GÖY ÜZÜ TANRIDI, YER ÜZÜ BƏNDƏ

Hər yeni şeir kitabı müəllifinin poetik söz sərgisinin açılışına bənzəyir. Onların lenti işıq üzü gördükləri günün qırmızı şəfəqləri kimi kəsilir. Eksponatlar bir salon çərçivəsində qalmır. Bir məmləkətin 4 həndəvərindən səpələnib tamaşaçısı, (oxucusu) ilə üz-üzə, göz-gözə dayanır.

Bu günlər, istedadlı şairimiz Məmməd Dəmirçioğlunun "Səhra gülləri" adlı şeir kitabı da, bir şairin dəmirçi kürəsində bişib, düşüb, dəvə karvanı kimi qatarlaşıb oxucu ünvanına yetişib.

M.Dəmirçioğlu yaradıcılığı ilə tanışam. Bir şeir toplusu barədə söz də demişəm. Ən əvvəl söyləyim ki, onun şeirlərinə poetik nida, ruhuna sufiyanə qida olan yerlərlə, yurdlarla, ocaqlarla da tanışam. Həmin tanışlıq da hər dəfə, həmin yaradıcılığa baş vurarkən məni yerimdən və yurdumdan oynada bilir. Eyni ruhdan qopmuş, rəngarəng məna çalarlı misralar bir-birinə calanıb bir cığıra, yola çevrilir. M.Dəmirçioğlu hesabına, bir qələm yoldaşına Əfəndi ocaqları ilə irfanına çatmış bir incə yurda səyahət təşkil olunur.

Öncədən onu söyləyim ki, "Səhra gülləri"ni müəllifin ən mükəmməl, ən poetik toplusu, şeirimizin uğuru hesab edirəm. Səhrada gül-çiçəyin yetişdirilməsinin çətinliyi bəllidir. Yetkin yaşlı şairimiz bunu bacarmış, özünün səhra güllərindən gülüstanını yarada bilmişdi.

Məncə kitabın adının bir qayəsi də səhrada belə poetik çiçəklərin yetişdirməyin çətinliyini bizlərə çatdırmaq istəməsidir.

Səhra adına görə, içindəki gülləri, çiçəkləri dəvə karvanına bənzətmək olar. Belə olduqda karvanın sarvanını toplunun başındakı "Səhra gülləri" şeirini hesab etməliyik.

Göy üzü Tanrıdı, yer üzü bəndə,

Göy üzü səndədi, yer üzü məndə,

Yer üzü, göy üzü düşübdü bəndə

Bir nəğmə oxuyaq səhra gülləri.

Həmin çağırışdan sonra oxunuş başlanır və sonrakı şeirlərin küllüsü şairin nəğmələrinə çevrilir. Sarvanlar karvanları arxasınca, mənzil başına apara bilir. Bəs "Səhra gülləri" öz məna büsəti ilə oxunan sonuncu nəğməyə qədər poetik bir mənzilə bələdçilik edə bilirmi?

M.Dəmirçioğlu şeiri düşündürən, qaldıran poeziyadır və misralar üzərindən ötəri adlamaq mümkün olmur. Müəllifin düşüncələrindən qidalanıb bəzən özün də onun fikirləri ətrafında yeni məna çalarları axtarmağa başlayırsan.

Həmin şeirin bir bəndi məni də belə bir axtarışa sövq eylədi. Səhra sözü, istər-istəməz dəryalarla qarşılaşdırdı.

Yanır dodağında suların səsi,

Köçür durnalarla meh arzuların

İlğımda əriyir qönçə istəyin,

Quşlarda göyərir şeh arzuların.

Dəryaları damlalar, səhraları qum dənələri yaradır. Bu poetik mənzərədən sonra dəryaları səhralar üçün qum üyüdən dəyirman kimi görmək olur. Suların səsi yandıqca qum danələrinə çevrilir. Sonra qumlarda da göyərir şeh arzuları.

