Bərdə necə gözəl, necə qəşəngdir...

2009-2010-cu illər ölkəmizin inkişafı üçün çox əhəmiyyətli olmuşdur. Təbii ki, bu ölkədə aparılan düzgün islahatların və iqtisadi siyasətin məntiqi nəticəsidir. Məhz bunun nəticəsində əksər dünya ölkələrinin əziyyət çəkdiyi "iqtisadi böhran"dan Azərbaycan üzüağ çıxdı. Qeyd olunan dövrdə ölkə iqtisadiyyatı inkişaf edərək 15,5 milyard dollar vəsaiti inkişafa sərf etmişdir. 2010-artmış,infliyasiya isə cəmi 5,7 faiz olmuşdur. Ən əsası son 7 ildə ölkədə yoxsulluq səviyyəsi 4-5 dəfə aşağı düşərək 9,5 faiz təşkil etmişdir. Bütün bu və ya digər uğurların əldə edilməsində Azərbaycan Respublikası regoinlarının sosial iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramının əhəmiyyətini xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Dövlət proqramının həm birinci (2004-2008-ci illər) həm də ikinci (2009-2013-ci illər) mərhələsi regionların sosial-iqtisadi inkişaf tempini sürətləndirmiş, onların inkişaf tarixinə böyük töhfələr vermişdir. Bu inkişaf xəttindən kənarda qalmayan əzəmətli Bərdə rayonu da tikinti -quruculuq və abadlıq işlərinə 10 milyonlarla manatlıq vəsait sərf etmişdir. Rayonun iqtisadiyyatının inkişafına 2009-cu illə müqayisədə 2010-cu ildə 23,8 faiz çox investisiya yönəldilmişdir. İstər rayonun mərkəzində istərsə kəndlərində yüksəliş hiss olunmaqdadır. Artıq dördüncü ayını yaşadığımız 2011-ci ildə də bu istiqamətdə işlər davam etdirilərək proqramın sonunda rayonun digər sosial-iqtisadi problemlərinin həllinin tamamlanması gözlənilir.

