Susmayan "atəşkəs"

Danışıqların getdiyi bir məqamda ermənilər niyə cəbhə xəttində silahları işə salır?

Dağlıq Qarabağ danışıqlarının davamı kimi prezidentlərin bir araya gəlməsinin ardından cəbhədə atəş səslərinin daha yüksəkdən səsləndirilməsi təcrübəsi hamıya bəllidir. Çünki torpaq iddiası ilə başqasının ərazisinə göz dikən ermənilərin ənənələrinə xilaf çıxacaqlarını düşünmək yanlışlıq olardı. Əslində 1994-cü ildə imzalanan atəşkəsin tələblərinə nə vaxtsa riayət olunduğunu söyləmək də çətindir. Çünki ortada "atəşkəs sərhədi"nin olmasına rəğmən cəbhə xəttində vəziyyət həmişə gərgin olub, silahlar susmayıb. Amma dövlət başçılarının görüşündən sonra bunun xüsusi xarakter daşıması bir sıra cavabsız sualları ortaya çıxarır. Bunun baş vermə səbəblərini anlamaq o qədər də asan olmadığı kimi heç də çətin də deyil. Bu bir tərəfdən erməni ordusunun qarşı tərəfi qorxutmaq cəhdidirsə, digər tərəfdən beynəlxalq qurumlara mesaj da sayıla bilər.

Çünki Dağlıq Qarabağ faktiki olaraq ermənilərin nəzarəti altındadır və hazırkı vəziyyət də onları tamamilə qane edir. Belə olan halda ermənilər qarşı tərəfə status-kvo ilə razılaşmağa məhkumsunuz demək istəyir və belə əlverişli vəziyyətdə erməni ordusu üçün atəşkəsin pozulması da məqsədli xarakter daşıyır. Burada həm də bir provakasiya elementləri də sezilməkdədir. Bununla ən yüksək səviyyələrdə iqtisadi baxımdan güclü olduğu bəyan olunan qarşı tərəfin hərbi baxımdan hansı dərəcədə güclü, hazırlıqlı olduğunu müəyyənləşdirmək istəyir. Nəzərə alsaq ki, Ermənistan az qala Rusiyanın silah anbarına çevrilib, onda təcavüzkar ordunun hərbi-texniki hazırlığının səviyyəsi də sirr sayıla bilməz və atəşkəsin pozulması halları da məhz bu məqsədlə əzələ nümayiş etdirməyin əyani göstəricisidir. Yeri gəlmişkən onu da qeyd edək ki, rus hərbi texnikası, silah-sursatı ilə silahlanmalarına rəğmən Ermənistan silahlı qüvvələrindəki vəziyyəti şişirtmək də yersiz görünür. Düşmən ordusunda nələrin baş verdiyi elə bu ölkənin mətbuatında güzgü kimi ortadadır. Biz də digər dövlətlər kimi bugünkü erməni ordusunun durumunu elə onların öz mətbuatlarından öyrənirik. Sual olunur, belə olan halda həssas məqamlarda bu cür təxribatçı əməllərin törədilməsində hansı məqsəd güdülür?

Bu bir həqiqətdir ki, istər Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan prezidentlərinin Soçidən əvvəl keçirilmiş iki görüşünə, istərsə də bu günə kimi keçirilmiş bütün görüşlərin həm getdiyi, həm də başa çatdıqdan sonraya nəzər salsaq eyni məzmunlu hadisələrin baş verdiyini çılpaqlığı ilə görmək olar. Keçən ilin yayında Sankt-Peterburq görüşündən bir neçə saat sonra cəbhənin Tərtər istiqamətində şiddətli döyüşlər baş verdi. Erməni ordusu güclü itki verib geri çəkilsə də, əslində belə bir məqamda atəşkəsin pozmaları ilə məqsədlərinə nail olmuşdular. Çünki bütün diqqətlər danışıqların getdiyi məkana yönəlmişdi. Atəşkəsin pozulması nəticəsində isə görüşün nəticələri bir qədər arxa plana keçdi. Bundan bir neçə ay sonra Həştərxanda qarşılaşan tərəflər ölkələr arasında etimad mühitinin yaradılması məqsədi ilə humanitar saziş də imzaladılar. Bundan sonra əsir və meyitlər qarşılıqlı şəkildə geri qaytarılmalıydı. Amma bu görüşün ardınca yenidən cəbhədə şiddətli döyüşlər baş verdi. Erməni mətbuatı həmişəki kimi bu dəfə də öz günahını qarşı tərəfdə axtarmağa cəhd edərək Bakını ittiham etdi. Əlbəttə ki, bir qədər əhatəli düşünən insan atəşkəsin pozulması ilə Azərbaycanın hər hansı divident əldə etmədiyini anlayar. Rəsmi Bakı heç bir halda çətinliklə razılaşdırdığı məqamları şübhə altına qoymaq istəməz. Əgər belə olmasaydı, o zaman heç danışıqları da davam etdirməyə ehtiyac qalmazdı. Demək, səbəbi qarşı tərəfdə axtarmaq lazımdır.

