Milli soyad sonluqları ictimai müzakirədə

Dünən "Azərbaycan-türk ocağı" mətbuat mərkəzində Azərbaycan Dil Qurumunun (ADQ) təşəbbüsü ilə "Soyad sonluqları ictimai müzakirədə" mövzusunda elmi-praktik konfrans keçirildi. Tədbiri giriş sözü ilə açan ADQ-in sədri, millət vəkili Sabir Rüstəmxanlı 20 ildir müstəqil olan Azərbaycan Respublikasında soyad sonluqlarının milli kimlik göstəricisinə çevrilməməsindən narahatlığını dilə gətirdi.

O qeyd etdi ki, bununla bağlı bir neçə dəfə Milli Məclisdə təkliflərlə çıxış edib və hətta qanun layihəsi də hazırlayıb. Ancaq müxtəlif səbəblərdən qanunun qəbulu gecikdirilir: "Bəzən bunu vətəndaşların rəsmi qeydlərində anlaşılmazlıqların yaranması, bəzən də soyadını dəyişən şəxslərin diplomunda, digər sənədlərində dəyişikliklərin təsdiqlənməsi çətinliyi ilə izah etdilər. Ancaq soyadların dəyişilməsi heç bir halda sərbəst qaydada həyata keçirilə bilməz. Bu, siyasi addımdır və dövlətin siyasi iradəsi ilə tənzimlənməlidir. Alim və ziyalıların öhdəsinə də qala bilməz, onda elm adamları illərlə müzakirələr aparıb müxtəlif elmi-nəzəri əsaslar tapacaqlar və bu iş yenə uzanacaq".

Bu mənada S.Rüstəmxanlı Milli Elmlər Akademiyasının qanun layihəsinə təkliflərini də elə bu cür də qiymətləndirdiyini bildirdi. AMEA-nın təkliflərində ciddi çatışmazlıqların olduğunu söyləyən millət vəkili qeyd etdi ki, soyad sonluqlarını 7-8 növdə qruplaşdırmaqdansa, konkretləşdirmək yaxşı olardı: "Zadə" sonluğundan istifadə isə ümumiyyətlə qəbul edilməməlidir. Çünki bu sonluq milli deyil".

"Milli soyad sonluqları: dünəni, bu günü və sabahı" mövzusunda məruzə edən "Yeddi dövlət, bir millət" Konseyinin başqanı Azər Həsrət soyadlarla bağlı tarixi ənənələr və soyad seçiminin kateqoriyaları ilə bağlı məlumat verdi: "Tarixən soyadlar nəsil, yer adı, peşə və taxma ad (sonradan qazanılan və ya götürülən) olmaqla 4 kateqoriyaya bölünüb". Türkiyə təcrübəsi ilə paralellər aparan Azər Həsrət Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının "zadə" təklifini anlamadığını söylədi: "Özünü "milli" adlandıran bir elm ocağı fars mənşəli "zadə" sonluğunu necə təklif edə bilər?"

A.Həsrət "qızı" sonluğuna da münasibət bildirdi: "Soyad qəbul olunduqdan sonra bu ad bir nəsli əhatə edir. Necə ola bilər ki, bir ailədə biri "qızı", digəri "oğlu" olsun?"

Yazıçı-kulturoloq Aydın Xan soyad sonluqlarının konkret olmasının vacibliyini önə çəkdi: "Soyad sonluqlarının çoxluğu Gürcüstanın 90-cı illərdə yaşadığı problemlərlə qarşılaşmağımız deməkdir".

Daha sonra çıxış edən ziyalılar və ictimaiyyət nümayəndələri də soyad sonluqlarının mümkün qədər az və milli olmasının vacibliyini vurğuladılar. Sonda qərara alındı ki, Azərbaycan Dil Qurumu səslənən təkliflərlə bağlı Milli Məclisə müraciət etsin.

Nilufər

Ədalət.- 2011.- 10 fevral.- S. 3.