İNSAN KİMİ

Hekayə

Unudulmaz müəllimlərimiz, Qabaqcıl maarif xadimləri Şamil Vəkilov və Fatma xanım Aslanovanın işıqlı xatirəsinə

Dünya düşünən insanların dayaq nöqtəsi kimi bir şeydir... İnsan imkanları ilə arzularının sərhədində yaşayır.

Andre Morua

Adəti üzrə səhər erkən evdən çıxıb asta addımlarla qəsəbənin hələ hay-küy düşməmiş sakit küçəsində, təmiz havada xeyli gəzişdi. Sonra parkın girəcəyində ayaq saxlayıb nəfəsini dərdi.

Cavan söyüd ağacının salxım budaqlarının çətirlənib kölgə saldığı taxta skamyada ehmalca oturdu. Başını qaldırıb kiçik qəsəbə parkını dövrələyən ağaclara nəzər saldı. Hamısı bahar libası geymişdi, tərtəzə yaşıllıq göz oxşayırdı. Al-əlvan çiçək açan yasəmənin ətri ətrafa yayılırdı.

O, sinə dolusu nəfəs alıb, gözlərini qıydı. İrili-xırdalı qırışlara bürünən açıq sifətinə xoş təbəssüm qondu. Yaxınlıqdakı uşaq bağçasından gələn səslər, dərsə tələsən məktəblilərin hay-küyü ovqatını açdı. Neçə vaxt həsrətində olduğu musiqi təranələrini dinləyirdi elə bil. O, buna alışmışdı. Səksən yaşının yarıdan çoxunu öz doğma övladlarından ayırmadığı uşaqlar, məktəblilər arasında keçirmişdi. Ömür-gün yoldaşı ilə birlikdə. Onlar məktəbdə ülfət bağlamışdılar. Hər ikisi tanınmış ailənin övladı olsa da, ağır illərin sınağından çıxmış, çətinlik, ehtiyac görmüşdü. Aza qane olmağı uşaq çağlarından öyrənmişdilər. Heç evləri də yox idi. Həyət evinin küncündə balaca bir otaq kirayələmişdilər. Yayın qızmar çağında da kiçik pəncərəsinə gün işığı düşmür, alaqaranlıq, həm də nəm olurdu. Ancaq çox xoşbəxt idilər, gözlərində hər yan nura boyanmışdı elə bil. İlk körpələrinin qığıltısı onları elə "sehrlədi" ki, sanki günəşin zərrin şəfəqlərini gördülər ciyərparələrinin toppuş yanaqlarında.

İkinci uşaqları dünyaya göz açanda qəsəbə parkının həndəvərində təzəcə tikilən beşmərtəbədə onlara üçotaqlı mənzil verildi. Evin eyvanından ətraf əl içi kimi görünürdü: park, qəsəbənin yaşıllığa bürünən küçələri, "beş addımlıqda" təzə körpələr evi-uşaq bağçası, bir az aralı yeni dərs ilində istifadəyə verilmiş dördmərtəbəli orta məktəb, üfüqdə - Xəzərin sahilində işıqları sayrışan paytaxt şəhəri... Gənc ər-arvad bir-birinə sığınıb bu mənzərəni dönə-dönə seyr etdikcə, özlərini nağıllar aləminə düşmüş kimi hiss edirdilər. Necə də bəxtəvər idilər. Hələ bu harasıdır? Tanrı səxavət boxçasını açmışdı: uşaqlığı üstündən qara yellər əsən, yeniyetmə çağlarında hər cür əziyyətə qatlaşan, ümidlə yaşayıb haqqa tapınan bəndələrindən indi heç bir nemətini əsirgəmirdi: sağlam, qaynar, sevib-sevilən ürək, könül meyvələri - gözəl övladlar, həyat yollarının sönməz ziyası - Bəxt!

Allah bəndəsinin zəhmətini itirmir. "Səndən hərəkət, məndən bərəkət", - Tanrı buyruğuna əməl edən cavan müəllimlər də "yoruldum" demədən çalışırdılar. Hər səhər evdən işə, axşam işdən evə tələsirdilər.

İki uşaq anası Fərəh müəllim səhər erkən durub ev işlərini görür, ərinin çay-çörəyini hazırlayıb süfrə salır, körpələrini geyindirib uşaq bağçasına aparır, oradan da özünü məktəbə çatdırırdı.

Analar məəttəl qalırdılar. Gənc müəllim bu qədər fidan balaların öhdəsindən necə gəlir? Hələ də düz-əməlli danışa bilməyən, analarından ayrılmaq istəməyən uşaqlarla necə dil tapır, yazmağı-oxumağı necə öyrədir, necə tərbiyələndirir. Bir təhər ovundurub göz yaşını silə-silə övladını məktəbə gətirən ana balasının sıraya düzülərək parta yoldaşı ilə əl-ələ verib dərsdən gülə-gülə çıxdığını görəndə müəllimə təşəkkür etməyə söz tapa bilmirdi...

