ONLAR VƏ MƏMLƏKƏTİMİZ

ƏHMƏD BƏY ULUSOY

Çox hörmətli baş redaktorumuz İradə xanım Tuncayın yazı manerasında və redaktorluq fəaliyyətində maarifçilik deyilən ab-havanın üstün bir cəhət olduğu çap etdirdiyi yazılarda və qəzetin əsas istiqamətində açıq-aydın görünməkdədi. Və indiki məqamda təbii ki, maarifçilik bir az bir-təhər səslənsə də, təbliğatın bir çox sahələrində bunu təkrar-təkrar eşitməkdəyik. Yeni nəslin maarifçilik həyatı bizləri son dərəcə narahat etməkdədir. Kimsə kimsəni savadsız hesab eləmir, amma qələm sahiblərinin bir üstünlüyü var ki, onlar adətən elə insanlarla görüşürlər ki, sıradan insanların o adamlarla görüşməyə imkanı olmur və bu baxımdan mənim yeni başladığım yazı dizisində, seriyasında bir vaxtlar Türkiyədə yaşadığım illərdə görüşdüyüm insanların ÖZLƏRİ və MƏMLƏKƏTİMİZ barədə fikirləri maraq doğurmaya bilməz. Təbii ki, bu yazılara bir ara versəm də, yeni ildən həmin yazıların sırasını davam etdirmək niyyətindəyəm. Onlar Kimlərdir və bizim Məmləkətimiz haqqında nə fikirləşirlər və nə düşünürlər. Və ya nə düşünüblər? Tarix üçün çox maraqlı bir məqam olan bu Tanışlıq və Tanışlar yeni nəsil üçün daha çox maraq doğura bilər fikrindəyik. Beləliklə, indiki qəzetçiliyimizin dili ilə desək, yeni proyektimiz olan ONLAR VƏ MƏMLƏKƏTİMİZ sizlərə təqdim olunur.

LAHICDAN BAŞLANAN YOL

FAMİLYALARIN ÖLÜMÜ:

"Yalnız insanlar ölmürlər...

Telefon nömrələri də ölür..."

- Əhməd bəy, Siz dediniz ki, Lahıcdan gəlmisiz. Siz... siz... siz... yoxsa sizin atalarınız, dədələriniz Lahıcdan gəlib?

- Əfəndim, mən özüm Lahıcdan gəlmişəm. Lahıcın Əhən kəndindənəm. Orda da oxumuşam. 1941-ci ildə ayrılmışam oralardan. Mən özüm 1915-ci ildə doğulmuşam. Hardasa, artıq mən Lahıcdan çıxanda deməli mənim 26 yaşım varmış. Məni orduya aldılar. O zaman müharibə gedirdi.

İsmayıllıdan Gəncəyə gəldik.

Sonra Şamxora götürdülər.

Sonra Ağcalıya apardılar.

Sonra mən düşdüm Odessa müharibəsinə.

Bizim ordumuz o zaman 7-ci polk deyilən bir dəstə idi.

Düşdük davaya.

Krım, Ukrayna davasına. Orada almanlar bizi mühasirəyə aldılar. Və beləliklə, biz əsir düşdük. O zaman Qızıl Ordu deyilən o orduda heç bir təşkilatçılıq-zad yox idi.

-Əhməd bəy, Sizin atanızın adı nədir? Heç şübhəsiz onları xatırlayırsınız?

(Təbii, mən bu sualı verdiyimdə sırf danışdırmaq və bir şeylər almaq üçün verirəm və Əhməd bəy Lahıcdan ayrılanda iyirmi altı yaşında olubsa bu sual bir az yersiz görünməsin.)

-Atama Yusuf kişi deyərdilər. Yusuf. Atam da, anam da Əhəndən idilər. İndi məzarları da Əhəndədir. Əfəndim, mənim Əhəndə ailəm vardı..

(dərin bir düşüncəyə daldıqdan sonra deyir bunları, deyir və həmən içindəki ağrılar, əzablar, çəkdiyi dərdlər üzə vurur).

