ONLAR VƏ MƏMLƏKƏTİMİZ

Tanınmış yazar və siyasətçi Məhəmməd Saleh: AZƏRBAYCANDA DA İŞLƏRİN DAHA GÖZƏL GEDƏCƏYİNƏ İNANIRAM - 2

"Onlar və məmləkətimiz" proyektinin davamı olan bu yazılarımızda da məqsədimiz özümüzün kim olduğumuz haqqında yazılanlara dayanaraq davam etməkdi. Biz araşdırıcı deyilik və bir yazar olaraq bizim haqqımızda olan fikirlər də bizim üçün maraq doğurmaya bilməz. Təbii ki, bu gün bəxtəvərliyimizdir ki, həm dünyada, həm də qonşu Türkiyədə bizim kimliyimiz daha çox söhbət yaradır və bu da bizi sevindirməyə bilməz. Yüz illər sonra da güman ki, bu məsələ yada düşə bilər və buna qəti hökm vermək qənaətimiz yoxdu. Amma bu yazılarda ayrı-ayrı yazar və ya qeyri yazar insanların məmləkətimiz və bizlər haqqında görüşləri bizim üçün yad olmamalıdı. Və gələcək araşdırıcılar üçün bu gün yazılanlar daha bir fakt olaraq diqqəti çəkəcək.

-Məhəmməd Bəy, mənim bildiyimə görə Siz Azərbaycanda çox olmusuz. Azərbaycanda olan dəyişikliklərlə Özbəkistanda olan dəyişikliklər arasında nə kimi fərqlər var? Şübhəsiz hər iki xalq öz azadlığını, öz müstəqilliyini istəmiş. Bunu bilirik. Amma bunların seçdiyi yollar necədi?

-Baxın bu var. Mən Əbülfəz Elçibəyi çox gözəl tanıyıram. Və Bakını da gözəl bilirəm. Bakı bizim paytaxtımız olan Daşkəndə nisbətdə çox təmizlənmiş. Özbəkistanın paytaxtında hələ də ruslar çoxdur. Yəni, əgər bunu rəqəmlərlə desək 100-də qırx altı və ya yarı-yarı ruslar var. Və bax, elə buna görə də seçkilərdə biz mərkəzdə, yəni Daşkənddə heç bir şey qazana bilmədik. Seçkilərdə KQB baş rol oynadı. O yerlərə ki, o kəndlərə ki, onların əli çatmırdı, oralarda biz qazandıq. Bizim dəstəyimiz daha çox oldu. Mən indi hakimiyyətdə olanların da, xalqın da nə istədiklərini bilirəm az-çox. Xalqın bu vaxta qədər yaşadığı bir dövr KAĞIZ dövrü kimi qiymətləndirilməlidi. Dağılır və çökəcək. Əgər Özbəkistan ayağa qalxsa, Azərbaycanda da işlərin gözəl gedəcəyinə inanıram.Türkmənistanda, Daşkənddə və bütün türk respublikalarında bir yaxşılığa doğru yolun genişlənəcəyinə mən inanıram. Mən belə düşünürəm ki, Özbəkistan türk respublikalarının açarıdır.

Elçibəyi mən çox sevirdim. O həddən artıq təmiz və xoş könüllü bir insan. Həddən ziyadə demokratik görüşlü bir siyasətçi idi. Belə bir şey var, Tevfik bəy, siyasət adamının bu cür yumşaqlığı da bir şey deyil. Bu mənim öz fikrimdir: qan tökmədən azadlıq qazanmaq mümkün deyil. Sən qan tökmürsən, sənin qanını tökürlər. Pis insanların qanı halaldır. Mən də hümanistəm. Amma dövlət üçün, millətin azadlığı üçün başqa yol yoxdur. Türkiyə bir dövlət olaraq, Türklük bir qüvvət olaraq bizim arxamızdadır. Belə deyək ki, çox ola bilir Süleyman Dəmirəl daha yaxşı adam ola bilir, nə bilim Çillər Qərbin, Amerikanın adamı ola bilir. Bunlar hamısı keçib gedər. Ən əsası, ən vacibi, ən önəmlisi TÜRKİYƏ var. Bizim arxamızda TÜRKİYƏ var.Yenilməz TÜRK milləti var...

