BU DAĞLAR ÖLMƏYƏCƏK...

... Dağlara qalxanda, onun zirvəsində dayananda dünya başqa cür görünür. Ordan dünyanın bütün gözəlliklərini, zərifliklərini, güllərini, çiçəklərini, ormanlarını və ən nəhayət balaca-balaca təpələrini görürsən. O zirvəyə qalxmaq elə də asan deyil. Dağların zirvəsinə yüksəlmək üçün tər tökməlisən, yıxılmalısan, durmalısan və topladığın gücün hesabına o yerə çatmalısan. Heç də hər adam dağın zirvəsinə ucala bilmir...

Dağlar haqqında yazmağım bir təsadüflə bağlıdır. Bu günlərdə yaxın dostlarımızdan birinin övladının toyu idi. Təbii ki, hamı istəyir balasının toy-düyünü daha gözəl, daha yaddaqalan və daha şən olsun. Övlad toyunu görmək istəyən adamın sevincini təsəvvür etmək çətin deyil. Hamı istəyir ki, qızını köçürsün, oğlunu evləndirsin və evinə gəlin gətirsin. Həmin sevincli anları yaşamağı hamıya arzulayırıq. Düzdür, bəziləri sevincini gizlədə bilməyib övlad toyunda ağlayır da.

Biz görmüşük ki, insanlar ağır anlarda, kədərli məqamlarda ağlayırlar. Ancaq toyda-düyündə ağlamağınsa, oxucular məni bağışlasın, özgə bir özəlliyi var. Təki insanların hamısı elə bir dəfə ağlasın: o da övlad toyunda. Sevincdən insanın gözü dolur və onun gözünün dərinliyində bir təlatüm hiss olunur. O təlatümü görməmək, duymamaq və hiss etməmək mümkün deyil. Böyük yazıçı Seyran Səxavət deyir ki, insanın təkcə dərddən ürəyi partlamır, həm də adamın sevincdən ürəyi partlaya bilər. Ona görə də sevincini başqaları ilə paylaşmalı, bölüşməlisən ki, ürəyin boşalsın.

... Gör hardan gəlib, hara çıxdım. Dağlardan başladım, gəlib çatdım sevincdən yaşaran göz yaşlarına. Axı, toydan danışırdım. Borçalıların elədiyi toydan. Yaxın dostum və gözəl ziyalı, şair təbiətli insan Vidadi Orucov dedi ki, ola bilsin ki, böyük şair də bu məclisə təşrif buyursun. Böyük şair deyəndə o dəqiqə bildim ki, Vidadi müəllim xalq şairi və həmişə də elin-obanın içində olan, onun sevincinə sevinən, kədərinə şərik olan Zəlimxan Yaqubu deyir. Bir müddət keçdi, toy daha da qızışmağa başladı. Toyun şirin yerində şair göründü. Öz əzəmətli, ağayana və təmkinli yerişi ilə salona daxil oldu. Təbii ki, onun salona daxil olması çox gözəl bir əhval-ruhiyyə, ovqat və aura yaratdı.

İlk növbədə toyu aparan müğənni Elçin Hüseynov şairə yaxınlaşdı və onu salamladı. Elə həmin vaxtı müğənni şairin "Bu yaşıl ağacın altı bizimdir" sözlərinə bəstələnmiş mahnını ifa eləyirdi. İfa da insaf naminə deyək ki, çox gözəl idi. Həm mahnının musiqisi şirin idi, həm də sözləri çox səmimi səslənirdi. Aydındır ki, musiqi ilə söz bir-biri ilə vəhdət olanda o daha gözəl səslənir və insanın iç dünyasına bir işıq gətirir...

Şair Zəlimxan Yaqub yaxınlıqda oturan bütün tanışları və eləcə də toyda iştirak eləyən insanların hamısını salamladı. Bizdən qabaqkı stolda yüksək vəzifəli məmurlar əyləşmişdilər. Fikirləşdim ki, böyük şair elə onların yanında əyləşər. Çünki onlar da çox çalışırdı ki, Zəlimxan Yaqub o stolda otursun. Bizim stolda isə bir neçə yazıçı, şair və alim əyləşmişdi. Şair biz tərəfə baxdı və birbaşa stola yaxınlaşıb hamımız ilə öpüşüb görüşdü. Sonra da vəzifəli şəxslərə üzürxahlıq elədi ki, bu stolda əyləşənlər mənim qələm yoldaşlarımdı, ona görə də onların yanında oturacağam. Heç kimin xətrinə dəyməsin, çünki bu yazarlar mənim ürəyimə çox yaxın adamlardı. Şair gəlib bizim stolun yuxarı başında, elə mənim yanımda əyləşdi. Bir daha böyük şairə bu sadəliyə və səmimiyyətə görə hörmətim qat-qat artdı. Onsuz da əvvəllər də onun yaradıcılığına, şəxsiyyətinə və səmimiyyətinə böyük hörmətim olub. Ancaq budəfəki hərəkəti bir daha onun böyük insan olduğunu və xalqın içindən çıxdığını təsdiqlədi. Təsdiqlədi ki, Zəlimxan Yaqub heç də uca zirvəyə təsadüfən gedib çıxmayıb. O uca zirvəyə gedən yol xalqın içindən başlanğıc götürüb və zirvədən də qayıdanda yenə xalqın arasına qayıdır, onun iç dünyasını işıqlandırır. Bundan da böyük xoşbəxtlik olarmı, hamı sənə böyük hörmət bəsləyir, diqqət yetirir və məhəbbət göstərir. Ola bilər, böyük şair olasan, ancaq xalq səni sevməyə. Amma Zəlimxan Yaqub həm böyük şairdi, həm də böyük insan. Ən azından ona görə ki, o şair həmişə xalqın içində olub, onun dərdini-kədərini bir yerdə yaşayıb və sevincinə də bir yerdə şərik olub.

