SÖZÜN İŞIĞI

Şair ömrü bitib-tükənməyən bir yoldur. Bu yol öz başlanğıcını sözdən götürür. Söz isə mənası, tutumu, çəkisi, gücü və təsiri ilə insanın (şairin) dünyaya baxışını, həyatı dərk etməsini əks etdirən və onun portretini yaradan əzəli bir meyardır. Məhz bu meyar ilə tanınmış alim, mütəxəssis-kitabşünas, tərcüməçi, gözəl təşkilatçı, peşəkar jurnalist, şair-publisist İsmayıl Öməroğlu öz sözünün işığı ilə varlığını, mənəviyyatını, amalını və həyat eşqini əks etdirir. Bu əksetdirmə, eyni zamanda insanı özünütəhlilə çağırır; yaşadığı ömür yolunda dəyərləndirdiyi, yaxud əhəmiyyət vermədiyi, qəbul və ya inkar etdiyi, itirdiyi-tapdığı bir çox gümanlı-inamlı həyati qənaətlərinə nəzər salmağa vadar edir, onu düşündürür. İnsan özü ilə baş-başa qalır, "yad" bildiyi bir çox şeyi anlayıb duymağa, özününküləşdirməyə çalışır.

Əhatəli elmi fəaliyyəti və çoxsahəli bədii yaradıcılığı ilə ictimai aləmdə sözünü demiş İ.Öməroğlunun şeirləri mövzusundan və janr müxtəlifliyindən asılı olmayaraq, hər bir halda mahiyyətcə dünyəviliyə əsaslanmış təbiilik və bütövlük əxz edir.

Bu dünyanın çox şeyi var

bilinməz,

Aşkarı var, gizlisi var

görünməz.

Nadanı var, aqili var,

piri var,

Bir nağıldı: biri yoxsa,

biri var.

Bir hikmətdi –

dağıldıqca qurular,

Öyrəndikcə yenə

sual sorular.

Bilmək olmur bütöv nədi,

kəm nədi,

Vurma nədi, çıxma nədi,

cəm nədi?

Bir insanda bütöv dünya

yerləşir,

Cismi, ruhu kainatda

birləşir.

İnsan özü həm sualdı,

həm cavab,

Həm işıqdı, həm zülmətdi,

həm duman,

Həm məkandı,

həm sehirdi, həm zaman,

Həm torpaqdı, həm dərya,

həm asiman.

Həm inamdı, həm

sevincdi, həm güman...

Öməroğlu poeziyasını birmənalı qəbul etmək olmaz. Onun şeirləri fəlsəfi mahiyyət daşıyır. Şair dünya-məhəbbət-zaman-məkan vəhdətində ən ali həddə öz məramını təcəssüm etdirir və söz karvanı ilə fikir aşılayır, insanda həyata düzgün (bəlkə də yeni) bir baxış formalaşdırır.

Onun şeirlərində həyata baxış və yanaşma, ifadə, təsvir, yozum və məna ahəngi bir-birini tənzimləyir. Düşündürücü və bir qədər təzadlı(?) qarşılaşdırmalarla mətləb açan şair fikir orijinallığı və ifadə tərzi ilə (hicran seli - ümid teli; vəfasız dostlar kimi ağacı tək qoydu yarpaqlar; çin yuxular çalın-çarpaz yozulur; ümid ocağında arzum qovrulur; külüm küləyə sığmadı; nəfsi olmayanın gözü tox olar; haqq yoluna gedən yolu dayanmaz; gümanlı dünyanın dumanı başımızda; eşqimi həsrət yaşatdı; ümid yelləncəyi; dünya boy vermir adama; kədəri bölməyə adam tapılmır; cığırlar dolaşıq, izlər qarışıq; kimliyi var, mənliyi yox; bu yol zamandan uzun; susmağın məntiqi; sözümün gücü hardadır və s.) fərqli şeir nümunələri yaradır ki, bu da Öməroğlu poeziyasının özünəməxsusluğundan doğan haldır.

Mən səni

tanıya bilmirəm hələ,

İçin bir ayrıdı, çölün bir ayrı.

Sığına bilmirsən

zamana, ilə,

Ömrün bir ayrıdı,

könlün bir ayrı.

Özünlə əbədi

bir döyüşdəsən,

İçində tükənməz

bir təşviş yaşar.

Yüz yol ələnirsən

öz içində sən,

Yenə də ruhunda bir təftiş yaşar-

deyən şair ömür yolunda istər-istəməz yaşanan, yaxın-uzaq, görünən-görünməyən hər sorumlu məqamın cavabını axtarır və poetik şəkildə belə, bu "axtarış" insan adı, insaniyyət anlayışı ilə cavablandırılır:

Gündəlik qayğılar basır çiyindən,

Uca zirvələrə çıxmaq çətindir,

Xəyanət görürsən

dost dediyindən,

Bir daha üzünə

baxmaq çətindir.

