ŞƏKİ: KARVANSARAYLAR ŞƏHƏRİ

... "Qədim Şəki" ifadəsi sözgəlişi işlənmir. Təkcə bir fakta görə ki, Şəkinin yaşı da çox böyük rəqəmlə ifadə olunur. 2500 ilə yaxın yaşı olan Şəkinin Azərbaycanda ən qədim yaşayış mərkəzlərindən biri olmasının və şəhər kimi formalaşmasının səbəbləri də məlumdur. Artıq neçə illərdir ki, yenidən diqqətə gətirilən və ilkin dəyərlərinə ekzotik baxışlardan çevrilib də yeni ampluası görünən məşhur İpək yolunun üstündə olması daha vacib sayılmalıdır.

Tacirlərin, səyyahların gəlib-keçdiyi qonaq-qaralı qədim şəhər əsrlərlə vacib bir missiyanı yaşamış, özünəməxsusluğu, ənənələrini qoruyub saxlamışdır. Bu mənada ən ciddi məsələ Şəkinin qədimliyinin heç bir urbanik təsirdən pozulmaması, müasirləşmənin içində itib-batmamasıdır. Yəni buradakı qədim tikililərin, tarixi və memarlıq abidələrinin lazımınca qorunması, nəsildən-nəsilə ötürülməsi gerçəkdən əsl vətənpərvərlik nümunəsidir. Şəkidə qeydə alınmış yüzdən çox tarixi abidə qorunur. Bütün bunlar haqqında, şübhəsiz, çox danışılıb və yazılıb. Xüsusilə məşhur Xan sarayı haqqında. Ancaq Şəki karvansarayları da hələ qədim dövrlərdən xeyli məşhur olub. Məlumatlara görə, bir vaxtlar Şəkidə 6 karvansaray fəaliyyət göstərib. Ümumilikdə 5000 nəfər qonağı qəbul edib yüksək səviyyədə xidmət göstərən bu karvansaraylar illər, əsrlər ötdükcə ya öz fəaliyyətini dayandırmalı olub, ya da iş funksiyasını dəyişdirərək başqa məqsədlər üçün istifadə olunub. Yaxşı haldır ki, həmin karvansaraylardan ən gec inşa edilənlərdən biri hələ də fəaliyyət göstərir və getdikcə daha geniş perspektivə istiqamətlənir.

İlk vaxtlar "Yuxarı karvansaray" adlanan dərin zirzəmili ikimərtəbəli bina XVIII əsrin sonlarında inşa edilib. Şərq memarlıq üslubunun orijinal çalarları onu həm gözəllik, həm də məqsədə münasiblik baxımından tarixi abidəyə çevirmişdir. Karvansarayın çarhovuzlu geniş həyətindən ikinci mərtəbəyə müxtəlif səmtlərdən aparan daş pilləkənlər ilk olaraq bir labirint təsiri bağışlasa da bu yolları məhəccərli dəhlizlərə qovuşduraraq sonda bütün giriş-çıxışları asanlaşdırır. Bunlar zahiri effektin bir qədər də harmonik görüntüsü üçündür. Birinci mərtəbədəki otaqların alt qatı kəsmə zirzəmilərdən ibarətdir. Qonaqlar (xüsusilə tacirlər) bu zirzəmilərdə aldıqları və ya satacaqları mallarını saxlayıblar. İndi karvansaray-mehmanxana kompleksi adlanan bu bina Şəkiyə gələnlərin ən çox maraq göstərdikləri yerlərdən biridir. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi ikimərtəbəli karvansaray binasının bərpası zamanı onun memarlıq üslubunun ilkin komponentləri bütünlüklə qorunmuşdur. 38 nömrəlik karvansarayın 12 nömrəsi lüks, qalanları isə yarımlüks otaqlardır. Hər bir nömrə holl, yataq otaqları və vanna otaqlarından ibarətdir. Burada ən isti yay günlərində də kondisionerə ehtiyac olmur. Təmiz və sərin dağ-çay havası, eyni zamanda tağvari otaqların münasib quruluşu təbii sərinliyi təmin edir. Müasir servis elementləri nəzərə alınmazsa, divarların quruluşu da ilkin görüntüsünü saxlayır və insana zövq verir.