Böyük şair yaxın vaxtlarda Borçalıda olduğunu danışdı. Dedi ki, getdim doğma yurda, elə-obaya, ordan da Başkeçidə. Başkeçid bu gün o qədər əzəmətli, o qədər uca və o qədər gözəldir ki, ora gedən bir də geri dönmək istəmir. Havası təmiz, suyu təmiz və ən nəhayət cənnət bir məkana bənzəyir. Qalxdım dağlara dostlar məni qarşıladı. Bir tərəfdə yüksəkliklər, zirvədə qar vardı, aşağıda isə isti adamı bişirirdi. Məni görən dostlar çox sevindilər. Dedilər ki, şair, sən bu dağlara gəldin bu dağlar ölməyəcək. Demədilər ey, sən ölməyəcəksən, dedilər ki, dağlar ölməyəcək. Elə ən böyük şair də, yazıçı da xalqın özüdü. Mənim mayam və iç dünyam həmin xalq deyimlərindən, bayatılardan, qoşmalardan, təcnislərdən, dodaqdəyməzlərdən, dildönməzlərdən yoğrulub. Orda bir neçə gün qaldım və özümü çox rahat hiss elədim. Ağrım-acım da olmadı. Bura gələn kimi, yenidən bir balaca ağrımağa başladım.

Almaniyada müalicə olunandan sonra həkimlər mənə dedi ki, anadan olduğun yerə gedərsən, orda bir müddət istirahət edib, dincələrsən. Onsuz da həkimlər desə də, deməsə də mən qədim Borçalıya, anadan olduğum Kəpənəkçiyə, eləcə də, Başkeçidə tez-tez gedirəm. Getməyəndə də o dağları, o ormanları, o bulaqları, o çəmənlikləri yuxumda görürəm. Sonra fikirləşirəm ki, nəyin bahasına olursa-olsun Borçalıya getməliyəm, Başkeçidə qalxmalıyam, ordan da dağlar məni gözləyir. O yerləri gəzməliyəm...

Ümumiyyətlə, Azərbaycan ədəbiyyatında çoxlu sayda istedadlı şairlər, yazıçılar, aşıqlar olub. Bəlkə də Zəlimxan Yaqubun Azərbaycan folklorunu bu qədər gözəl, bu qədər dərindən bilməsi elə onun bağlandığı soy kökündən gəlir. O kökdən ki, aşıq sənətinə, folklor sənətinə və xalq deyiminə söykənib. Bir bulaq kimi, bir çay kimi həmişə çağlayıb, aşıb-daşıb və bu bulaq, bu çay insanlara həyat verib, dirilik suyu bəxş edib...

Elə bir şair, yazıçı tanımıram ki, Zəlimxan Yaqub qədər klassik və müasir Azərbaycan şairlərinin şeirlərini əzbərdən bilsin. Elə şair var ki, öz şeirini deyəndə sözün qolunu, qılçını sındırır və şeiri oxuculara elə təqdim edir ki, o şeirdəki lirikanı, poeziyanı və fəlsəfi fikri hiss etmirsən. Amma Zəlimxan Yaqub həmin şairin şeirini o qədər gözəl, o qədər ahənglə və şirinliklə söyləyir ki, adam məəttəl qalır. Təbii ki, hər insanın sinəsi onun qədər dolu ola bilməz. O dolu sinəsindən gözəl şeirləri və poeziya nümunələrini həmişə insanlara paylayır. Özü də elə bir şirinliklə, elə bir doğmalıqla ki, o şeir insanın damarı ilə qanına, ordan ürəyinə, sonra da beyninə axır. Bu şeiri Zəlimxan Yaqubun ifasında dinləyən insan bulaq kimi durulur, apaydın olur və saflaşır...