Valideynlər çalışırdılar ki, uşaqları Fərəh müəllimin sinfində oxusunlar, sonra isə yuxarı siniflərdə onlara riyaziyyatdan Şahin müəllim dərs desin. Onlar bilirdilər ki, bu müəllimlər şagirdlərinə öz övladları kimi baxırlar, həm qayğıkeşdilər, həm də tələbkar.

Fərəh xanımla Şahin müəllimdən dərs alanlar ali məktəblərə qəbul imtahanlarından uğurla keçir, öz bilikləri, çalışqanlıqları ilə fərqlənirdilər. İllər bir-birini əvəz edir, zaman dəyişir, saç ağarır, ancaq əvəzolunmaz insanlar kimi onları qəlblərində yaşadırdılar. Bu da getdikcə yaşa dolan, baba-nənə olan Fərəh xanım və Şahin müəllim üçün ən böyük mükafat idi...

...Məktəbdən ətrafa yayılan zəng səsi onu xatirələrindən ayırdı. Dərindən köksünü ötürdü. Fikirləşdi ki, ömrünün yarım əsrdən çoxunu bu zənglərlə tənzimləyib. Və nəhayət, son zəng, onun üçün son məktəb zəngi çalınıb. Səksənin tamamında çox böyük hörmətlə, ehtiramla, təntənə ilə yola salıblar onu.

Həyat yoldaşı Fərəh müəllim çoxuşaqlı ana kimi təqaüdə tez çıxmışdı. "Gəncliyimi, ömrümün kamil çağlarını şagirdlərimə həsr elədim. Bundan sonrakı həyatım da balalarımındır", -deyə düşünmüşdü. Balaları başını möhkəm qatmışdı ananın. Maşallah olsun, boya-başa çatdılar, ali təhsil aldılar. İndi də hərəsinin öz evi, ailəsi, uşaqları...

Böyük oğul atasına çəkmişdi. Riyaziyyatçı idi, ali məktəbdə dərs deyirdi. Tanınmış alim kimi hər il xarici ölkələrə dəvət edilir, beynəlxalq simpoziumlarda elmi məruzələri, məşhur universitetlərdə mühazirələri maraqla qarşılanırdı. Özü də atası kimi ailəcanlı idi. Erkən evlənmişdi, ilkinin adını atasının şərəfinə Şahin qoymuşdu...

Dedikcə uşaqcanlı olan Şahin baba nəvələrinin əhatəsində özünü quş kimi yüngül, qıvraq hiss edir, onlarla oynayıb şaqqanaq çəkib uğunanda Fərəh nənə ərkyana onu qınayırdı:

- A kişi, nə olub sənə, bunlarla oynayanda lap uşaqlaşırsan elə bil.

- Nənəsi, üstünü vurma, Allahsaxlamışlarla məzələnəndə ağrı-acılarım canımdan çıxır.

Nəvələr evi alt-üst eləyib gedəndən sonra Fərəh nənə otaqları səliqəyə salır, Şahin baba yanpörtü ona baxa-baxa əllərini yuxarı qaldırıb şükür edirdi:

- İlahi, şükür kəramətinə, nəvə nə şirin olurmuş, özün bəd nəzərdən saxla, qoru balalarımızı.

Nənə onun sözünə qüvvət verirdi:

- Allah nəzərini üstlərindən əskik eləməsin. Amma bu Gülarənin uşaqları eşmədikləri yer qoymurlar. Buraya gələndə elə bil Qobustan qoruğuna gəlirlər. Hər yeri ələk-vələk eləyirlər.

...Qocaların duası müstəcəb olurdu. Nəvələr böyüyüb boya-başa çatır, yaxşı da oxuyurdular. Böyük nəvəsə babanın özünə çəkmişdi: boylu-buxunlu, zirək, fərasətli, yaşıdları arasında sayılıb-seçilən riyaziyyatçı. Baba adaşını görəndə ürəyi köksünə sığmır, onunla ünsiyyətdən ləzzət alır, ağlına-biliyinə heyran qalırdı...

- Sabahın xeyir, Şahin müəllim.

Qəfil, gur səsdən səksənən kimi oldu. Başını qaldıranda Osman kişini qarşısında gördü. Neçə ilin qonşusu idilər. Ömrünün çoxunu neft mədənlərində keçirmişdi Osman kişi. Vaxtında öz peşəsinin ustası, bacarıqlı mühəndis kimi ad-san qazanmışdı.