Bunun səbəbini üzə çıxarmaq üçün sonuncu-Soçi görüşünün nəticələrini də diqqətdən keçirmək lazımdır. Nəticə olaraq tərəflər bundan sonra da danışıqların davam etdirilməklə yanaşı, həm də atəşkəsə riayət olunmasına razılıq verdilər. Əlavə olaraq Həştərxan görüşünün şərtlərinə sadiq qaldıqlarını bir daha təkrarladılar. Azərbaycan Prezident Administrasiyası beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Novruz Məmmədov verdiyi açıqlamada İrəvanın əvvəlki görüşlərlə müqayisədə bir qədər konstruktiv olduğunu xatırlatdı. Amma Ermənistanın konstruktivliyinin hansı dərəcədə olması bir neçə saat sonra özünü tam çılpaqlığı ilə ortaya qoydu. Ağdam istiqamətində erməni snayperi 10 yaşında uşağı vurdu və bununla da Ermənistanın danışıqlarda nə dərəcədə səmimiliyini sübut etdi.

Bütün bunlar bir daha onu deməyə əsas verir ki, Serj Səkisyan əslində Ermənistan prezidenti vəzifəsini simvolik olaraq icra edir. Əgər dövlət başçısı hər hansı bir öhdəçiliyi götürürsə və buna heç olmasa bir neçə gün əməl etmirsə, o zaman başqa cür düşünmək də çətin olur. Erməni rəhbərliyi bu kimi təxribatların yalnız özləri üçün təhlükə yaratdığını çox güman ki, anlayırlar. Bilməmiş deyillər ki, bu addımları iri miqyaslı əməliyyatların başlamasına təkan verə bilər. Belə bir halda rəsmi İrəvanın düşə biləcəyi durumu anlamaq o qədər də çətin deyil. Müharibə vəziyyətində asanlıqla hakimiyyət dəyişikliyi etmək mümkün olacaq. Ermənistanda hər kəs döyüşdən məğlub çıxacaqlarını anlayır. Bu isə ölkə daxilində çox ciddi problemlərin olduğundan xəbər verir.

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin verdiyi son bəyanat da Ermənistana ciddi xəbərdarlıq kimi qəbul oluna bilər. Qurumun mətbuat xidmətinin rəhbəri Eldar Sabiroğlu həmin gün azı on istiqamətdən Azərbaycan ordusunun mövqelərini və dinc sakinlərin şiddətli atışmaya məruz qaldığını bildirib: "Bütün bunların təsadüfən baş verdiyini düşünmək sadəlövhlük olardı. Burada Ermənistan hakimiyyətinin və hərbi rəhbərliyinin rolu danılmazdır. Hər şey bilavasitə onların tapşırığı ilə yerinə yetirilir. Bu, bəllidir və biz bununla yeni nəsə demirik. Münaqişənin sülh yolu ilə həllinə maraq göstərən dövlətlər, xüsusilə Minsk Qrupu Ermənistanın bu qeyri-konstruktiv fəaliyyətini diqqət altına almalıdırlar. Əks təqdirdə bir anın içərisində hər şey dəyişə bilər və bunun qarşısını dayandırmaq olduqca çətinləşər".

Artıq son vaxtlar Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin yaşayış məntəqələrini də mütəmadi atəş altında saxladığını, dinc əhaliyə qarşı müxtəlif silahlardan istifadə etdiyini bildirən E.Sabiroğlu martın 8-də baş verən hadisəni buna əyani sübut adlandırıb: "Həmin gün saat 16.58-də düşmənin Ağdam rayonunun işğal altındakı Şıxlar kəndi istiqamətindən snayperdən açdığı atəş nəticəsində Orta Qərvənd kənd sakini, 2002-ci il təvəllüdlü Bədəlov Fariz Arif oğlu başından yaralanıb və xəstəxanaya aparılarkən yolda dünyasını dəyişib. Bu 10 yaşlı körpə uşağın günahı nə idi? Onu nişangaha almaq üçün əmr verən erməni zabit həmin an gözləri önünə öz övladını gətirdimi? Çətin. Onlar üçün körpə, qoca, qadın fərqi yoxdur. Xocalı faciəsində onlarla belə körpənin qatilinə çevrilmiş Seyran Ohanyan və digərləri görəsən nə vaxt uşaqlara güllə atmaq, onları öldürmək kimi vəhşi bir fikirdən daşınacaqlar? Deyəsən, düşmən hələ də körpə qatili olmaqdan usanmayıb, doymayıb. Ancaq nə qədər çətin olsa da, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri cəbhədə vəziyyətin kəskinləşməməsi üçün cavab atəşi açmadı. Biz mürəkkəbi hələ qurumamış vədlərə belə tezliklə xilaf çıxmamaq üçün bu addımı atmış olduq. Ancaq uşaq qatilləri bilməlidirlər ki, bu vəhşiliklər hər dəfə ağır nəticələr verir".

Həmişə olduğu kimi bu dəfə də Ermənistan yaxasını kənara çəkməkdədir və baş verənlərdən xəbərsizliyini sübut etməyə çalışır. Rəsmilərin verdiyi məlumatları yayımlayan Ermənistan mətbuatı baş verənləri qətiyyətlə inkar edir. Əksinə həmin gün Azərbaycanın 80-85 dəfə atəşkəs rejimini pozduğunu erməni mətbuatı sübut etməkdən çəkinmir.

Nilufər

Ədalət.- 2011.- 12 mart.- S. 2.