... Kompleksin direktoru Hacı Şahin Hüseynov tarixi abidələr və turizm sahəsində geniş biliyə malik olan ziyalı bir insandır. O, bir çox Avropa ölkələrində və ABŞ-da keçirilən beynəlxalq turizm tədbirlərinin iştirakçısıdır. H.Ş.Hüseynov direktor kimi fəaliyyət göstərdiyi 15 il ərzində Şəki karvansarayı xeyli məşhurlaşıb. Şəraitin, xidmət mədəniyyətinin yüksəldilməsi, eyni zamanda ilkin ənənələrin qorunub-saxlanılması nəticəsində karvansaray istər respublika daxilindən, istərsə xarici ölkələrdən gələn qonaqların ən yaxşı istirahət yerinə çevrilib. Yaponiya, Çin, Tayvan kimi uzaq ölkələrdən, Avropa və Ərəb ölkələrindən, hətta Amerikadan da turistlər qəbul edən karvansaray işçiləri çalışırlar ki, bütün qonaqlar buradan öz vətənlərinə xoş təəssüratlarla qayıtsınlar. Kompleksdə ingilis, alman və ərəb dillərini bilən mütəxəssislər də çalışır.

Direktor H.Ş.Hüseynov Şəkidə bir ağsaqqal səviyyəli nüfuza malik şəxsdir. Təkcə ona görə yox ki, vəzifəsini əla icra edir. Həm də bu səbəbdən ki, Hacı Şahinin vətənsevərliyi, doğma elinə vurğunluğu çoxlarına örnəkdir. O, Şəkini böyük turizm mərkəzi kimi görmək arzusuyla yaşayır. Bu məqsədlə çox işlər görür, təkliflər verir. Onun Şəki şəhərində turizmin inkişafına dair maraqlı konsepsiyası da var. Hacı Şahinlə söhbətimiz zamanı o, müəyyən qədər həmin məsələlərə də toxundu.

***

H.Ş.Hüseynov konkret olaraq Şəki rayonunda turizm sisteminin maddi-texniki bazasının inkişafı ilə bağlı konseptual fikirlərini bu cür təsnifləşdirdi:

1. Şəkidə Aşağı karvansarayı da əsaslı təmir etdirməklə işlək vəziyyətə gətirmək. Bu karvansarayda "Zorxana" rəqsi və digər folklor nümunələri əsasında turistlərə konsert proqramları göstərməklə bu tarixi abidələrin imkanlarından istifadə etmək. Bölgənin bütün tarix və memarlıq abidələrində restavrasiya işləri aparmaq.

2. Atla gəzinti üçün Böyük Qafqaz dağlarının cənub ətəklərindəki keçidləri və cığırları səliqəyə salmaq, təhlükəli keçid yelrərində kiçik taxta körpülər düzəltdirmək. Dağ keçisi ovu zonalarını müəyyənləşdirmək.

3. Ekoturizm marşrutlarını müəyyən etməklə yanaşı, təbiətin dilbər guşələrində turistlərin qısamüddətli dayanması, əylənməsi və iaşə xidmətindən istifadəsi üçün dəyələrdən, alaçıqlardan, çadırlardan istifadə etmək. Piknik keçirmək üçün şəlalələrin ətrafında, bulaqların başında, mənzərəli yamaclarda və s. məxsusi yerlərin dəqiqləşdirilməsi.

4. Arxeoloji qazıntılardan əldə edilmiş maddi-mədəniyyət qalıqlarının ayrıca muzeyini yaratmaq.

5. Yerli sənətkarların əl işlərinin satılmasını müntəzəmliklə təşkil etmək. Keçmiş sənət növlərinin turistlərə göstərilməsi üçün kompleks iş yerləri, sexlər və dükanların bir cərgədə olmasını təmin etmək.

6. Turist marşrutlarından keçən şosse yollarının hər 50 kilometrliyində dincəlmə yerləri, nümunəvi tualetlər, yuyunma yerləri, benzindoldurma məntəqələri və s. kiçik xidmət vasitələri yaratmaq.

7. Turizmlə əlaqədar olaraq elektrik enerjisinin fasiləsiz verilməsi, təbii qazdan istifadə və s. zəruri məsələlərin dövlət səviyyəsində qaydaya salınması.

Məzahir ƏHMƏDOĞLU

Ədalət.- 2011.- 10 mart.- S. 7.