Həyat yoldaşım vardı.Həyat yoldaşım qaldı orda. Əməlli-başlı işim vardı. İsmayıllıda çap olunan bir qəzetdə məsul katib idim. "Yeni İsmayıllı" qəzetində. Və gecənin bir aləmində heç kəsə heç nə demədən qəfil gəlib götürdülər. Bir oğlum da vardı. Bilirsiz, bizim xanımlar da çox həyalıdı. Məndən sonra da bir uşağım olub. Hamiləymiş mən gedəndə. Amma bunu mən bilmirdim. Yəni, bilirsiz, ana bətnində olub, o uşaq. Orada Əhəndə mənim canım var. Oğlumun biri matematik müəllimidir, biri də kolxozdadır.

TÜRKİYƏYƏ GƏLİŞ...

-Əhməd bəy, Türkiyəyə necə gəldiz? Nə zaman gəldiz?

-Mən hələ İsmayıllıda olanda bu dini kitablara meyilli idim. Qurani-Kərimi oxuyurdum. Ərəbcə, farsca bilirdim. Lahıcda Quran xətm eləməyi öyrənmişdim. Almanların əlinə keçəndən sonra bir məktəb açmışdılar almanlar. Almaniyanın böyük şəhərlərindən biri olan Drezdən şəhərində. İmtahan elədilər. Sonra Çexoslavakiyada, İsveçrədə oxudum. Oralarda da çoxlu müsəlmanlar vardı. Mən də oralarda Baş Axund oldum.

1945-48-ci illərdə İsveçrədə qalmağımız mümkün olmadı. Ona görə ki, İsveçrə vətəndaşı deyildik və bizi vətəndaşlığa almırdılar da. Biz o zaman Türkiyəyə müraciət etdik. Türkiyə talip oldu, izin verdi bizim bu məmləkətə gəlməyimizə Və milli hisslərimiz get-gedə formalaşmağa başladı. Başqa yerdə qalsaydıq, tamam başqa cür ola bilirdi.

Türkiyəyə gəldikdən sonra Əhməd bəyin qarşısında yeni üfüqlər açılır təbii ki. Onsuz da necə deyərlər çox qıvraq, çox mehriban olan, çox bizlərdə necə deyərlər diribaş olan Əhməd bəy Türkiyəyə çox tez alışır və Azot sənayesiylə məşğul olan bir şirkətdə Baş Müdir səviyyəsinə qədər yüksəlir.

UŞAQLARI HAQQINDA

Əhməd bəy anladır ki, İsmayıllının Əhən kəndində qalan uşaqlarını anaları çox böyük əziyyətlə böyütmüş və onlara təhsil vermişdir.Böyük oğlu Dərgah Bünyatov və kiçik oğlu Həbib Bünyatov hər ikisi kəndin tanınmış adamlarındandır.

Sonra Əhməd bəy deyir:

-İkinci oğlumun familyası Quluyevdir. Mənim olmadığım illərdə bacım o uşağı almış və saxlamış. Görünür vəziyyət o qədər çətin olub ki, arvadım o uşaqları böyütmək üçün imkan tapa bilməyib. Və verib bacıma, bacıma görə də ona Quluyev familyasını vermişlər. Bacımın adı Pərişandır. İlk dəfə Azərbaycana 1992-ci ilin sentyabrında getdim. 51 ilin ayrılığından sonra getmişəm.

(düşünürəm, bu rəqəmi yazmaq və demək çox asandı, amma).

Əhməd bəy Ali İqtisad və Ticarət Akademiyasının məzunudur. Bu Akademiyanı o Türkiyədə bitirmişdir. Bu yazını hazırladığım ildə əməklidir. Təqaüdçüdür.

. . . VƏ TÜRKİYƏDƏ. . .