Yaxın şərqin ən qədim yaşayış mərkəzi olan Bərdə rayonunda 2009-2010-cu illər ərzində rayonda 1389 yeni iş yeri yaradılıb.. Lakin açılan iş yerlərinin əhalinin sayına nisbətdə az və daimi olmaması əhalini narahat edən birnömrəli problemdir. Keçən il əhalinin sosial Müdafiə Mərkəzi tərəfindən rayon əhalisinin 4331 nəfərinə müavinət,1550 ailəyə isə sosial yardım verlilmişdir. Son vaxtlar dövlət başçısı İlham Əliyevin verdiyi qərara əsasən rayonda da bu və ya digər sahələr üzrə ciddi nəzarət yaradılıb. Bərdə aqrar rayon olduğundan, kənd təsərrüfatının fəaliyyəti rayonun ümumi göstəricisində mühüm rol oynayır. Statistik məlumatlara əsasən 2010-cu ildə 38,7 min ton taxıl,3300 tona yaxın pambıq, 32,8 min ton tərəvəz, 6,7 min ton meyvə istehsal edilmişdir. Lakin havaların əlverişsiz keçməsi nəticəsində dənli bitkilərin istehsalı 2009-cu illə müqayisədə 2 dəfədən də çox azalmışdır. Analoji proses qarğıdalı, günəbaxan, kartof və pambıq əkin sahələri üzrədə hiss olunmuşdur. Əvvəllər pambıqçılıq rayonu kimi tanınan Bərdə cari ildən bu adını doğrultmaq üzrədir. Pambıq və digər məhsullar üzrə əkin sahələrinin sayı artırılmışdır. Artıq keçən ildən rayonda hərəsinin tutumu 10 min ton həcmində olan taxıl anbarları və soyuducu qurğu da inşa olunmaqdadır. Eyni zamanda rayonda sahibkarlara verilən güzəştli kreditlər hesabına bu sahələrin inkişafı təmin edilir. Ümumiyyətlə Bərdədə sahibkarlığın inkişafı üçün əlverişli şərait var. Belə ki, ötən il rayonda vergi orqanlarından qeydiyyatdan keçən 821 hüquqi şəxs sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdur. Bunun da 32,5 faizi kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan sahibkarların payına düşür.Qeyd olunan sahə ilə məşğul olan fiziki şəxslərin sayı 5 min 318 nəfər olmaqla il ərzində 3,9 faiz artım olmuşdur. Bundan əlavə 25 min ailə də öz torpaqlarında sahibkarlıqla məşğul olur. Hazırda rayonda 24 toxumçuluq təsərrüfatı fəaliyyət göstərir ki, fermerlər, sahibkarlar onların xidmətindən istifadə edirlər. Məhz həmin illərdə becərilən məhsulların zəif olmasında adı çəkilən toxumçuluq təsərrüfatlarından alınan toxumların keyfiyyətsizliyi də mühüm rol oynamışdır. Rayon əhalisinin əsas məşğulluğunu təmin edən sahələrdən biri də heyvandarlıqdır. İl ərzində iribuynuzlu mal-qaranın baş sayı 1,7 faiz, qoyun və keçilərin sayı isə 1,6 faiz artmışdır. İribuynuzlu mal-qaranın təqribən 46 faizini ana inək və camışlar təşkil edir. Eyni zamanda xaricdən respublikaya gətirilmiş cins qaramaldan 64 başı Bərdədə saxlanılır. Rayonda 1500-ə yaxın qara-malda süni mayalanma işi aparılaraq 1160 baş sağlam buzov alınmışdır.Bütövlükdə 2009- cu illə müqayisədə keçən il rayonda ət istehsalı 6,9 faiz, süd istehsalı 2,8 faiz,yun istehsalı 6 faiz, yumurta istehsalı isə 4,1 faiz artmışdır. Ümumilikdə rayon fermerlərinin işini asanlaşdırmaq və yüksək məhsul əldə etmək üçün kənd təsərrüfatı texnikasından istifadə edilir. Bütün görülən işlərlə yanaşı, aqrar sahənin inkişafına mane olan bəzi nöqsanlar hələ də hökm sürməkdədir. Bunlardan xüsusilə heyvandarlıq məhsullarının satışına nəzarətin olmaması, əkində kimyəvi maddələrdən miqdardan artıq istifadə edilməsi, iri satış mərkəzlərində laboratoriyaların işləməməsi və digər nöqsanları qeyd efmək olar. 2010- cu il "Ekologiya ili" olduğundan, rayonun ekoloji durumunu yaxşılaşdırmaq, saflaşdırmaq məqsədilə il ərzində 100 minə qədər meyvə və bəzək ağacları,gül kolları əkilmişdir.

