HAVALANSIN İSLAMIN SƏSİ...

Elə səslər var ki, onlar nadir səslərdən sayılır. O səslər heç də adi xanəndələrin, müğənnilərin səslərinə bənzəmir. Ən azından ona görə ki, bu səsin öz rəngi var, bu rəngin adı isə ağdır. Azərbaycan musiqi sənətində ağ səsi olan müğənnilər barmaqla sayıla bilər. Mənim tanıdığım belə sənətkarlardan biri Rəşid Behbudov, digəri isə İslam Rzayevdi. Ona görə bu sənətkarları yada saldım ki, martın 17-də Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə keçirilən muğam müsabiqəsi Füzuli rayonunun Horadiz şəhərində təşkil olunmuşdur.

Qarabağın bir parçası olan Füzuli torpağı öz havası, suyu, yurdu ilə həmişə seçilib. Və təsadüfi deyil ki, muğam müsabiqəsinin təşkilatçıları Ağcabədidən sonra Füzulidə bu müsabiqəni davam etdirməyi planlaşdırmışdılar. Horadiz şəhərində çox orijinal və müasir memarlıq üslubunda inşa edilən muğam mərkəzində müsabiqənin təşkili təbii ki, təsadüfi deyildi. Açılış kimi də çox yaxşı bir məqam seçilmişdi. Füzuli torpağının yetirməsi olan böyük xanəndə və sənətkar İslam Rzayevin ifa etdiyi muğam və mahnı səsləndi. Səsin şirinliyi, məlahəti və orijinallığı bir daha muğam mərkəzində əyləşib ona qulaq asan dinləyicilərin hamısını mat eləmişdi. Bal kimi şirin, məlahətli səsdən əlbəttə, insan həmişə feyziyab olub. Həmin ifanı dinləyəndən sonra muğam müsabiqəsinin iştirakçılarından olan böyük xanəndə və pedaqoq Əlibaba Məmmədov bir daha İslam Rzayev sənətinə heyran olanları salamladı və İslam kimi böyük bir sənətkarın yetişməsini, sənət aləmində özünəməxsus iz qoymasını yada saldı. Əlibaba Məmmədov Füzulinin doğurdan da muğam beşiyi olduğunun təsadüf olmadığını xatırlatdı. Bu torpaqdan Seyid Şuşinski, Ağabala Abdullayev, İslam Rzayev, Süleyman Abdullayev, Təvəkkül Musayev, Qəndab Quliyeva və ən nəhayət Eldəniz Məmmədov kimi sənətkarlar yetişib. Onların hər birinin özünəməxsus ifa tərzi və səs tembri var.

Bu sözlərdən sonra salondakı tamaşaçılar Əlibaba Məmmədovu alqışladılar. Bu alqışlar həm Əlibaba Məmmədova idi, həm də Azərbaycan muğam sənətinə. Çünki yaxşı sənətkarları, məlahətli, bal kimi şirin səsləri tamaşaçı heç vaxt yaddan çıxarmır.

Sonra səhnəyə müsabiqədə iştirak edən gənclər çıxdılar. Onların da ifaları bir-birindən maraqlı və yadda qalan oldu. Hansı ki, Bakıda səhnədə oxuyarkən həmin ifaçıların səsləri çox vaxt yerində olmur və ifaçılar özlərini rahat hiss eləmirdilər. Artıq Ağcabədiyə gələndən və ordakı ifalardan sonra muğam müsabiqəsinin iştirakçılarının səsində heç bir dəyişiklik hiss olunmurdu, yəni səslər yerində idi. O mənada yerində idi ki, ifaçılar da özlərini sağlam hiss edir və səhnəyə də çıxanda əvvəldən axıra qədər mahnını, təsnifi və muğamı gözəl ifa eləyirdilər. Füzulidə olanda isə tamamilə hər şey dəyişdi. Yəni əvvəlki çıxışlardan fərqli olaraq burda bir ifaçı belə zəif çıxış eləmədi. Bunu münsiflər də bir daha təsdiq elədilər. Təsdiq elədilər ki, Qarabağın havası, suyu, torpağı muğam iştirakçılarının səsinə gözəllik qatıb. Bəli, bu həqiqətən də belə idi. Bu torpağın havası, suyu muğam ifaçılarının səsinə bir şirinlik əlavə eləmişdi. O şirinlik ki, onu bütün tamaşaçılar, dinləyicilər hiss edrdi.

Bir vaxtlar böyük sənətkar rəhmətlik İslam Rzayev bizə verdiyi müsahibəsində deyərdi ki, Qarabağ torpağı olmadığına görə, indi zil səslər yoxdu. Bunu digər sənətkarlar da təsdiqləyirlər. Sadəcə bu gənclərin Qarabağ torpağına gəlməyi ilə səslərinin açılması, ona məlahət qatılması bir oldu. Muğam müsabiqəsinin rəhbərlərindən olan Nadir Axundov Bakıdakı konsert zamanı yaxşı oxuya bilməyən muğam ifaçılarının biri barəsində dedi ki, Bakının havasından zəhər tökülür. Belə havada əlbəttə, oxumaq çətin olacaq. Amma həmin günü Füzulinin havasından, suyundan, torpağından bir şirinlik, bir məlahət əlavə olunmuşdu həmin səslərə. O səslər o qədər bal kimi şirinləşmişdi ki, ondan çoxları doymaq istəmirdi. Bəlkə də bu uşaqlar özlərini təbiətin qoynunda sakit və rahat hiss elədiklərinə görə, istedadlarını ortaya qoya bildilər. Elə ona görə də onların hər çıxışı muğam mərkəzindəki tamaşaçılar tərəfindən alqışlarla qarşılandı. Səbinə Ərəblinin qeyri-adi ifası isə həm münsiflərin, həm də tamaşaçıların içini silkələdi və ora bir rahatlıq, xoş aura gətirdi. Alqışlar səngimək bilmirdi. Çünki Səbinə Ərəblinin qeyri-adi səsi ilə yanaşı, bir xanım-xatın görünüşü və gözəlliyi də var idi. Şirin səs və gözəllik bir-birini tamamlayanda o daha əvəzsiz olur.

Müsabiqənin sonunda əslən Füzulidən olan xanəndə Eldar Novruzov da məlahətli səsi ilə muğam mərkəzində olan tamaşaçıları riqqətə gətirdi. Yəni Eldar o qədər gözəl və şirin, məlahətli oxudu ki, münsiflər heyətinin üzvləri özlərindən asılı olmayaraq, 10 xalı başlarının üstünə qaldırdılar. Bu həm də o demək idi ki, Qarabağ torpağından çıxan hər bir şirin səs əvəzsizdi və bu səslər heç vaxt digər səslərə bənzəmir.

Elə arasında belə bir deyim var ki, qarabağlı uşaqlar dünyaya gələndə ağlayırlar. Onların ağlamağı da bir muğamdı. Yəni bu hıçqırığın, ağlamağın içində də qeyri-adi bir şirinlik var. Bu qeyri-adi şirinliyi isə Qarabağ torpağına Ulu Yaradan verib. Gün o gün olsun ki, müsabiqənin iştirakçıları konsertlərinin birini Şuşada versinlər. Şuşanın havası isə lap təmizdi, lap safdı. Həmin təmiz və saf hava bu səslərə bir məlhəm gətirər, vətənin dərdinə məlhəm qoyar.

FAİQ QİSMƏTOĞLU

Ədalət.- 2011.- 19 mart.- S. 10.