Beynəlxalq Böhran Qrupunun hesabatı

 

Onun təsir dərəcəsi şübhəlidir

 

Azərbaycanda ATƏT adı çəkiləndə ilk öncə gözlər qarşısına Minsk qrupunun həmsədrləri gəlir. Bu üçlükdə kimin kimi əvəz etməsindən asılı olmayaraq hər birimiz tez bir zamanda problemimizin çözümündə "axtarışda" olan kəsi həmin andan öz yaxınımız sayağı tanımağa başlayırıq. Belə bir məşhurluqda ad çıxarmamışlardan biri olan Beynəlxalq Böhran Qrupu ölkəmizdə heç də ATƏT-in Minsk qrupundan az tanınmır.

Ələlxüsus da qrumun rəhbəri kimi tanınan xanım Sabina Freyzer. Ona görə ki, Minsk qrupu vasitəçiləri kimi o da Dağlıq Qarabağ problemi ətrafında özünəməxsus əndrabadi açıqlamaları ilə yaddaşımızda dərin izlər qoyub. Nəinki aşağılarda, hətta yuxarılarda belə narazılıq yaradıb. Amma BBQ deyəsən həqiqətin yanında dayanmağı qərarlaşdırıb. Belə ki, qurumun bu həftə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair hazırladığı növbəti hesabat əvvəlkilərdən ciddi şəkildə fərqlənib. Sözügedən sənəddə bir sıra məqamlar tam açıqlığı ilə əksini tapıb ki, bu da BBQ-nin işğalçıya verilən qiymətidir. Hesabatda cəbhə xəttində toqquşmaların artması, silahlanma yarışı, kəskin ritorika və sülh danışıqlarında irəliləyişin virtual olması, Ermənistanla Azərbaycan arasında müharibə ehtimalının artdığı fikirlər əksini tapıb. Sənədi hazırlayan beynəlxalq səviyyəli ekspertlər hesab edirlər ki, müharibənin bölgədə dağıdıcı nəticələrə gətirib çıxara biləcəyilə yanaşı, həm də Dağlıq Qarabağ ətrafında mövcud durum pisləşə bilər. Hesabat müəlliflərinin qənaətincə, tərəflərdən heç birinin asan və sürətli qələbə çalmaq şansı yoxdur. Qeyd edək ki, sənəddə Azərbaycan torpaqlarının işğal altında qalması fikrinin səsləndirilməsi və böyük miqdarda məcburi köçkünü olan Azərbaycana böyük zərər verən mövcud status-kvonun dəyişməsi üçün daha çox işin görülməli olduğunun vurğulanması qrupun artıq pozitiv mövqe nümayiş etdirməsindən xəbər verir. Beynəlxalq Böhran Qrupunun Avropa proqramlarının direktoru Sabina Freyzer bildirib ki, sülh danışıqlarında tərəqqinin olmaması yaxın bir neçə ildə müharibə ehtimalını artırır: "Rusiya, ABŞ, Türkiyə və Avropa Birliyi bu ssenarinin qarşısının alınmasını öz prioritetinə çevirməlidir".