Bərdə aqrar rayon olsa da, burada sənayenin, ilk növbədə mini emal sahələrinin inkişafı üçün geniş perspektiv var. Qeyd olunan dövr ərzində rayonun Təhsil, Səhiyyə, Mədəniyyət və İdman sahəsində də irəliləyişlər və paralel olaraq çatışmazlıqlar qeydə alnmışdır. Hal-hazırda rayonda 75 ümumtəhsil məktəb, 32 uşaq bağçası, Dövlət İdarəetmə və Texnologiya kolleci və peşə liseyi fəaliyyət göstərir. 2009-2010-cu illərdə rayonun Qaradırnaq, Kətəlparaq kənd orta məktəbləri və 2 saylı şəhər orta məktəbi üçün yeni binalar tikilib istifadəyə verildi. Şəhər 4 saylı və 10 kənd orta məktəblərində əsaslı şəhər 5,6,7 saylı, Gərənə,Mehdili, Uğurbəyli,Türkmən,Tumaslı və digər kənd məktəblərində cari təmir-bərpa işləri aparılmışdır. Məktəblərin kompyüterlə təchizatına gəldikdə isə son iki ildə 119 kompyüter dəsti məktəblərə təhvil verilib və qarşıdakı illərdə də məktəblərin kompyüterləşdirilməsi istiqamətində işlərin davam etdirilməsi nəzərdə tutulur. Hazırda hər 30 şagirdə bir kompyüter düşür. Son 7 ildə rayonda 14 məktəb tikilib istifadəyə verilib. Son iki ildə rayonun təhsil sahəsində əldə etdiyi ən böyük uğur ötən illərə nisbətdə daha çox məzunların respublikanın müxtəlif ali məktəblərə qəbul olması faktıdır. Belə ki, 2009-cu ildə 258 nəfər,2010-cu ildə 298 nəfər ali məktəblərə qəbul olmuşdur. Respublikanın bütün rayonları kimi Bərdə rayonun da müəllim və şagird kollektivi tez-tez müxtəlif yarış və müsabiqələrdə iştirak edərək,müvafiq nailiyyətlər əldə etmişdirlər. Məhz 2009-2010-cu illərdə Akademik Zərifə Əliyeva adına orta məktəbin müəllimləri Rəna Həsənova, Könül Kazımova, Püstə Həsənova və şəhər 5 saylı orta məktəbin müəllimi Minayə Nəbbaqi "İlin ən yaxşı müəllimi" müsabiqəsinin qalibləri olmuş, 5 təhsil işçisi isə Respublikanın Təhsil Nazirliyi tərəfindən"Qabaqcıl təhsil işçisi " döş nişanı ilə təltif edilmişdir. Lakin sadalanan uğurlarla yanaşı kifayət qədər rayonun təhsil sistemində çatışmazlıqlar özünü göstərməkdədir. Statistikaya əsasən onlardan hazırda rayonun 24 ümumtəhsil məktəbinin iş şəraitinin tam yararsız vəziyyətdə olmasını, 44 kəndində isə təhsil müəssisəsinin olmaması,22 məktəb binasının əsaslı təmirə ehtiyacının olması, eləcə də 5 məktəb binasının qəza vəziyyətində olması və təhsil müəssisələrində təlim-tərbiyə,nizam-intizam məsələlərinin zəif qurulmasını qeyd etmək olar ki, bunların da öz həllini tapması növbəti illərdə gözlənilir. Qeyd olunan zaman kəsiyində rayonun səhiyyə sistemində də bir sıra işlər görülmüşdür. Belə ki,2009- cu ildə Bərdənin səhiyyə həyatında əsaslı dönüş olaraq Bərdə Müalicə Diaqnostika mərkəzinin açılışı oldu. Əvvəllər tibbi xidmətin səviyyəsindən narazı olan bərdəlilər artıq bu mərkəzin xidmətlərindən bəhrələnirlər. Bundan əlavə rayonun Doğum evində, Mərkəzi xəstəxananın reanimasiya, kardiologiya, cərrahiyyə şöbələrində, aptek, anbar binalarında, statistika və metod kabinələrində əsaslı təmir işləri həyata keçirilmişdir. Xəsili kəndində yeni ambulatoriya binası tikilib istifadəyə verilmişdir. Keçən ildə də Doğum evində əsaslı təmir işləri davam etdirilərək Tibb mərkəzi yeni avadanlıqlarla təchiz edilmişdir. Həmçinin həmin ildə Elmi Tədqiqat Hemotologiya və Tranfiziologiya İnstitutunun Bərdə filialı da fəaliyyətə başlamışdır. Eyni zamanda Mərkəzi rayon xəstəxanasında Səhiyyə Nazirliyi ilə əlaqələndirilmiş elektron kart sistemi tətbiq edilməsi də görülən işlər sırasındadır. Lakin bu sahə üzrə də rayonda görüləsi işlər görülən işlərlə müqayisədə çoxdur. 2009-2010-cu illər rayonun mədəni həyatında da əlamətdar dövr olmuşdur. Bu dövr ərzində rayonda müasir tipli uşaq musiqi məktəbi, Tarix-diyarşünaslıq muzeyi, rəsm qalereyası tikilib istifadəyə verilmiş, rayon Mədəniyyət evi, Elektron kitabxana, 28 saylı şəhər kitabxanası, uşaq kitabxanası, Kolayır, Kətəlparaq, Qaraməmmədli, Əlyanlı, Qayalı, Lək, Hüseyinbəyli, Göyüşlü kənd kitabxanaları, Divanlı kənd uşaq musiqi məktəbi, Kələntərli, Mirzəxan, Xanərəb kənd mədəniyyət evləri, Otuzikilər, Mollalı kənd klubları əsaslı təmirdən çıxmış və digər mədəniyyət obyektlərin tikintisi,

