Abel Məhərrəmov: "Məmməd Əmin Rəsulzadə..."

BDU-nun rektoru ali məktəbin həyətindəki abidə daşdan, kadr islahatlarından və müxalifətçi tələbələrdən danışdı

Bu gün Respublika günüdür. Müstəqilliyimizi elan etməmizdən 93, onun yenidən bərpasından isə 20 il keçir. Ötən əsrin əvvəllərində qurulan və cəmi 23 ay davam edən Cümhuriyyətin uğurlarından biri və bəlkə də birincisi Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması olub. Bu mənada BDU-nun rektoru, millət vəkili Abel Məhərrəmovun rəhbərlik etdiyi ali təhsil müəssisəsi barədə deyəcəkləri də çoxdur. Bununla yanaşı son bir neçə ayda BDU-da ciddi dəyişikliklər gedir. Cümhuriyyətin yadigarı olan ali təhsil ocağında həyata keçirilən istənilən bir yenilik diqqəti çəkməyə bilməz. Bu yazıda Abel müəllim bir sıra məqamlara aydınlıq gətirdi.

- Sabah (bu gün-red) 28 May Respublika günüdür. BDU-nun yaradılması da AXC-nin həyata keçirdiyi ən böyük uğurlardan biridir...

- BDU Cümhuriyyətin oğul yadigarıdır. Bəzi şeyləri şimal küləkləri apardı. Ancaq universitet dayanıb qala bildi.

- BDU-nun qarşısında neçə illərdir qoyulan daşı bu gün də biz gördük. O daşın "göyərməsi" ilə bağlı ümidverici nəsə deyə bilərsinizmi?

- AXC-nin tarixi yadigarları olub. Məmməd Əmin Rəsulzadə, Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli, Əlimərdan bəy Topçubaşov və bir çoxlarının adını saymaq olar kı, onların hamısı böyük tarixi şəxsiyyətlərdir. Həqiqətən də onlar çox ağır bir dövrdə Cümhuriyyəti yarada biliblər. Hesab edin ki, mart və ondan sonrakı aylarda ermənilərin yerli əhaliyə qarşı soyqırım siyasəti həyata keçirməsinin ardınca belə bir Cümhuriyyətin qurulması çox böyük igidlik olub. Bu insanların hər birinin adını Azərbaycan xalqı, prezidentimiz fəxarət hissi ilə çəkir. Cümhuriyyətin qurulmasında xidməti olanların hər birinə bizim həm dövlət səviyyəsində, həm də vətəndaş kimi borcumuz var. Çox maraqlıdır ki, həmin insanların heç biri öz əcəlləri ilə dünyalarını dəyişməyib. Məmməd Əmin Rəsulzadəni çıxmaqla onların hər biri müxtəlif səbəblərdən dünyasını dəyişib. Məsələnin ikinci tərəfinə gəlincə, bu məsələ dövlət səviyyəsində həllini tapmalıdır. Çünki ola bilər ki, onların hamısına kompleks abidə ucaldılsın. Əgər müvafiq qərar olsa, biz bunu qəbul edəcəyik.

- Məmməd Əmin Rəsulzadə BDU-da dərs deyib. Müstəqilliyin bərpasından sonra da BDU bir müddət onun adın daşıyıb. Onun adının universitetə qaytarılması məsələsi həllini tapa bilərmi?

- Bilirsiniz ki, universitetlərin fərdi adlarla əlaqələnməsini qadağan edən dövlət sərəncamı verildi. Azərbaycan tarixi dərsliyində AXC ilə bağlı olan məsələlərdə Məmməd Əmin Rəsulzadə haqqında çox geniş məlumat verilib. BDU-nun jurnalistika fakültəsində elmi tədqiqat laboratoriyası AXC-ni yaradanlarla bağlı fəaliyyət göstərir. Həmin laboratoriyada 8 nəfər gənc işləyir ki, onların bəziləri AXC-nin fəaliyyətini araşdırır, tədqiqat işləri aparırlar.

