Beynəlxalq Böhran Qrupu nəhayət haqqa gəldi

Beynəlxalq Böhran Qrupu (İCG) "Ermənistan-Azərbaycan - müharibənin qarşısı alınmalıdır" adlı 33 səhifəlik məruzə yayıb. Qrup bəyan edir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasında ermənilərin tutduqları mövqelər, konfliktin dinc yolla nizamlanmasına yönəlmiş danışıqlar prosesindəki ləngimə və s. səbəblər Azərbaycanla Ermənistan arasında yeni müharibənin başlanma ehtimalını artırır.

İCG ekspertlərinin fikrincə, Ermənistan hərbi potensialını artırır və bu, münaqişə tərəfləri arasında yeni hərbi əməliyyatların başlayacağı təqdirdə, nəticələrin 1992-1994-cü illər müharibəsi ilə müqayisədə daha ciddi olması ilə nəticələnə bilər.

Bununla bağlı olaraq Beynəlxalq Böhran Qrupu ABŞ, Avropa Birliyi, Rusiya və Türkiyəni belə bir ssenarisinin reallaşmasının qarşısını almaq üçün müvafiq tədbirlər görməyə çağırıb.

Sənəddə maraqlı məqamlar çoxluq təşkil edir ki, onlardan da ən başlıcası İCG-nin Dağlıq Qarabağ münaqişəsini nisbətən obyektiv dəyərləndirməsidir.

"Dağlıq Qarabağ əhalisi hazırda ermənilərdən ibarət olan ərazidir. Erməni separatçılar 1990-cı illərin əvvəlində, Azərbaycan SSRİ-nin tərkibindən çıxandan az sonra "müstəqillik"lərini bəyan ediblər. Bundan sonra 35 min insanın ölümünə, 1 milyondan artıq insanın evsiz-eşiksiz qalaraq qaçqın və məcburi köçkünlərə dönməsinə səbəb olan dördillik müharibə olub. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə bağlı səylər hələlik heç bir nəticə verməyib. Münaqişə zonasında gərginlik yüksək olaraq qalır", - kimi fikirlər məruzədə əsasını tapır.

Həmçinin məruzədə qeyd edilir ki, qızğın silahlanma, cəbhədə qarşıdurmaların güclənməsi, qarşılıqlı ittihamlar və hədələr, sülh danışıqlarının uğursuzluğu regionda gərginliyi artırır. Bütün bunlar Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ uğrunda müharibənin bərpa olunması ehtimalını artırır.

BBQ-nin ekspertləri bildirirlər ki, Ermənistan və Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejim işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərində ötən il 10-dan çox kiçik və orta hərbi təlimlər keçirdi. Noyabrda onlar Ağdam rayonunda tarixdə ən böyük təlimləri keçirdilər.

"Ermənistanın büdcəsi Azərbaycanla müqayisə olunmaz, amma Yerevan da silahlanır. 2011-cu ildə ordunun büdcəsi 390 mln. dollar təşkil edəcək. Ermənistan ikitərəfli saziş və KTMT-yə üzvlük əsasında Rusiyadan Azərbaycana nisbətən xeyli ucuz qiymətə silah ala bilər".

Ekspertlər hesab edirlər ki, Azərbaycana böyük ziyan vurmuş, onun ərazisinin işğalına səbəb olmuş hazırki status-kvo dəyişdirilməlidir. Sənəddə təmas xəttində vəziyyətin gərginləşməsinə toxunulur və 2010-cu ildə azı 25 nəfərin həlak olduğu, bu ilin əvvəlindən bəri isə 3 əsgərin güllələndiyi bildirilir: "Əraziləri işğal altında qalmağa davam edən və böyük miqdarda məcburi köçkünü olan Azərbaycana böyük zərər verən mövcud status-kvonun dəyişməsi üçün daha çox iş görülməlidir".

İCG hesab edir ki, tərəflər münaqişənin dinc yolla həllinin əsas prinsipləri haqqında sənəd imzalamalı və qarşılıqlı etimadın qurulması, gərginliyin azaldılmasına yönəlmiş tədbirlər həyata keçirməlidir: "Rusiya bu münaqişədə aparıcı vasitəçi olaraq tərəflərə hücum silahları və hərbi texnika verməyə son qoymalıdır. Digər dövlətlər də ATƏT və BMT-nin tövsiyəsinə uyğun olaraq silah embarqosuna riayət etməlidir".