Yazıya not:

Biz hələ bir az yaşayacayıq bu Türkiyədə. Hələ 1993-cü il idi. Mən də yenicə gəlmişəm Türkiyəyə, Məhəmməd Saleh də düşünürəm ki, yeni gəlib. Daha doğrusu, özünün də dediyi kimi, qaçıb gəlib. Qaçıb gəlib ki, Türkiyədə öz işini davam etdirsin. İçində bu ümid var. Və Məhəmməd Saleh belə demişdi sön sözlərində:

"Ən əsası, ən vacibi, ən önəmlisi TÜRKİYƏ var. Bizim arxamızda TÜRKİYƏ var. Yenilməz TÜRK milləti var. "

Bəli, belə demişdi 1993-cü ildə...

Sonralar, çox sonralar mən bir daha Məhəmməd Salehi görməyəcəm, yalnız onun haqqında türk mətbuatında çıxan xəbərləri və yazıları izləyəcəm, heç şübhəsiz. İzləyəcəm və ağılalmaz şeylərin şahidi olacam.

Məhəmməd Saleh bir ortaq davanın, yəni Türkiyə ilə Özbəkistanın münasibətlərinin qurbanı olaraq, top kimi ora-bura vurulacaq.

Eşidəcəyəm ki, Türkiyədən qovmaq istəyirlər onu. Bunu mən eşidəcəm və inanmayacam Türkiyənin bəzi bürokratlarının ona eləyəcəyi bu "yaxşılığa". İnanmamağa da bir əsas yox. Mən buradayam, bu işin içindəyəm və qəsdən mən Məhəmməd Salehlə görüşmək də istəmirəm, bütün bu hadisələr olan zamanlarda.

Kərimov Türkiyəyə gəlib-gedəcək və günün birində Türkiyə dövlətindən Məhəmməd Salehin əsil mənada sürgün olunmasını tələb eləyəcək. Bəli, əsil mənada sürgün olunmasını tələb edəcək.

Məhəmməd Saleh Almaniyaya gedəcək.

Baxın, burada mən bir mötərizə açmaq istəyirəm və açıram (mənim nə işimə qalıb bu Məhəmməd Saleh. Yox, söhbət burada yalnız Məhəmməd Saleh məsələsi deyil. Türkiyənin başqa bir üzünün tanıtılması və tanınmasıdır məsələ. Ola bilsin, bir az keçəcək başqa bir vəziyyət yaranacaq, ancaq buna inanmıram və Məhəmməd Salehin başına gələn bu işlər bundan sonra şəkərə, bala tutulsa da fərq etməz onun üçün. Bilmirəm, bəlkə də Məhəmməd Saleh heç belə də düşünmür. Və mən elə bu düşüncənin qorxusundan da onunla görüşmək istəməmişəm. Çox ola bilsin Məhəmməd Saleh böyük bir təvözakarlıq eləyərək başqa şeylər desin. Bunun mənə nə fərqi. Bu onun özü üçündür).

...Bəli Kərimov tələb eləyəcək və bu tələbi Türk Dövləti qəbul edəcək.

Qəbul eləməyə də bilməz. Çünkü necə qəbul eləməsin: nə boyda pullar qazanır Özbəkistanda türk adamları. İki dövlətin münasibəti bir Məhəmməd Salehə qurban edilməyəcək ki..

Bildiyim qədəri Məhəmməd Saleh Türkiyədən baş alıb gedəcək "faşist Almaniyasına".

Türkiyədən qovlanan və özü də özbəöz bir türk dövləti, türk vətəni üçün mübarizə eləyən bir adam 1993-cü ildə "Ən əsas, ən vacibi, ən önəmlisi Türkiyə var. Bizim arxamızda Türkiyə var. Yenilməz Türk milləti var" deyən bir adam həmən Türk Dövlətinin sərhədləri içərisində yaşamaqdan mərhum ediləcək və faşist Almaniyasına gedəcək...

Türk qəzetləri bunu açıb ağartmayacaq. Bunun üstünü vurmayacaq.

Yalnız bir qəzetdən başqa.

"Ortadoğu" qəzeti səsini qaldıracaq və onun bir yazarı aşağıdakıları yazacaq :

Yazı: Məhəmməd Saleşin dramı

"Özbəkistanın ƏRK Partiyasının Lideri, Türk Dünyasının tanınmış yazarı və şairlərindən Məhəmməd SALEH bugünlərdə Kərimovun bu ölkəyə gəlişi daha xoş keçsin deyə və Kərimovun gönlü xoş olsun deyə rəsmi səfərdən qabaq bəhanə edilərək sığındığı Türkiyədən, onun sərhədlərindən kənara çıxarılır.