- Musiqi Akademiyasının rəhbəri Fərhad Bədəlbəyli Üzeyir Hacıbəyovun adının bərpa olunması üçün uzun müddət yazışmalar apardı və nəticəni də əldə etdi. Sizin də belə bir cəhdiniz olubmu?

- Gəlin açıq danışaq ki, Üzeyir Hacıbəyov böyük dahilərimizdən biridir. Əgər Musiqi Akademiyasına kimin adının verilməsi üzərində düşünülsəydi, onda bir çox musiqiçilər yada düşərdi. Ancaq onların arasında musiqi korifeyimiz Üzeyir bəy olub. Ondan yüksək zirvə olmayıb. Elm korifeylərimizə gəlincə, çoxsaylı alimlərimiz var ki, biz bu gün də onlarla fəxr edirik. Eyni zamanda da siyasi xadimlərimiz olub. Necə ola bilər ki, BDU-ya Heydər Əliyevin adı verilməsin? Əvvəla Heydər Əliyev BDU-nun dünya şöhrətli məzunudur. Həmçinin də BDU-nun fəxri doktorudur. Universitetə ad verilərkən də həmin şəxs ya gərək çox böyük tarixi xidməti olan alim olsun, yaxud da siyasi xadimin adını daşımalıdır. Üzeyir bəyin adının Musiqi Akademiyasına verilməsi düzgün addımdır və heç kim də deyə bilməz ki, niyə Qara Qarayevin və yaxud da digərinin adı verilmir. Ona görə də bəzi məsələləri var ki, onlar nəzərə alınmalıdır. Məmməd Əmin Rəsulzadə siyasi müstəvidə qəbul olunan şəxsiyyətdir. Ancaq elm, təhsil müstəvisində bunu düşünmək olmaz. AXC-ni quranların hamısı Rusiyada, Fransada, Almaniyada universitetləri bitirmiş, dünya görmüş insanlar olub. Onların arasında böyük universiteti bitirməyən təkcə Məmməd Əmin Rəsulzadə idi. Bəlkə də onun vətəndaşlıq mövqeyi, siyasi baxışı o birilərindən qat-qat güclü olub. Buna baxmayaraq, elə bir göstərici var ki, o hökmən adamda olmalıdır. Ona görə də biz bunu siyasi müstəvidə qaldıra bilərik. Yəqin ki, dövlət səviyyəsində bu məsələlər düşünülür və onların heç biri digərindən ayrılmır da. Mən bir ziyalı kimi hesab edirəm ki, biz AXC-ni yaradanların, onu qoruyanların xatirəsini əbədiləşdirməliyik. Mən bunun tərəfdarıyam.

- Universitetdə prorektorların dəyişdirilməsi nə ilə bağlıdır?

- Son vaxtlar ümumiyyətlə, respublikada kadr islahatları aparılır. Bu islahatlar çərçivəsində BDU-da da islahatlar keçirilir. Bu islahatlardan narahat olmaq da lazım deyil. Çünki əksər prorektorlar bir vəzifədən digər vəzifəyə keçirilir. Yəni işsiz qalan yoxdur və hamısına da iş təklif olunur. Bəzilərinə kafedra müdiri, bəzilərinə professor vəzifələri təklif olunub. Onlardan elələri var ki, gələcəkdə başqa strukturda iş verilməsi nəzərdə tutulub. Real vəziyyət həqiqətən də bu islahatların aparılmasını tələb edir. Digər bir tərəfdən də həmin prorektorlar öz ərizələri ilə yerlərinin dəyişdirilməsini istəyiblər. Hətta biz onlara düşünmək üçün vaxt da verdik. Amma onlar bir ay ərzində öz ərizələrini geri götürmədilər. Beynəlxalq əlaqələr üzrə bir neçə xarici dili bilən prorektor lazımdır. Eyni zamanda da xaricdə bizi yaxşı təmsil edənlərə ehtiyacımız var. Bilirsiniz ki, Boloniya prosesinin tətbiqi ilə bağlı islahatlar aparılır. Bunun üçün də xaricdə olmaq və oradakı islahatları Azərbaycana gətirmək lazımdır. Bütün bu amillər nəzərə alaraq islahatlar aparılır.