Hər gün ürəyimdən bir tel qırılır,

Ömür beləcəmi başa vurulur?

Dolğun məzmun və janr müxtəlifliyi, poetik tutum, orijinal təsvir və ifadə tərzi ilə yanaşı şeirlərin canında klassizmdən gələn ənənə var. Əsasən lirik mövzulu şeirlərdə bu özünü daha aydın hiss etdirir. Şairin məhəbbəti dar çərçivədə, yalnız şəxslərarası mübhəm münasibət kimi verilmir, onun sevgisi yerə-göyə sığmayan, ali hisslərdən doğan ilahi bir eşqdir və şeirlərdə eşq yolunda çəkilən əzab-əziyyətdən giley-güzar, şikayət yoxdur, yalnız dərk edilən və yaşadılan məhəbbət var.

Eşq içində yerim nədi?

Oyunum nə, zərim nədi?

Bilən yoxdu sirrim nədi?

Sən bilməsən, kim biləcək?

Şair "məhəbbət" məfhumunu konkretləşdirib, təkcə öz sevgisini izhar etmir, məhəbbətin haqqdan gələn bir nida olduğunu vurğulayır, müqəddəsliyini yada salır.

Bu sevdanı anlayan az,

duyan az,

Qafil olan qəflətindən

Oyanmaz

Haqq yoluna gedən

yolçu dayanmaz,

Yol getdikcə çiçək

açar sağ-solu

Sevda yolu –

ümid yolu, haqq yolu.

Hər sevəndən atəş qalar,

köz qalar,

Hər aşiqdən bir əbədi

iz qalar.

Hikmət qalar,

bir müqəddəs söz qalar,

Durna olub gələcəyə

gedərlər,

Dastan olar,

nəğmə olar sevənlər.

Şeirlərdə yeni və dolğun fikir ilə yanaşı, deyilməyən söz, eşidilməyən təsvir, bənzətmə və yozum diqqəti çəkir. Poetik aləmdə ümumi anlamda yağış adətən, nostalji hissləri "təzələyən" və insanın xəyal dünyasını bir qədər keçmişə aparan təbii hadisə olsa da, Öməroğlu poeziyasında bu təsvir fərqlidir, burada duyum, istək, münasibət orijinallığı var:

Sakit payız yağışı...

Pıçıltılı damlalar...

Bu buluddan bu yana

xatirələr içində

məni ovudan anlar.

Bu buluddan o yana

həyatımın keçmişi,

məndən geri qalanlar...

Bu yağışdan o yana,

bu günlərdən sabaha

bizi nələr gözləyir?..

Bizim taleyimizdən

Göylər nələr danışır?..

Damcılar pıçıltıyla

Sakitcə nələr deyir?..

Ümumiyyətlə, təkcə lirik şeirlərdə deyil, mövzusundan asılı olmayaraq yazdığı bütün şeirlərə qəzəb, nifrət hissi yaddır. Pessimizmdən uzaq notlar üzərində yazılmış şeirlərdə adilikdən aliliyə aparan bir yol var. Bu yolda adi görünən hisslər təmizlənir, durulur, aliləşir.

Sus,

açma ürəyini kimsəyə,

bağlı qalsın sirr kimi.

Sus!

Sənin olan ağrını,

əzabları özün çək,

çəkə bildiyin kimi.

Bənövşə sevginlə,

Fırtına qəzəbinlə

Sus!

Sonuncu ildırıma,

Sonuncu tufana qədər

Sus!

Son ana qədər... - deməklə şair acizlikdən doğan, məntiqsiz sükunəti deyil, kamilliyi nümayiş etdirən, aqil bir insana məxsus əxlaqi davranışı, hərəkəti təbliğ edir. İ.Öməroğlu, sözün əsl mənasında, insan və insanlıqdan yazmağa haqqı olan bir şairdir. Onun şeiriyyət dünyasında didaktika var. Bu, şübhəsiz, müdrik, kamil bir insanın təfəkküründən qaynaqlanan dünyagörüşün əksidir.

Hər məqamda deməyə sözü olan, özünə və sözünə cavabdeh ziyalı, estet insan, görkəmli alim ömrünün 60-cı ilini tamam edir. İ.Öməroğlu sözünün işığına yığışanlar adından ona can sağlığı, yaradıcılıq əzmi, yeni nailiyyətlər arzu edirəm.

Könül Mirzəyeva

Ədalət.- 2011.- 12 mart.- S. 21.