Saleh 1994-ci ildə "Türkiyə ilə Özbəkistan münasibətlərini pozursan" səbəbiylə Türkiyədən ayrılmağa məcbur edilmişdi və Almaniyaya getmişdi.Almaniyada təyyarədən enər-enməz Alman TV və qəzetlərinə mənsub bir çox jurnalist onun başına toplanmış və soruşmuşlar:

"Siz türksünüz. Və bir türk aşiqi olaraq türkçüsünüz. Elə isə Türkiyə nədən ona sığınan bir azadlıq və türk mühacirini qovmuşdur?".

Yüksək ürək sahibi bunları söyləmişdir": Mən Türkiyə əleyhində heç bir şey söyləyə bilmərəm. Türkiyədə bir neçə adamın yanlışları bütün bir millətə aid edilə bilməz. "

Məhəmməd Saleh iki il yarım Almaniyada sürgündə yaşadı. Türkiyəyə gəlməsinə göz yumuldu. Çünki Kərimovla Türkiyə arasında bəzi problemlər yaşanır. Özbəkistan Lideri Əfqanstandakı Taliban qorxusu üzündən gərəksiz yuxular görürkən, Moskvaya şirin görünmək üçün onların təklifiylə Atinaya ziyarətə gedəcəkdi. Beləcə Rusiya həm bir türk Cümhuriyyəti Liderinin Türkiyəyə qarşı gerçəkləşdirdiyi Slav-Ortodoks İttifaqının cənub mehvərini ziyarət etməsinə kömək eləyir, həm də Özbəkistanda hələ mənim sözüm keçir, dinlənir kimi bir mesaj verirdi Dünyaya.

Kərimovdan başqa heç bir türk Dövlətinin lideri bugünə qədər Yunanıstanı ziyarət etmədi.

Əlbəttə, Türkiyə Özbəkistanla Məhəmməd Salehdən ötrü ekonomik-siyasi münasibətlərini pozacaq deyil. Ancaq bu var ki, Məhəmməd Saleh də Kərimovun şəxsi münasibətinə qurban vermək də Türk Millətinin böyük ənənələrinə yaraşmır, bəylər!

Çünki Məhəmməd Salehlər türk millətinin gələcəyidir. Onun liderliyini elədiyi Ərk Demokrat Partiyası bu gün yalnız Özbəkistanda deyil, Türkmənistanda da, Tacikistanda da, Qazaxıstanda da böyük bir güc olaraq qiymətləndirilir. Moskva Məhəmməd Salehə xəbər üstünə xəbər göndərərək "Kərimovla birlikdə işləməyi "təklif edir. O, bütün bu təklifləri rədd eləyir və israrla "Türkiyə" deyir.

Belə bir insana göstərilən ögeylik, gələcəyin günlük siyasətə qurban edilməsi Məhəmməd Salehlərin şəxsində "Adryatik"dən Çin səddinə" qədər şüarının içi boş bir nağaraya dönüşdürülməsindən başqa bir şey deyildir ki?

Mənə elə gəlir ki, belə bir vəziyyətdə Kərimovu da günahlandırmaq bir o qədər də olmaz. Çünkü o özü də başçılıq elədiyi rejimdə normal olanı eləyir.

Bizi üzən Türk Hökumətinin Kərimova bir alət olmasıdır.

İnsan Haqlarını Müdafiə təşkilatları, ABŞ demokratik quruluşları, Məhəmməd Salehə xəbər göndərir, ona hər cür yardıma hazır olduqlarını bildirirlər. Məhəmməd Saleh isə ikinci dəfə ürəyindəki dərdləriylə, gönül ağrılarıyla çox sevdiyi Türkiyəyə bəlkə bir də gəlməyəcəyini bilərək "Əlvida" deyir.

Neyləyək ki, əziz dostum Məhəmməd Saleh, sən bu böyük imtahanlara hazır olmasaydın, illər öncəsi yazdığın o gözəl şeirində bu misralara yer verməzdin:

Əgər belə fırlatmasalardı

məni ordan-bura

Necə qalxa bilərdim düşdüyüm göy üzünə...

Gülə-gülə, Saleh!

Tofiq Abdin

Ədalət.- 2011.- 28 may.- S. 15.