- Amma bu yerdəyişmələrlə bağlı müxtəlif versiyalar səslənir...

- Başqa nə versiya ola bilər? Onlardan əvvəl də bir gündə 5 prorektor dəyişdi. Onlar işləyib, zamanları da çatıb, dəyişdirilməlidir. Yeni güc gəlməlidir.

- Dövrün tələblərinə uyğun olaraq islahatlar prosesi davam edəcəkmi və potensiallı kadrların irəli çəkilməsi mümkün olacaqmı?

- Bəli. Bizim 15 kafedrada yeni dekan seçkisi prosesi icra olundu. Həmin seçkilərə xüsusi komissiya baxırdı. Elə fakültə var ki, bir yer üzrə 5,6,8 nəfər ərizə verib. Mayın 26-da iclas oldu və anket sorğusu keçirildi. Anket sorğusuna gəlincə, biz "Mən dekan olaramsa, fakültəni necə inkişaf etdirərəm, dünyada necə tanıdaram, Boloniya prosesinin tətbiqində hansı keyfiyyətlər əldə edə bilərəm"-bu istiqamətli 13 sualdan ibarət sorğu hazırlamışıq. Həmin anket sorğusu da ərizə verənlərə paylanıb. Onlar da bu sorğu müsabiqəsi əsasında canlı olaraq komissiya qarşısında dialoqa girirlər. Rektor bunu istədi deyə götürdü, belə deyil. Bunun hamısı qanun çərçivəsində yeni təlimat əsasında həll olunan məsələdir. Dünən də 15 nəfərin elanını vermişik ki, onun 6 nəfərini seçəcəyik. Qalanı isə sonra seçiləcək. Hüquq, Beynəlxalq hüquq, Filologiya, Fizika, Kimya, Riyaziyyat, Sosial elmlər və psixologiya fakültələrinin dekanları seçildi. Dekanları seçən komissiyanın 15 nəfər üzvü var ki, onların hamısı da ağsaqqal, müdrik, yetkin insanlardır. Komissiya üzvləri bütün sorğuların nəticəsini mənə təqdim edib. Təkcə hüquq fakültəsinə 8 nəfər ərizə verib ki, onların arasından dekan seçmək o qədər də asan məsələ deyil.

- 7 prorektordan 5-nin eyni vaxtda ərizə yazmasını nə dərəcədə təsadüfi hesab edirsiniz? Belə bir məlumat var ki, aksiyalarda iştirak edən tələbələrlə bağlı yoxlamalar aparılıb və işdən çıxarılmalar da bunun əsasında baş verib...

- Xeyr. Prorektorların yerdəyişməsi prosesinin həmin məsələlərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Çünki BDU-dan demək olar ki, aksiyalara tələbələr getməmişdi. Əksinə, BDU çoxsaylı ərizələr aldı ki, bu da AXC-dən, Müsavatdan çıxanlarla bağlı idi. Hüquq fakültəsinin dossenti İbrahim Vəliyev ərizə yazıb partiyada tutduğu postdan imtina etdi. Mitinqlərin elan olunduğu kuliminasiya dövründə xarici diplomatik korpuslardan, ölkənin KİV-indən BDU-ya 42 videokamera gətirilmişdi ki, tələbələrin aksiyaya çıxması prosesini lentə alsınlar. Amma bir nəfər də olsun mitinqə gedən olmadı və həmin gün davamiyyət 99,5 faiz oldu. Deməli, bu o deməkdir ki, prorektorlar məsələsinin onunla heç bir əlaqəsi ola bilməz. Həmin dövrdə həmin prorektorlar da öz vəzifələrini yerinə yetirirdilər. Biz də onların özlərinin razılığı ilə bunu fikirləşmişik. Bu məsələyə qeyri-adi yanaşmağa dəyməz.

- Necə oldu ki, bu prosesin hamısı eyni dövrə düşdü?

