"BİR ÖMÜRLÜK MƏHƏBBƏT"

İsmayıl Öməroğlunun dost ismarıcı

Öncə bugünkü kitablardan, daha doğrusu, nəşriyyat işindən başlamaq istəyirəm. Məmləkətimiz müstəqillik əldə edəndən sonra bütün sahələrdə olduğu kimi, nəşriyyat-poliqrafiya sahəsində də bir özəl azadlıq yarandı. Ona görə "özəl" deyirəm ki, bu azadlıq əslində bir çox qüsurları da ortaya gətirdi. Yəni, bazar iqtisadiyyatı deyilən meydan buraya hər cür yararlı-yararsız məhsulların ayaq açmasına şərait yaratdı. Necə deyərlər, sözü olan da, olmayanda, yazmağı bacaran da, bacarmayan da özünü atdı bu meydana. Çünki hər şeyi bazar və pul həll edir. İkinci isə birinciyə hökm etmək gücündədir. Bax, bu da həqiqi sözün dəyərli kitabın nüfuzuna xələl gətirməklə yanaşı, onun oxucuya çatmaq yollarında da maneəyə çevrildi.

Digər tərəfdən Azərbaycanın nəşriyyat-poliqrafiya sahəsi qəbul etdiyi sifarişlərin yalnız maliyyəsini önə çəkdiyindən ona təqdim edilən yazılara, ədəbi nümunələrə, bütövlükdə kitab olma iddialı hər nə varsa, onların heç birinə sözün böyük mənasında sahib kimi yanaşmadı. Əksinə, onlar daha çox tacir, kitab çap edib satanlar kimi çıxış etdilər. Bu da pulu, imkanı olanların təqdim etdiyi hər cür kitab adına uyğun gəlməyən mətinlərindən tutmuş, şeirlərdən tutmuş roman, povest də daxil olmaqla hər şeyi qısa müddətdə çap maşınlarının ixtiyarına verdi. Nəticədə gərəksiz, yararsız, ürək bulandıran, adamı böyük sözdən qaçaq salan bomboz "kitablar" ayaq tutub yeriməyə başladı. Biz də bu kitabların bəzən zorən oxucusuna çevrilməli olduq. Ən azı onu təqdim edən müəllifin yanında vərəqləməyə məcbur qaldıq.

Şükürlər olsun ki, bu bulanıq suların müəyyən bir dərəcədə durulması da paralel olaraq davam edirdi. Həmin o durulan sularda işıq üzü görən, araya-ərsəyə gələn kitablar isə bizləri, onu oxumaq istəyənləri öz əhatə dairəsinə çəkir və əsl sözün, həqiqi qələmin nə olduğunu unutmağımıza imkan vermirdi...

Elə bu günlərdə çox dəyərli ziyalımız, Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında öz yeri, öz dəsti-xətti olan, ədəbi-elmi mühitdə öz cığırını açmış qələm dostum İsmayıl Öməroğlu Vəliyevin ötən ilin sonlarında işıq üzü görən "Bir ömürlük məhəbbət" kitabı ilə baş-başa qaldım. Kitabın ön sözünün müəllifi tanınmış yazıçı-publisist Elçin Mehrəliyev oxuculara xitabən konkret bir şəkildə deyir ki, onun silahı sözdür!

Bəli, mən hələ tələbəlik illərində İsmayıl müəllimin yurd, ocaq yerləri ilə bağlı, vətən sevgisi ilə dolu ilk kitablarından birini sevə-sevə oxuyub onun barəsində dövlət universitetinin qəzetində çıxış etmişdim. Və vurğulamışdım ki, yalnız imzasını tanıdığım İsmayıl müəllim bu kitabı ilə, bir az da konkret desəm, bu kitabda toplanmış ürək pıçıltıları ilə mənim ruhumu özünün həmsöhbətinə çevirdi...

İllər ötdü və günlərin birində mən İsmayıl Vəliyevlə üz-üzə gəldim. Söhbət əsnasında hər ikimiz həmin o universitet qəzetində işıq üzü görmüş yazını xatırladıq və gördük ki, səmimi şeirlərə səmimi yazılmış oxucu fikirləri bizim aramızda bir körpü yaradıbmış. Və biz də o körpüyə doğru zaman-zaman yol gəlirmişik.

