ANAR ALİLİYİ

Bəzi vaxtlar mətbuat səhifələrində Azərbaycan Yazıçılar Birliyi haqqında qərəzli münasibətlər ifadə edən fikirlər nümayiş olunur. Bunlardan biri də ŞƏRQ qəzetinin 18 aprel sayında yer almışdır. Bu yazı istər məntiqi, istərsə də əxlaqi cəhətdən tənqid səviyyəsindən çox aşağı olduğuna görə mən onun haqqında danışmaq istəməzdim. Lakin burada təkcə bir quruma, yaxud ədəbi ictimaiyyətə deyil, ümumiyyətlə insanlığa, vətəndaşlığa və Azərbaycan ədəbiyyatının nifuzuna olan bədbin münasibətə biganə qala bilməzdim.

Öncə qeyd edim ki, insan özünü tanımayanda, özünü dərk etməyəndə nəinki sözlərində məsuliyyət hiss etmir, hətta tənqidlə təhqiri səhv salır! Yuxarıda göstərilən qəzetdə çıxış edən şəxsin cümlələrinin bir neçə məqamına diqqət yetirək.

- "Anarın indi istirahət edən ahıl dövrüdür".

- "Onların fəaliyyətinə ictimai avaraçılıq deyilir".

- "Avropanın əksər ölkələrində belə qurumlar yoxdur, varsda eqzotika xatirinə saxlanılır".

- "Mənasız bir-iki qəzet jurnal buraxırlar".

Mən həm vətəndaş, həm də elmi-ədəbi fəaliyyətlə məşğul olan insan kimi deyə bilərəm ki, sağlam şüurla ziddiyyət təşkil edən bu sərsəm fikirlər imkanlarından böyük iddialarda bulunan şəxsin məhrumiyyətə məhkum olan subyektiv ambisiyasının təzahürüdür. Belə insanlar sözün əsl mənasında yazıq məxluqlardır. Çünki, belə şəxslər özünü nümayiş məqsədilə özü də bilmədən özünü biabır edir.

Qeyd edim ki, burada ən vacib bir məqam Anarın simasına belə münasibət məni çox narahat edir və təəssüfləndirir. Əlbətdə Anar haqqında hamı Nizami Cəfərov kimi düşüncəyə və qiymətləndirici idraka sahib ola bilməz. Belə ki, qiymətləndirməyin özü son dərəcə qiymətli olmaq tələb edir. Hər kəs hər hansı bir obyektə öz səviyyəsi, öz təsəvvürləri miqdarında münasibət göstərir. Anar aliliyi ahıllıqda daha müdrikdir və deməli daha gərəklidir. Şəxsən mən qədirqan münasibətlə bildirirəm ki, Anar türk dünyası və hazırkı dünya şəxsiyyətləri sırasında xalqımızın başını ucaldan ədib olmaqla yanaşı, həm də nəcib xeyirxahlığı ilə insanlara öz ləyaqətinə görə dəstək olmağı bacaran insandır. Mən özüm buna əyani nümunəyəm. Anar heç mənim valideyinlərimi də tanımır. Lakin bir gəncə dəstək olaraq dəfələrlə ali qurumlara rəsmi müraciət etməklə mənə mənəvi dəstək olub və əhəmiyyətli köməklik göstərib.

Tarixən öz subyektiv baxışlarını ictimai hadisə kimi nəzərə çarpdırmaq istəyən, "Onların fəaliyyətinə ictimai avaraçılıq deyilir" təhqirindən çəkinməyən insanların çoxluq təşkil etdiyi cəmiyyətlər tənəzzül edib. Əslində öz ziyalısının nüfuzuna hörmətlə yanaşmaq, onu qorumaq cəmiyyətin ən ciddi məsuliyyətidir. Ona görə də münasibət bildirdiyim mövzulara qarşı ictimai qınaq olmalıdır. Bir də "Avropanın əksər ölkələrində belə qurumlar yoxdur, varsa da, eqzotika xatirinə saxlanılır" deyən şəxs və bu kimiləri yaxşı bilməlidir ki, Avropa cəmiyyətlərində insanlar nəinki xalqının ictimai-siyasi şüurunda önəmli təsirə malik olan böyük əsərlər sahibi görkəmli yazıçısını, hətta bir-iki cizmaqarası olan kilsə keşişini belə filosof adlandırıb ona ehtiram göstərirlər. Bəs biz necə? Zaman-zaman acımadan itirdiyimiz, itgisinə biganə qaldığımız fenomenləşmiş görkəmli şəxsiyyətlərimizi layiq olduğu səviyyədə dəyərləndirə bilmişikmi? Avropa xalqları ona görə inkişaf edibdir ki, öz fikir adamlarına qədirqan olub! Məsələn, ağıllı alman xalqı İ.Kant, F.Hegel və s. nümayəndələrini vaxtında layiq olduqlarından da üstün dərəcədə qiymətləndirməyi bacarıblar və ona görə də özünü dünyaya təqdim etməyə nail olub.

Burada vacib bir gerçəkliyi qeyd etməyi zəruri hesab edirəm. Biz unutmamalıyıq ki, hər bir xalqın insan kimi spesfik psixologiyası və xarakteri vardır. Ədəbiyyat bizim xalqımızın obyektiv taleyidir. Və dərk etməliyik ki, Azərbaycanda siyasi institutlaşma ədəbi publisistika ilə formalaşmışdır və bu zəminlə də Şərqdə ilk demokratik dövlət olan Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti qurulmuşdur. Həmçinin, 1991-ci ildən etibarən müstəqil dövlətçiliyimizin ideoloji əsasları milli-mənəvi dəyərlərimiz olmuşdur və bu dəyərlər ictimai şüura ədəbiyyatla çatdırılmışdır. Bu istiqamətdə Anarın əsərləri əvəzedilməz xəzinədir. Xüsusilə Xalqımızın ədəbi abidəsi olan "Kitabi-Dədə Qorqud" haqqında hələ Sovetlər dönəmində yazmaq, danışmaq ciddi cəsarət və milli qeyrət tələb edirdi. Məhz, Anar buna malik olduğunu sübut edərək sadəcə ədəbi əsər yazmamışdır, o, “Milli Dövlət” ideyalarının elementlərini reallaşdırmışdır. Buna görə də bu gün ümumxalq səviyyəsində ali nüfuz sahibidir.

Anarın və digər bir çox ləyaqətli ədiblərin simasında Azərbaycan Yazıçılar Birliyi xalqın ədəbi-mədəni ocağıdır və bu ocağın şərəfini uca tutmağı, qorumağı hər bir vətəndaş özünün borcu bilməlidir.

Ruşan RUŞANZADƏ

Ədalət.- 2011.- 4 may.- S. 6.