- Biz fikirləşdik ki, bu prosesi sistemli şəkildə birdəfəlik həll edək. Yeni düşüncəli, xaricdə təhsil almış, xaricdə işləmiş, dilləri bilən gənclərin bu statusu daşımasını məqbul saydıq. Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektor Moskva Dövlət Universitetini bitirib, iki il ABŞ-da işləyib, həmçinin də neçə il Avropada çalışıb. Prorektorluqdan çıxanların içərisində yaşı 70-i keçənlər vardı. Ona görə də biz onları əsasən gənclərlə əvəzləmişik. Bu məsələdə heç bir emossionallığa yol verilməyib.

- Yaş senzinin tətbiqi məsələsi universitetdə necə həllini tapacaq?

- Bu məsələ Milli Məclisdə müzakirə olundu. Ancaq Prezident İlham Əliyevin bununla bağlı müvafiq sərəncamı yoxdur. Sərəncam verildikdən sonra bu məsələyə qayıtmaq olar. Mənim düşüncəmə görə, ola bilsin ki, müəyyən kvota artırılsın və qismən dəyişikliklər olsun. Yəni strateji deyil, taktiki planda bu mümkündür. Yaş senzi ölkə üçün çox vacibdir və bu hökmən olmalıdır ki, gənc kadrlara yol açılsın. Ancaq yaşlıları yola salarkən bir qədər onlara diqqət yetirilməlidir.

- BDU-da təxminən 65 və ondan yüksək yaşlı nə qədər kadr var?

- BDU-da təxminən 130 professor varsa, onun əlli faizini yaş senzinin tətbiqi gözləyir.

- Bəs, universitetdən qovulan tələbələrin məsələsinə yenidən baxmaq mümkündürmü?

- Əlbəttə ki, bu mümkündür. Təlimata görə universitetdən xaric olunan tələbə yenidən bərpa üçün ərizə ilə müraciət edə bilər. Bizdə bərpa və xaricolunma üzrə komissiya fəaliyyət göstərir. Həmin komissiyada bu məsələyə yenidən baxıla bilər. Ancaq onun neçə müddətdən sonra baxılmasının mümkünlüyü barədə məqam var və bu nəzərə alınmalıdır. Ən azı xaric olunmadan bir il keçməli, hansı səbəbə görə universitetdən kənarlaşdırıldığı bildirilməlidir. Məsələn görürsən ki, tələbənin bir akademik borcu olur. Amma vaxtında gəlib onu düzəldə bilmir. Yaxud da ailədə bədbəxt hadisə baş verdiyindən gecikir. Biz də onu xaric etməyə məcbur oluruq. Tələbə müraciət edəndə də onun üzürlü səbəbdən vaxtında problemini həll etmədiyi bəlli olur.

- Həmin tələbələrin siyasi fəaliyyətlərinə görə xaric olunduqları bildirilir... Belə olan halda onların da bərpası mümkün olacaqmı?

- Gəlin, bu məsələni siyasiləşdirməyək. Universitetlərdə siyasi fəaliyyət qadağandır. Sizin nəzərdə tutduğunuz tələbələr də siyasi fəaliyyətlərinə görə deyil, akademik borc və davamiyyətə görə BDU-dan xaric olunublar.

- Axı Boloniya sisteminə görə onların qovulması mümkün deyil?

- Boloniya prosesinə görə tələbə kursda qala, xaric oluna bilməz. Ancaq Tural Abbaslı və Cavid Mehrəliyevin universitetdən xaric olunmasının Boloniya sisteminə heç bir aidiyyatı yoxdur. Çünki onlar oxuduqları kursda Boloniya prosesi olmayıb. Boloniya prosesinin ikinci bir şərti də var ki, əgər tələbə 30 faiz dərs buraxıbsa, tədrisdən yayınıbsa o, avtomatik olaraq universitetdən xaric olunur. Ancaq akademik borca görə belə bir şey yoxdur.

Gültəkin Qəhrəmanlı

Ədalət.- 2011.- 28 may.- S. 5.