Onlar həmyaşıd, bir az da həmxasiyyət idilər. Osman kişi ünsiyyətcil, nikbin, sözünü yerində şax deyən, mütaliəsi, məlumatı olan, ətrafına ayıq gözlə baxan, xeyir-şərdə imkanını əsirgəməyən, yetim-yesirə əl tutan köhnə kişilərdəndi.

Xətir-hörmətini saxladığı qonşusunu görcək Şahin müəllimin eyni açıldı. Ehmalca ayağa durub salamını aldı, əl tutdu.

- Aqibətin xeyir olsun, nə var, nə yox?

Osman kişi qonşusunun ona hörmət əlaməti olaraq ayağa durmasından narahat oldu:

- Nə zəhmət çəkirsən, canım, əyləş görüm.

- Xeyli vaxtdı oturmuşam burda, xatirələrlə, olub-keçənlərlə əlbəyaxadayam.

Sözünə ara verib Osman kişiyə zənnlə baxdı, ərklə onun qolundan tutdu, sirr deyirmiş kimi pıçıldadı:

- İndi bizim xatirələrlə yaşayan vaxtımızdır. Nə yaxşı gəldin. Deyirəm, bir az gəzişək, qazaxlılar demişkən gap eləyək olub-keçənlərdən.

Parkın yaşıl xiyabanında kövrək, asta addımlarla gəzməyə başladılar.

- Keçən həftə harasa getmişdin deyəsən, görmürdüm səni, - Osman kişi soruşdu.

- Hə, baba-nənə getmişdik nəvələrimizə dəyməyə. Allah səninkiləri də saxlasın. Böyük nəvəmgildə idik. Maşallah yaxşı ev-eşiyi var. Ürəyim açıldı. Haçandı şəhərə çıxmırdıq, gəzdirdilər bizi...

Dərindən köksünü ötürüb qaşlarını çatdı, səsinin ahəngi dəyişdi:

- Amma şəhərdə Hüseyn kişiyə rast gəldim. Sən demə elə mən gedən günü burada əməlli-başlı dava-dalaş olub.

O, ayaq saxlayıb qonşusunun gözlərinə zənnlə baxdı.

Osman kişi suçlu kimi başını aşağı saldı:

- Hə, mən də bir az gec xəbər tutdum. Allah ölənlərini rəhmət eləsin. Balaxanıya, köhnə neftçi dostumun yasına getmişdim. Sonra qohum-əqrəbaya baş çəkdim. Axşamüstü evə qayıdanda hava qaralmışdı. Uşaq bağçası tərəfdən səs-küy eşitdim. Gedib gördüm ki, qonum-qonşular bağçanın həyət qapısı ağzında maşınların, kranın qabağını kəsiblər. Səs-küydən ağız deyəni qulaq eşitmir. Fatı arvadı tanımamış olmazsan, oğlu da Qarabağ müharibəsində şəhid olub.

Şahin müəllim onun sözünü ağzında qoydu:

- Lap yaxşı tanıyıram, oğlu rəhmətlik Ramiz şagirdim idi. Yaxşı oxuyurdu, zirək oğuldu... Allah düşmənin cəzasını versin.

- Amin, - dedi Osman kişi, dərindən ah çəkib sözünə davam etdi, - Hə, gördüm ki, Fatı arvad "Mersedes"in böyründə durub siqaretini sümürən dazbaş, tosqun bir kişiylə dilləşir. Yaxınlaşıb soruşdum ki, nə məsələdir. Arvad kükrədi:

- Nə olacaq, elə bu qalmışdı? Sən gəl məktəbin beş addımlığında uşaq bağçasını sök, yerində şadlıq sarayı, restoran, nə bilim keyfxana tik?!.

- Axı, kim deyir bunu?

- Kim deyəcək, bax, elə bu, - deyə papirosunu acgözlüklə sümürə-sümürə tərs-tərs bizə baxan dazbaşı göstərdi, - özü də fors eləyir ki, pulumu verib özəlləşdirmişəm, neylərəm, özüm bilərəm. Hələ evlərimizdən də bizi didərgin salmaq istəyir, yerində çoxmərtəbələr tikdirəcəyəm, deyir. Yanına da salıb qoçularını, guya bunun lillənmiş canını güdürlər ki, xətər-zad toxunmasın.

Sonra Fatı arvad dazbaşın yan-yörəsində hərlənən yekəpər, cantaraq cavan oğlanlara sarı getdi:

- Əgər belə güclüsüz, burada nə avaralanırsız, ə? Gedin Qarabağa torpağımızı, əsir-yesir qız-gəlinlərimizi qurtarın da, ay biqeyrətlər. Mənim oğlum şəhid olub ki, yetimlərinin sığınacağını dağıdasız?!..

(ardı gələn şənbə sayımızda)

Əlövsət Bəşirli

Səs.- 2011.-12 fevral.- S. 9.