Əvvəllər şeir kitablarına nadir hallarda müqədimələr yazılardı (bunlar ya seçilmiş əsərlərin ilk cildində, cildlərin abu-havasına, ya da ilk kitab müəlliflərinin xeyir-duasına çevrilərdi. Məncə, belə də olmalıdı. Qabaqcadan tərəflə müqəddimələr əsasən belə olur). Kitabları oxucuya təqdim etməkdənsə onu kütlənin ixtiyarına buraxmaq daha doğrudur. M.Dəmirçioğlunun kitabı iki müqəddiməylə müşayiət olunur. (Heç olmasa bunların biri ön, biri son söz olaydı və ya hər ikisi kitab işıq üzü görəndən sonra boy alaydı). İkinci müqəddimənin, Vaqif Yusiflinkinin sərlövhəsi bir növ, sərlövhə çərçivəsindən annatasiyaya çevrilib. Təsəvvür... İrfan poeziyası, Yunis İmrə... İncə dərəsinin şairləri və bizim Məhəmməd Dəmirçioğlu.

V.Yusifli Dəmirçioğlunun İncə dərəsinin şairləri ilə tutuşdurmasa da ruhunu, duyğusunu incələyə, yaradıcılıq aləminə açar sala bilmişdi. "Səhra gülləri" şeirində müəllif özü də dünyasının ala qapılarını aşağıdakı şəkildə oxucu üzünə açır:

Ümidlər bağlayır bizi göylərə,

Dualar apırır sözü göylərə,

Allahı çağırıb üzü göylərə

Bir nəğmə oxuyun səhra gülləri.

Səhra güllərinin müəllifin kitabdakı o biri şeirlərinin olduğunu bəlli etmişdik. Güllərindən güllərinə qonduqca o biri şeirinin də irfan üstündə nəğmələr oxuduğunun şahidinə çevrildik.

M.Dəmirçioğlu öz ruhu, nəfəsi, yolu olan şairlərimizdəndi. Şairimizin uğurlu hesab etdiyim bu kitabından sonra ümidvaram ki, olduqca ciddi, təpədən- dırnağa özünəməxsus poetik bir yağmur sahibindən həmin yağmurdan boy almış səhra çiçəklərindən dəfələrlə söz açılacaqdı. Öncədən onu da demək şərti ilə ki, M.Dəmirçioğlu günümüzün təsəvvür və irfan şairidir, o ulu bir təriqətin dünəni və bu günü arasında poetik bir körpüdür. Şeirlərinin hamısı çağdaş poeziyamızın bir kütləyə bugünüylə nəfəs alan nümunələridi.

Hər şair yaradıcılığında istər bilə-bilə, istərsə özündən xəbərsiz öz poetik portretini yaradır (Müəllif həm də rəssam olduğundan bu məziyyət onda daha qabarıq nəzərə çarpır). Aşağıdakı şeir M.Dəmirçioğlunun şeirlə çəkilmiş içinə ruhu sığışdırılmış aftoportretidi:

Gön varağa, daş kitaba düzüldüm,

Sözdən-sözə, dildən-dilə yol gəldim.

Zülüm-zülüm qayalardan süzüldüm,

Qətrə-qətrə, gilə-gilə yol gəldim.

Sevə-sevə eşq odunda hallandım,

Şərqi-şərqi dodaqlarda ballandım.

Şırıl-şırıl haqqa sarı yollandım

Seldən-selə, eldən-elə yol gəldim.

Zaman-zaman kaman üstə gərildim

Tağ-tağ olub torpaqlara sərildim.

Puçur-puçur, qönçə-qönçə dərildi.

Çöldən-çölə, güldən-gülə yol gəldim.

Şeirləri bir növ arı şanılarına bənzəyir. Ona görə də istər dağ, istər səhra güllərindən çəkilsin, onlar poetik şirələrlə doldurulmalıdır. Çünki o şanılarla oxucu ağzını ballandırmaq olmaz.

