- Yaxşı idmançı yaxşı məşqçi ola bilər?

- Yüzündən 5-10 nəfəri olsa böyük işdi.

- Həmkarınız Səhliman Ağayevlə müsahibədə bildirmişdi ki, 1997-ci ilə qədər dünya, Avropa çempionatlarından qızıl medalla dönürdük, nazirlik bizə divar saatı, yaxud adi güldan verirdi. Amma məlumdur ki, indi böyük fərq var. İstərdim ki, sizin dövlət tərəfindən təminatınızın nə səviyyədə olduğu barədə danışasınız.

- Sambo olimpiya növü olmadığına görə, üstün tutulmurdu, mükafatlar az olurdu. Artıq neçə ildir qeyri-olimpiya növlərindən uğur qazanmış idmançılara mənzil verilir, işlə təmin edilirlər. Veteran idmançılara da böyük qayğı göstərilir. Çünki onlar dəfələrlə ölkəmizin bayrağını qaldırıblar, əziyyətləri olub. Bu qayğını mən də dəfələrlə görmüşəm və bir daha sizin vasitənizlə ölkə rəhbərliyinə təşəkkürümü bildirirəm.

- Boksda, futbolda və digər idman növlərində idmançıların keçirdiyi görüşlərin statistikası aparılır. Siz görüşlərinizin sayını bilirsinizmi?

- Dəqiq deyə bilmərəm. Elə yarış olur ki, bir gündə 6 görüş keçirilir.

- 20 illik peşəkar karyeranız ərzində gördüyünüz ən yaxşı cüdoçu, samboçu kim olub?

- Bizdə Elşən Poladov var idi. Hazırda o Sumqayıtdakı "Dinamo" idman cəmiyyətinin sədridir. Həmişə onunla rəqib olmuşuq. Məndən 5 yaş böyük idi. Ölkə birinciliklərində keçirilən bütün yarışlarda finalda görüşürdük.

- Ailəvi dostluq etdiyiniz idmançılar var?

- Bəli. Gəncədən Şahmuraz Qasımov, Hakim Nəzərəliyev, Elçin İsmayılov, Mehman Əzizovla yaxşı əlaqələrim var.

"Ondan sonra istəmədim ki, belə şeylər təkrar olunsun"

- Söhbətlərimizin birində demişdiniz ki, heç zaman oğlumu bu idmanla məşğul olmağa qoymaram. Səbəb?

- Oğlum təhsil sahəsini seçib və çox yaxşı oxuyur. Bakıda təhsil alır. Düzünü deyim ki, idmana elə də həvəsi yoxdur. 2-3 yaşında ağırlıqdan onda "qrija" əmələ gəldi. Ondan sonra istəmədim ki, belə şeylər təkrar olunsun. Fikirləşdim ki, böyüyəndən sonra idmana verərəm. Sonra baxdım ki, məndən kimano, boks əlcəyi yox, dəftər, qələm istəyir. İndi həvəskar şəkildə üzgüçülüklə məşğul olur, qaçır.

- Fikrinizcə, hər kəs idmanla məşğul olmalıdırmı?

- Olmalıdır. Ən azı bədən tərbiyəsiylə məşğul olmaq lazımdır. Dəfələrlə xəstəxanaya gedəndə görmüşəm ki, insanlar müalicə olunmaq istəyir. Heç bir ölkədə belə şey yoxdur. Başqa ölkələrdə fikir verirsən ki, hamı idmanla məşğuldur. Səhər tezdən ailəvi olaraq qaçırlar, məşq edirlər, özlərinə baxırlar. Biz belə şeylərdən uzağ olduğumuza görə tez də xəstələnirik. İnsanda əzələ olmalıdır. Bu olmadığına görə zəiflik yaranır, immunitet aşağı düşür.

- Amma razılaşın ki, heç bir adi insanda sizdəki qədər zədə yoxdur.

- Düzdür. Amma söhbət peşəkar idmandan gedir. Zədəsi olmayan idmançı yoxdur. Çünki onlar qarşısına məqsəd qoyurlar ki, nə olur-olsun uğur qazanmalıyıq.

- Son 10 ildə yığma komandada öz çəkinizdə bir nömrəsiniz. İndi sizi kim əvəz edəcək?

- Elmar Qasımov. O Ermənistanda 100 kiloqramda gənclər arasında Avropa çempionu oldu. Artıq böyüklərdə güləşir və ötən il dünya çempionatında 5-ci olmağı bacardı. Artıq o da tanınır. Sözsüz ki, öz üzərində xeyli çalışmalıdır. Onsuz da bizdə ağır çəkidə problem olub.

- Fikirinizcə, layiqincə əvəz edə biləcək?

- Bizdə mütləq çəkidə Emil Tahirov var. Elmar isə 100 kiloqramda çıxış edir. Hər ikisi çalışmalıdır. Çünki böyüklər arasındakı yarışlar daha çətindir. Rəqiblər onların hər bir addımını izləyirlər. Elmar son dünya çempionatında xeyli nəticəli idmançıya qalib gəldi.

- Adətən güləşçilər o qədər də hündür olmurlar. Güləşdə boyun əhəmiyyəti varmı? Yəni hündürboy idmançılar üçün uğur qazanmaq nə dərəcədə asandır?

- Xeyr boyun elə də böyük əhəmiyyəti yoxdur.

- Bildirirlər ki, hündür idmançılar üçün güləşmək daha çətindir...

- İlk dəfə idmana gələndə məşqçi seçir ki, hansı çəkidə mübarizə aparmalıdır. Əgər məşqçi o uşaqda gələcək görmürsə, ümumiyyətlə, məşqə götürmür.

"Boyum 183 santimetrdir"

- Məsələn 170 santimetr boya malik olan idmançı 90 kiloqramda güləşə bilər?

- Əlbəttə. Belə idmançılar var.

- Sizin boyunuz nə qədərdir?

- 183 santimetr.

- Məsələn, 183 santimetr boyla 62 kiloqramda güləşmək mümkündür?

- Problem yaradar.

- Deməli, boyun hündürlüyü mane olur...

- Mane olur. Kəskin fərq olmamalıdır.

- İdmandan əlavə marağınız var?

- Bəli. Balıq tutmağı, ova getməyi xoşlayıram. Ümumiyyətlə, təbiəti sevən adamam.

- Azərbaycanda ən güclü güləş məktəbi hardadır?

- Gəncədə, Ağdaşda yaxşı güləşçilər olub. Amma hamısı Bakıda püxtələşiblər. Çünki yarışlarda iştirak etmək üçün Bakıda olmalısan. Burada rəqiblər də çoxdur. Məsələn, mən sambodan dünya çempionu idim və Gəncədə özümdən güclüsünü görmürdüm. Bakıya gələndən sonra gördüm ki, rəqabət daha güclüdür. Güclü uşaqlarla güləşə-güləşə qabağa gedirsən.

- Son olaraq ənənəvi sualımızı verim. Sizinçün sambo daha doğmadır, yoxsa cüdo?

- Daxilən sambo mənə daha doğmadır. Hərdən istəyirəm ki, sambo yarışlarına da qatılım. Amma 9 ildir ki, sambo güləşmirəm. Güləşsəydim nəticə verərdim. Hərdən sambo üçün darıxıram.

İntiqam VALEHOĞLU

Ədalət.- 2011.- 3 fevral.- S. 6.