Şair bir balaca ağrıdığını dedi. Yanındakı dostları isə ona təsəlli verib, bildirirdilər ki, qoy sənin dərdin dağlara getsin. Şair isə kövrəldi və özünəməxsus bir formada dedi ki, onsuz da dağların dərdi çoxdur, mənim də dərdimi alsa bir az da qocalacaq. Bu yaxınlarda yenidən Almaniyaya gedəcəyəm. Orda müayinə olunub vətənə qayıdacağam. Yenə Borçalıya gedəcəm, Kəpənkçiyə baş çəkəcəm, ordan da Başkeçidə yollanacam. Axı, o uca dağlar məni gözləyir. Mən özümü heç vaxt uca dağsız, bulaqsız, ormansız, çəmənsiz, otsuz, çiçəksiz təsəvvür etməmişəm. Çünki dağlarda həmişə bulaq olub, çəmən olub, ot olub, çiçəklər olub...

Uca dağların başına qalxmaq asandır. Oğul odur ki, o uca dağların zirvəsinə qalxanda dayana bilsin, dursun və əvvəlki sadəliyini, səmimiyyətini, bütövlüyünü, kişiliyini və ağayanalığını qoruya bilsin. Zəlimxan Yaqub uca dağların zirvəsinə qalxıb və o sadəliyini, səmimiliyini və ağayanalığını qoruyub, saxlayıb. Təkcə sözdə yox, o həm də əməldə bütöv şəxsiyyətli bir dövlət xadimidir. Zəlimxan Yaqub uca dağların başında necə vüqarla dayanıbsa, xalqın içinə gələndə həmin sadəliyi və səmimiliyi qoruyub saxlayır...

Heç vaxt uca zirvədən o insanlara, dostlara, tanışlara, onu sevənlərə yuxarıdan aşağı baxmayıb. Ən kasıb adamın toyuna belə dəvət olunanda ürəklə gedib, orda ürəklə iştirak edib və ürəklə də sözlər deyib. Elə bizim də oğlunun toyunda iştirak etdiyimiz toy sahibi kasıb bir adam idi. Bəlkə də toy sahibi ömründə bu qədər sevinməmişdi. Zəlimxan Yaqub şadlıq sarayının salonuna daxil olanda toy yiyəsinin sevincindən gözləri yaşardı. Dedi ki, elə bir dünyanı mənə verdilər. Belə bir böyük şair mənim kimi kasıb və sadə bir adamın toyuna gəlirsə, orda iştirak eləyirsə, ürək sözlərini deyirsə və sonra da qol qaldırıb oynayırsa, bu toyda bundan böyük, bundan qiymətli və bundan yaddaqalan hadisə ola bilməz. Bu mənim üçün ən böyük hədiyyədir...

Vaxtı ilə böyük şair Səməd Vurğun da həmişə rayonlara, kəndlərə gedəndə kasıb adamların qapısını açıb, qonağı olub, onların sevincinə şərik çıxıb. Bax onda da kasıb adamlar bu cür böyük ürək sahiblərini görəndə kasıb olduqlarını unudub və fikirləşiblər ki, dünyanın ən varlı adamı Səməd Vurğun onların qapısını açıbsa, onlar kasıb deyillər, onlar dünyanın ən varlı adamlarıdır. Günlərin birində Səməd Vurğun bizim kəndə də gəlib çıxıb. Görüb ki, kənddə kolxoz sədrinin maşını yoxdur, at minir. Kolxoz sədri Nuğay kişi Səməd Vurğunun qeyri-adi hərəkətinə məəttəl qalır. Böyük şair öz "Pobeda"sını ona bağışlayır. Deyir ki, qoy sizin kənddə də bir maşın olsun. Dünyanın işini bilmək olmaz, çətinə düşərsiniz və təcili harasa gedərsiniz, onda at köməyinizə çatmayacaq, "Pobeda"dan istifadə eləyərsiniz. Gəlin gətirəndə, toy eləyəndə bizim kənddə çox vaxtı rəhmətlik Səməd Vurğunun Nuğay kişiyə bağışladığı "Pobeda"nı bəzəyərdilər. Amma Nuğay kişi utanardı, gəlin gətirməyə getməzdi. Yaxınlarından birinə deyərdi ki, maşını sən sürərsən və gedib filankəsin toyunda iştirak eləyərsən, gəlini də gətirərsən...

Bu epizodu onu görə xatırladım ki, Zəlimxan Yaqub da imkansız adamların qapısını açır, toyunda iştirak eləyir, xeyir-dua verir. İmkansız adamlar onu qapılarında görəndə, şadlıq saraylarına girdiyini hiss edəndə elə bil ki, dünyanı onlara bağışlayırlar və bu kasıb adamlar sevincindən göyün yeddinci qatında özünü hiss eləyir. Hiss eləyir ki, böyük şair Zəlimxan Yaqubun onların qapısına gəlməyi ilə dərdləri yüngülləşib və sevincləri çoxalıb. Allah-Təala bu böyüklüyü və bu ucalığı böyük şair Zəlimxan Yaquba çox görməsin. Şair qardaş, Allah səni həmişə qorusun və ucalıqda saxlasın. O ucalıqdakı işığın, nurun səni sevənlərin, səni istəyənlərin üstünə düşsün...

FAİQ QİSMƏTOĞLU

Ədalət.- 2011.- 30 iyul.- S. 14.