Beləcə başladı bizim tanışlığımız, dostluğumuz. Onun kitablarını mütaliə etməyə açılan bu imkan tələbəlik illərində dilə gətirdiyim fikirlərimdə yanılmadığıma məni bir daha inandırdı. Elə o inamla da mən İsmayıl müəllimin sonuncu şeirlər kitabını demək olar ki, əvvəldən axıra kimi maraqla mütaliə etdim.

Səmimi deyəcəm. Bu şeirlərin ruhu həm sevinc, həm kədər notları üzərində gəzişmə edir. Bir şeirdə özünü yeniyetmə gənc hesab edirsən, başqa birində saçlarına dən düşmüş ağsaqqal, ondan sonrakında isə yurd, vətən həsrəti ilə yaşayan, dərddən beli bükülsə də yumruqları düyünlənmiş, ürəyi döyüşmək istəyi ilə dolu olan bir döyüşçü görürsən. Bax, bu müxtəliflik insanı haldan-hala salır, illərdən illər aparır. Zamanların dəyişməsi isə həm də ən kövrək hissləri belə başlı-başına buraxmır. Əksinə, onlar oxucunun qanına, canına hopurlar. Təsəvvür edin ki, İsmayıl müəllimin şeirlərində qarşılaşdığım fikir yüklü misralarda həm də bir poeziya ilə fəlsəfənin həmahəngliyini, qol-boyun olduğunu görürəm. Məsələn:

Göylərdən nə qədər ulduz

köçsə də,

Sevənin heç zaman ümidi

sönməz.

Yüz illər ötsə də, zaman

keçsə də,

Məhəbbət nağıldı - bitib

tükənməz.

Və yaxud:

De, harda axtarım səni,

de, harda?

Köçmüsən ömrümdən

qaranquş kimi.

Qaranquş nəğməylə

dönər baharda,

Gəlmədin nəğməsiz

qoydun eşqimi.

...Demə soyumuşam,

şaxtayam, qaram,

Qayıt ürəyimi

ovundurmağa.

Uç qaranquş kimi

mən ki, baharam,

Qayıt ürəyimdə

yuva qurmağa!

Bu misralar özü-özlüyündə yəqin ki, oxucuya hər şeyi deyir. Çünki burada söhbət saf, səmimi, təmənnasız duyğulardan və o duyğuların ümumi fonunda məhəbbətdən gedir. O məhəbbətdən ki, şair onun üçün qardan, şaxtadan, əzablardan keçməyə, həsrətin döyüş meydanında sona kimi vuruşmağa hazırdı. Təki sevgisinə, istəyinə qovuşsun. Bu istəyi İsmayıl müəllim başqa bir şeirində belə ifadə edir:

O könül sevgiyə

layiq deyilsə,

At onu daş kimi

pəncərələrdən.

Bir dəfə tapdansa,

yerə əyilsə,

Qürurunu qırıb

götürmə yerdən.

Bəzən iddia edirlər ki, (hətta bir mahnımızda, nəğməmizdə də o fikir təkrarlanır ki, vüqar, qürur sevgiyə o qədər də uyğun gəlmir -Ə.M) vüqar, qürur sevginin qayçısıdır. Sevgi ilə düz yola getmir. Amma vüsala yetmək istəyən hər kəs vüqarı da, qüruru da sevginin baş tacına, təbii ki, sevgini də onların yaraşığına çevirməyi bacarmalıdır. Çünki sevgi dilənilmir, nə də nəzir verilmir. Onu qazanmaq və ona qovuşmaq üçün bütün çətinliklərdən keçməyə qadir olmalısan. Bax, elə böyük sözün, həqiqi poeziyanın bir missiyası da saf duyğuları tərənnüm etmək, təlqin etməkdir.

İsmayıl Vəliyev bir şeirində yazır:

Hərdən duyğuları

bölüşdürürsən,

Kədəri bölməyə

adam tapılmır.

Qohumla,

qardaşla ömür sürürsən,

Qədəri bölməyə

adam tapılmır.

...Sim yanır, alışır ürəkdən

keçən

Bu odu çox zaman

pərdə də bilmir.

Daşları tərpədən sözümüz

bəzən,

Daşa dönmüşləri

tərpədə bilmir.