Əhməd bəy Türkiyəyə gələndən sonra təbii ki, bir ailə qurmuşdur. Taleyin ona yazdığı bir çox hekayətləri görəndən sonra Türkiyədə yaşayan bir mühacirlə, Krımın Saray kəndindən olan bir qadınla ailə qurmuşdur. Və Əhməd bəy xüsusi olaraq qeyd edir ki, 1992-ci ildə mənim Azərbaycana getməyimin və uşaqları, ailəmi tapmağımın da ən böyük təşəbbüsçüsü Türkiyədə evləndiyim qadınım olmuşdur. Məhz bu qadının inadıyla Əhməd bəy uşağlarını tapmışdır.

-Bilirsiniz, açıq söyləyim ki, uşaqlarıma zərər gələcək deyə mən uzun illər onları aramadım. Axtarmaqdan qorxdum. Burada Türkiyədə də bir oğlum, bir qızım var.

"VƏTƏNDƏN UZAQDA OLAN AZƏRBAYCANLILAR ÇOX İMKANLIDIRLAR

Mən Azərbaycanda qohumlarını və ailəsini necə tapmasını öyrənmək istəyirəm.Və bu sualı verən kimi Əhməd bəyin gözləri yol çəkir və bir az susduqdan sonra danışmağa başlayır:

"Vallah bu biraz komik oldu. Mənim bir hərbçi dostum var. Onun qızı gəlmişdi bizə. Mən uşaqlarıma bir məktub yazmışdım. Təbii ki, kiminlə göndərəcəyimi bilmədən yazmışdım bu məktubu. Allaha təvəkkül deyib düşünürdüm ki, bir gün bir qapı açılar və mən bu məktubu göndərərəm. Hər halda mən hazırlamışdım bunu. Və birdən ağlıma gəldi ki, bu dostum hərbiçidi, onun gələni-gedəni olar Azərbaycana. Bir dəfə mən bunu ona dedim və o da mənə söz verdi ki, bəs apararam. Və bir gün xəbər tutdum ki, tələsik nəsə olub çıxıb gedib.

Sonra bir professor vardı burda, Həqiqət xanım, bunu da mənə bir təyyarəçi dostum demişdi ki, burada bir azəri xanım var, axşam gəl bizə, səni o Azərbaycanlı xanımla tanış eləyim. Nəysə tanış olduq. Və söhbət ərəfəsində dərdimi ona danışdım və məktubu aparmağı boynuna aldı... İşə bax ki, məktubu göndərəndən sonra məlum oldu ki, məktubun üstündə heç bir şey yazmamışam.

Həqiqət xanım həmən məktubu onunla birlikdə işləyən bir Lahıclıya danışmış və həmən Lahıclı da məktubda danışılan adamları tanımış və beləliklə münasibət qurulmuş.

Əhməd bəy Lahıcdakı həyat yoldaşının haqqında danışanda, özünün diliylə desək, Münəvvər ana haqqında danışanda əziyyət çəkir görürəm. Əlbəttə mən bu söhbətin bir az çətin olacağını bilirdim və bildiyimdən də sualı çox dolaysıyla və yumuşaq vermişdim. Çox çətinliklə və əzabla: nə deyim, Lahıcda hər kəs onu tanıyır, Lahıcda hər kəs "Münəvvər ana" deyir ona.

Əhməd bəyin Lahıcda olan ailəsi hələ Türkiyədə olmamış. Mən bu yazını yazdığım 1994-ci ilin may ayına kimi hələ də İstanbula gəlmədiklərini söylədi mənə Əhməd bəy.

"Amma qismət olursa gətirəcəyəm onları"- deyir Əhməd bəy.

Sonra Əhməd bəylə söhbətimizin səmti dəyişir. Əhməd bəy Azərbaycanın həmən tarixdəki vəziyyətini eşitdiyi söhbətlərdən dəyərləndirərək acıyır.

Və ən ümdə olanını söyləyir özü:

"Vətəndən uzaqda olan Azərbaycanlılar çox imkanlıdılar. Amma təəssüflər olsun ki, bu qüvvəti oralarda sərf edə bilmirlər..."

Bəli, bu elə bir ayrı dərddir ki, yetmiş ildən sonra bizi üz-üzə oturdub.

Özü də qürbətdə...

Tofiq Abdin

Ədalət.- 2011.- 5 mart.- S. 15.