Dağlıq Qarabağla bağlı istənilən bir fikrin son dərəcə həssaslıqla izləndiyi Azərbacanda BBQ-nin son hesabatı böyük maraqla qarşılanıb. Politoloqlar Beynəlxalq Böhran Qrupunun Azərbaycan torpaqlarının işğalını və bunun müqabilində rəsmi Bakıya maddi və mənəvi ziyanın vurulması faktının hesabatda etiraf etməsini təqdirəlayiq hal sayırlar. Onlar hesab edirlər ki, bütün bunların hamısı real və Azərbaycanın xeyrinə işləyən faktlardır. Çünki bu vaxtadək xarici təşkilatlar işğal faktına siyasi qiymət verməyib. İşğalın adının çəkilməsi şübhəsiz, danışıqlar masası ətrafında bunun siyasi fakt kimi önə sürülməsini asanlaşdırır. Digər tərəfdən müharibə məsələsinin real olmasının vurğulanması ermənilərə təsir göstərə bilər. Çünki Ermənistan həmişə qeyri-konstruktiv mövqe tutur, Rusiyanın himayəsindən istifadə edərək müharibə olacaqsa hər şey yenə də onların xeyrinə olacağı xülyasıyla yaşayır. Ona görə də müharibənin çəkindirici tərəfi danışıqlar masası ətrafında görünmür. Bu məsələnin vurğulanması müsbət haldır. Beynəlxalq Böhran Qrupunun indiyə kimi nümayiş etdirdiyi mövqeyə toxunan siyasi təhlilçilər qeyd edirlər ki, qurumun bu dəfə ki, hesabatı da digər xarici təşkilatlara xas olan nöqsanlardan da xali deyil. Xüsusən bildirilir ki, hesabatda işğal faktı daha geniş mənada işıqlandırılmalı və ona siyasi qiymət verilməliydi. Söylənilməliydi ki, bu təcavüz faktorudur, beynəlxalq hüquq normalarına ziddir, işğalçı Ermənistanı BMT cəzalandırmalı və yaxud da Ermənistan Azərbaycan torpaqlarının azad edilməsinə məcbur olunmalıdır. Amma bütün bunlara baxmayaraq, sənəddə müharibənin əleyhinə olduqları qabardılır, Azərbaycan ordu quruculuğuna vəsaiti artırdığına görə qınanılır ki, bu da yaxşı fikir deyil. Rəsmi Bakı BMT-nin nizamnaməsinə uyğun olaraq işğal edilmiş ərazilərini qaytarmaq və ərazi bütövlüyünün bərpasını istəyirsə, burada heç bir qəbahət yoxdur. Belə olan halda Böhran Qrupu kimi digər beynəlxalq təşkilatların bu məsələni şişirtməsi məqbul sayıla bilməz. Digər bir tərəfdən də politoloqlar ildən-ilə həm Beynəlxalq Böhran Qrupunun, həm də digər təşkilatların problemə yanaşmasında pozitiv çalarların artması prosesinin özünü göstərdiyini qeyd etsələr də bu artım tempinin zəifliyindən narazıdırlar.

Amma onu da iddia etmək olmaz ki, tək bir sənəddə bəzi müsbət çalarların əksini tapması ilə Azərbaycanda hamının rəyi istər Beynəlxalq Böhran Qrupu, istərsə də mövqeyi bəlli hansısa digər beynəlxalq qurumlara o dəqiqə münasibət dəyişib. Konkret olaraq BBQ-nin əvvəlki açıqlamalarına narazılıq edənlərin əksəriyyətinin qənaətincə, qurumun ehtimalları heç vaxt özünü doğrultmasa da onlar yenidən ehtimallar irəli sürürlər. Bu fikri bölüşənlər bldirirlər ki, əslində Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı vəziyyət hamıya aydındır.

Danışıqların dalana dirəndiyi, müharibə ehtimalının istisna olunmadığı da sirr deyil. Həmçinin müharibə baş verərsə, gücün kimin tərəfində ola biləcəyi də bilinir. Sənəddə Rusiyanın tərəflərə silah satışını dayandırmalı olması fikrinə gəlincə, siyasi ekspertlər düşünmürlər ki, bu tələbi səsləndirməklə Rusiya Ermənistana silah satışını dayandıracaq. Ona görə ki, artıq neçə illərdir Rusiyanın Ermənistanda hərbi bazaları mövcuddur. İkincisi də, Rusiyanın Ermənistanı silahlandırması bu günün mövzusu olmadığından təşvişə düşməyin də lazımsızlığı da qeyd olunur. Bəllidir ki, Moskva Cənubi Qafqazda maraqlarını qorumaq məqsədilə Ermənistanı silahlandırır və burada gizlədiləsi heç nə də yoxdur. Politoloqlar onu da bildirirlər ki, Beynəlxalq Böhran Qrupu kimi təşkilatlar belə bəyanatlar vermələrinə rəğmən onlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində heç bir təsirə malik deyillər. Analitiklər problemin həllinə yalnız ATƏT-in Minsk qrupunun təsir göstərə biləcəyini bəyan edirlər.

  

  

Gültəkin

 

Ədalət.- 2011.- 11 fevral.- S. 6.