Bu baxımdan da M.Dəmirçioğlunu əsil "arıçı" kimi alqışlamaq olar. Bu kitabda onun şanıları nəinki başdan-başa ballanıb, üstəlik poetik zirvəsinə yüksəlib. Şeirlərin hər birinin öz poetik vurğusu var ki, bu da onlara müstəqil, tamam-kamal şeir hüququ qazanmasına xidmət edir

Allahından əmanətdir bir canım,

Könüllərə ziyarətdir bir canım,

Laylarla ovunmayan kür canım

Torpağımla qovuşmasa ovunmaz.

(Ovunmaz)

Qərib gecə ayrılığa yoldu bax,

Qara-qara saçlarını yoldu bax,

Pəncərədən durna səsi dolu, bax,

Köçüb gedən qatarını sal, mənəm.

(Etüd

Açıq üzümə baxdılar,

Sınıq dizimə baxdılar.

Durru gözümə baxdılar

İçimdə sözüm göründü.

(Göründü)

Demə ki, ömrün sonudu

Qəzadı, qədərdi ölüm.

Son ağrıdı, son nəfəsdi,

Sonuncu kədərdi, ölüm.

(Hədərdi ölüm)

Tanrı xəlq eyləyib dünyanı sirrli,

Aşkarı müəmma, pünhanı sirrli,

Bir yanı bəllidi, bir yanı sirrli

Yorğun bir dərvişəm qıl körpüsündə.

(Körpü)

Üzü göylərə sarı, asılıb ayağından,

Tanrıya gileylənir dünya nadanlığından.

Mahnı çələngi hörür intizarın ahından

Gecənin sinəsinə çalın-çarpaz toxuyur, -

İsaq-musaq oxuyur

Yığıb dərdlərimi barxana kimi,

Haraya yol gedir dəvə karvanı?!

Səhraların sonu, elə səhralar,

Oraya yol gedir dəvə karvanı.

Alıb yedəyinə ağca qulları,

Qaraya yol gedir dəvə karvanı

Susuz səhralarda özü çarəsiz,

Çarəyə yol gedir dəvə karvanı.

(Dəvə karvanı)

Hər yerdə qərib quşlara,

Dünyanın hər yanı Vətən.

Bir yuvalıq yerin varsa,

Mənim yuvam hanı Vətən.

(Vətənə)

Kitabın əvvəlindən axırına kimi belə şeir örnəkləri gətirmək olar. Şeirlərdə durna qatarlarından tez-tez söz açılır. Topludakı şeirləri eyni ruhdan pərvazlanmış, yazına, baharına uçan durna qatarına bənzətmək olar.

Fikirlərini bir söz atəşfəşanlığı ilə bitirmək istəyirəm. Onların qığılcımları, odları, alovları yenə də M.Dəmirçioğlu misralarından doğulacaq.

... Kövrəlib, kəklik dilində

Haray-həşir salan daşam.

... Göylərdi saxlayan yeri,

Göyləri Allah saxlasın.

... Yer davalı. Göy havalı,

Mən divanə bir kəsəm.

Asi olub yerdən-göyə,

Havalanan bir səsəm.

... Dünyadan küsən ay dostum,

Bu dünya gözün boydadı.

Çəkisi bircə bayatı,

Mənası sözün boydadır.

... Sonu yoxmuş bu dərdin,

Ruh bədəndə didərgin

Bu dünyanı bilər kim

Gülüb ağlar içində.

... Ulduz axdı, ay əridi,

Gecə gündüzə çıxmadı.

...Şamdan da şam işığı

Tətrəyir dilim kimi

Gülümsəyir tənha gül

Güldanda ölüm kimi

M.Dəmirçioğlu misraları ilə səyahətim başa çatır. Ayların başladığı yer dağ ətəyi bulaqlardı. Şeirlərinin çeşmələrdən çaya döndüyü yerlərsə İncə dərəsi və ordan başlayan şair dünyası... Əbədi qalacaq, ruhunu onun şeirlərinə salacaq məbədsə - Əfəndi ocağı...

VAQİF NƏSİB SARIHÜSEYNOĞLU

Ədalət.- 2011.- 3 mart.- S. 6.