Beynəlxalq Böhran Qrupunun Avropa proqramlarının direktoru Sabina Freyzer bildirib ki, sülh danışıqlarında tərəqqinin olmaması yaxın bir neçə ildə müharibə ehtimalını artırır: "Rusiya, ABŞ, Türkiyə və Avropa Birliyi bu ssenarinin qarşısının alınmasını öz prioritetinə çevirməlidir".

Onu da deyək ki, sözügedən məruzəyə qədər heç də xoşməramlı qarşılanmayan İCG-nin ortaya qoyduğu yeni sənəd həqiqətə yaxınlığı ilə fərqlənir. Təsadüfi deyil ki, məruzədə Dağlıq Qarabağın işğal olunmuş ərazi kimi təqdim edilməsindən ermənilər sinirləniblər.

Sənəddə Ermənistanın əsgərlərini Dağlıq Qarabağa göndərməməsi təklif olunur. Ekspertlər bildirir ki, Ermənistan və "Dağlıq Qarabağ rəhbərliyi"nin əməlləri status-kvonu Azərbaycan üçün dözülməz edir. İCG Ermənistanı Azərbaycan ərazilərinə hərbçilərini yerləşdirməməyə, Azərbaycan ərazilərinin adlarını dəyişdirməməyə, birtərəfli arxeoloji qazıntılar aparmamağa çağırıb.

Məruzədə Ermənistana və xüsusilə də Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimə ünvanlanmış mesajlar az deyil.

Ermənistan kütləvi informasiya vasitələri, siyasətçilər və İrəvandakı hakimiyyət mənsublarını narahat edən məqamlar da elə bunlardır. Erməni siyasətçilərin fikrincə, Beynəlxalq Böhran Qrupunun ekspertlərinin hazırladıqları məruzə "İrəvana aşkar təzyiq cəhdidir".

Ermənilər məruzədəki bir çox açıqlamalardan narazı qalıblar. İrəvandakı Siyasi Tədqiqatlar Mərkəzinin direktoru Yegişe Manuçaryanın dediyinə görə, İCG Ermənistanın hərbi potensialını sürəkli artırmasını vurğulayaraq onların müharibəyə hazırlaşdığını dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmaq fikrindədir: "Ümumiyyətlə, regiona yaxşı bələd olmayan insan məruzəni oxuyanda belə düşünə bilər ki, Ermənistan işğalçıdır və indi də yeni müharibəyə hazırlaşır. Məruzədəki bir çox iddialar yanlış, hətta qərəzlidir".

Ermənistanda məruzə ilə bağlı səslənən fikirlərin istisnasız olaraq, hamısı bu məcrada olduğundan geniş şərhlərə ehtiyac yoxdur.

Fakt budur ki, Ermənistanın yeni müharibəyə hazırlaşdığını, işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərini azad etmək fikrində olmadığı və ən başlıcası, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla nizamlanmasına yönəlmiş danışıqları hər vəchlə yubatmağa, nəticəsiz qoymağa çalışdığını Beynəlxalq Böhran Qrupu etiraf etməklə yanaşı, xüsusi vurğulayıb.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Beynəlxalq Böhran Qrupunun (İCG) Qafqaz üzrə proqramlar direktoru Lourens Şits də bunu təsdiqləyir. "Biz müharibənin qaçılmaz olduğunu və ya günü sabah hərbi əməliyyatların başlayacağını demirik. Biz atəşkəs barədə anlaşmanın imzalanmasından bəri keçən 17 il ərzində danışıqların hələ də real nəticə verməməsindən bəhs edirik. Bu il danışıqlar prosesi xeyli pisləşib, yetərincə sərt bəyanatlar verilib, atəşkəs rejiminin pozulma faktları xeyli artıb. Bütün bunları da məruzəmizdə nəzərdən keçirmişik. Bir sözlə, müharibənin başlanma ehtimalını hesablamağa çalışmamışıq. Sadəcə, istəyirik ki, insanlara bu münaqişənin müəyyən zamanda genişmiqyaslı müharibəyə çevrilə biləcəyini insanlara xatırladaq", - L.Şits deyib.

Xatırladaq ki, "Beynəlxalq Böhran Qrupu" mərkəzi ofisi Brüsseldə yerləşən beynəlxalq, qeyri-kommersiya və qeyri-hökumət təşkilatıdır. Qurum bütün dünyada lokal, etnik və məhəlli münaqişələrinin təhlili, habelə belə konfliktlərin qarşısının alınması ilə məşğul olur.

Nilufər

Ədalət.- 2011.- 11 fevral.- S. 4.