təmiri cari ildə də davam etdirilir. Turizmin inkişafında tarix və mədəniyyət abidələri mühüm rol oynayır. Məhz 2011-ci ilin "Turizm ili" hesab olunması da bu sahənin inkişafı üçün geniş imkanlar var. Lakin bu haqda danışmaq hələ tezdir, çünki adı çəkilən qurumların maddi-texniki bazasının zəif olması,161 müəssisənin uyğunlaşdırılmış binalarda yerləşdirilməsi, onlardan bəzilərinin xüsusilə Şirvanlı və Mustafaağalı kənd mədəniyyət evlərinin qəza vəziyyətində olması, aydın səbəbdən gənclərin asudə vaxtını bu müəssisələrdə keçirməməsi, işçilər arasında ixtissaslı kadrların çox az olması,rayonda fəaliyyət göstərən 18 tarix və mədəniyyət abidələrindən əksəriyyətinin,o cümlədən Qədim Bərdə Türbəsinin əsaslı bərpa işlərinə kəskin ehtiyac duyulması kimi çatışmazlıqlar hələ də qalmaqdadır. Bütün bunlarla yanaşı, Gənclərin məşğulluğunun artırılması, asudə vaxtlarının səmərəli təşkili istiqamətində də zəruri tədbirlər həyata keçrilir. Proqramda həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan məsələlərdən biri də rayon əhalisinin içməli su, elektrik enerjisi və təbii qaza olan ehtiyacının ödənilməsi məsələsidir. Bərdəlilərin içməli suya olan tələbatını ərazidəki su-kanal idarəsi həyata keçirir.

Lakin idarənin fəaliyyətində kifayət qədər çatışmazlıqlar olduğundan çoxsaylı rayon sakinlərinin şikayəti əsasında 2010-cu ildə şəhərin içməli su və kanalizasiya şəbəkəsinin quraşdırılması plana salındı. Hal- hazırda bu işin reallaşması istiqamətində ciddi iş həyata keçirilir. Eyni zamanda 6 subartezian quyusu qazılıb istifadəyə verilmişdir. Əhalinin təbii qazla təminatı məsələsinə gəldikdə isə, keçən il əvvəlki illərə nisbətdə daha çox işlər görülmüşdür. Belə ki, şəhərin qazlaşdırılması başa çatdırılmış, 19 kəndə isə təbii qazın verilişi bərpa edilmişdir. Keçən il rayonun 60 kəndinin qazlaşdırılması nəzərdə tutulsa da bunun çox az qismi reallaşdırılmışdır. Cari ildə də bu sahədə olan nöqsanları aradan qaldırmaq məqsədilə rayonun 60-70 kəndin təbii qazla təmin edilməsi plana salınıb. Düzdür, görülmüş işlər nə qədər çox olsa da,yaranan problemlər də az deyildir.Belə ki, tikilən bir çox obyektlərin yeri düzgün seçilmədiyindən və şəxsi mənafe güddüyündən şəhərin görkəmində bir səliqəsizlik hökm sürməkdədir. Bunun üçün sonradan problem yaranmasın deyə görüləcək işlər, öncədən planlaşdırılmış proqram əsasında, kiminsə mənafeyi üçün deyil, əhalinin mənafeyi üçün həyata keçirilməlidir. Bunun üçün bərdəlilər dövlət qayğısının onlara verdiyi imkanlardan faydalanaraq bir amal ətrafında birləşməli, rayonun inkişafına xidmət etməli və şəhərin görkəmini daha da müasirləşdirməlidirlər. İnanaq ki, II Dövlət proqramının qarşıdakı illərində rayon üzrə sadalanan bütün problemlər öz həllini tapacaq.

Günel İsayeva

Ədalət.- 2011.- 18 may.- S. 7.