Məncə indi özünü yeni zamanın adamı sayıb, Avropa təfəkkürü ilə düşünüb yaşadığını iddia edən bir para daş ürəklilərə şairin misraları sərrast atılmış güllədir. Təbii ki, başa düşənlər üçün. Əgər bu anlayışı özləri üçün yad bilənlər olarsa, onlar yəqin ki, yurd həsrətinin ifadəsi olan misraları, Aşıq Ələsgərə ünvanlanmış misraları da heç cür həzm edə bilməyəcəklər. Çünki şair doğulduğu kəndə, yurda qayıtmağı ən böyük arzu, ən böyük məqsəd sayır. Bunun üçün hər şey hazırdı. Elə o coşqu və həsrətlə də yazır:

O dağları gördüm mələdi

dərdim,

Nəfəsim təngidi göyün

üzündə.

Qurumaz dərdimi göylərə

sərdim,

Gördüm ki, ağlayır göyün

özü də.

Və yaxud:

Dumanda itən dağlarım,

Əlimdən gedən dağlarım,

Yuxumda bitən dağlarım,

Ümidinə qar yağmasın.

...Ömrümüzdən

zaman keçər,

Güman gələr inam keçər,

Göy üzündən

duman keçər,

Durnam vətənsiz qalmasın.

Bu gün hər birimiz Qarabağ itkisinin, Qərbi Azərbaycan həsrətini yaşayırıq və bu həsrətin bizlərə təkcə mənəvi sarsıntılarını hesablamaq üçün sözün, qələmin, ömrün yetəcəyinə mənim heç inamım yoxdu. Çünki bu elə bir zərbədir ki, onun bir anının içərisində milyon anlar yerləşir. Bax, acımızın da, mənəvi istirablarımızın da anlara və onun içərisindəki milyonlara vurulması heç bir ömrə, heç bir ömrün sona qədər daşıya biləcəyi mümkün olmayan bir qəm yüküdü, kədər yüküdü. Bu yükü ancaq biz yazmaqla, danışmaqla bir az yüngülləşdirməyə çalışırıq. Əslində bununla biz özümüz özümüzə təsəlli verməklə sabaha ümidimizin sağ-salamat çıxmasına, eləcə də bizi özü ilə sabaha aparmasına cəhd edirik.

Bir kənd vardı qərib oldu,

Bir dağ vardı gülü soldu.

Cığırlar adam istəyir,

Qapılar qonaq gözləyir.

Uçub perikib quşları,

Xəbər çatmaz kimsəsinə.

Əyilib qəbir daşları,

Həsrətdi Quran səsinə.

Təkcə doğma kəndə həsr edilmiş şeirləri oxuyanda mənə elə gəldi ki, İsmayıl müəllim həm də rəsm çəkməyə, rəssamlıq etməyə həvəs göstərib. Daha doğrusu, şairliklə rəssamlığı bir-birinə yoldaş edib və onlardan da biri misraları yazıb, o biri də misraların içərisindəki şəkili çəkibdi.

Bəli, mən İsmayıl Öməroğlunun "Bir ömürlük məhəbbət" kitabının sonuncu şeirində belə bir misra ilə qarşılaşdım:

Ruhum məni axtarır,

Bu dumanda, bu çəndə...

Xəyal dünyam əriyir,

Buludların içində.

Həmin son şeirin bir parçası olan bu misralar kitabın mənə etdiyi təsiri əritmədi. Əksinə, xəyalın duman kimi Bakıdan üzü Qarabağa, üzü Qərbi Azərbaycana, üzü bütöv Azərbaycana doğru axıb getməyə başladı. O xəyalın içində mənim ruhum da gedirdi. Və gedə-gedə də hiss edirdim ki, yol yoldaşlarımdan biri də İsmayıl Öməroğludu. O da öz şeirlərinin qanadında üzü həsrətini çəkdiyi yurda tərəf istiqamət almışdı. Bizim yollarımız təkcə paralel deyil, həm də kəsişəndi. Çünki ünvanımız, istiqamətimiz eynidi. Ona görə də mən İsmayıl Öməroğluna ünvanladığım bu balaca məktubda onun şeir çələngindən bəhrələndiyimi və bu şeir çələnginin içərisində özümü çox rahat hiss etdiyimi deməyə çalışdım. Bir də demək istədim ki, İsmayıl müəllim, mən sizin daimi və yaxşı oxucularınızdanam. Bu kitabınızı da bir oxucu kimi sevə-sevə mütaliə etdim. Ola bilsin ki, siz məndən hardasa tənqid, irad da gözləyirdiniz. Amma səmimi deyim ki, mən yaxşı bir oxucu kimi yaşadıqlarımı kağıza köçürdüm. Sizə cansağlığı və uğurlar arzu edirəm.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.- 2011.- 5 fevral.- S. 8.