Azərbaycanda və Türkiyədə TÜRKÜN SÖZÜ

Türk mədəniyyətinin yorulmaz tədqiqatçısı, Azərbaycan sevdalısı, unudulmaz dostum ƏLİ HEYDƏR BAYATIN əziz xatirəsinə

(əvvəli ötən sayımızda)

P

PALAN

Az - 1. Binek ve yük hayvanlarının üzerine vurulan geniş ve süslü bir cins eğer samandan veya saplarından yapılır). 2. Eskiden hamalların yük taşırken sırtlarına koydukları özel yastık, semer. 3. Kalın, ağır, kaba elbise.

Tr - Bkz. Az1.

PALAZ

Az - Yünden veya pamuktan dokunmuş enli, uzun, kalın, hovsuz halı çeşidi.

Tr - Qaz, ördək, göyərçin kimi bə"zi quş balalarının cücəlikdən sonrakı halı

PANEL

Az - 1. Binanın yapımında kullanılan büyük demir-beton veya tahta levha. 2. Binanın iç duvarlarının aşağısına tahtadan, demirden vs. vurulan haşiye veya çekilen boya.

Tr - 1. Dinləyicilər önündə, seçilmiş bir mə"ruzəçilər qrupunun bir mövzunu müzakirə etmək məqsədilə təşkil edilən toplantı. 2. Yerləşdiriləcəyi səthin bir bölümünə uyğun gələn, çox zaman düzgün dördbucaqlı şəklində düz parça.

PARA

Az - 1. Bir parça, bir tike, yarım yahut tam bir şeyin yarısı. 2. Rakamlardan sonra ve "kend" (köy) sözünden evvel kullanılır. 3. Bkz. Tr1.

Tr - 1. Pul. 2. Quruşun qırxda biri.

PARÇA

Az - 1. Bkz. Tr1-3. 2. Dokunma mallar, kumaş.

Tr - 1. Parçalanmış, sındırılmış, qırılmış, çırılmış şeyin kiçik tikəsi, qırığı, hissəsi. 2. Bir ədəbiyyat və ya musiqi əsərinin bir bölümü. 3. Az bir miqdar.

PASTA

Az - Macun (Tr1).

Tr - 1. Xamırdan bişirilərək hazırlanmış şirniyyat. 2. Tort.

PAT

Az - Satranç oyununda oyunun sıfır sıfıra bittiği durum.

Tr - 1. Yastı, batıq. 2. Bir çiçek növü.

PATRON

Az - 1. Ateşli silahlarda kovan. 2. Çeşitli cihazlarda lüle biçimli, içiboş borucuk.

Tr - 1. Bir ticarət və ya sənaye müəssisəsinin sahibi, başçısı. 2. Bir quruluşda, bir iş yerində mövqe baxımından səlahiyyətli şəxs. 3. Sözü keçən, pullu şəxs. 4. (Dərzilerin istifadə ettikliri) Kağız qəlib.

PAYLAMAK / PAYLAMAQ

Az - 1. Çokları arasında bölüştürmek için, her kese kendi payı vermek, dağıtmak.

Tr - Birinə qüsuruna görə sərt sözlər söyləmək, acıqlanmaq.

PAZARLIK / BAZARLIQ

Az - 1. Pazardan alınmış şeyler. 2. Evlenen kız için elbise. 3. Pazarda satılmak için hazırlanmış.

Tr - 1. Alver zamanı qiymət üstündə danışaraq uzlaşmaq, sazişə gəlmək, qiymət kəsmək, bazarlaşma. 2. Xüsusilə bazar günləri geyilən şıx paltar.

PAZI

Az - Seker pancarı, pancar.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Qolun çiyindən dirsəyə qədər olan hissəsi, bazu. 3. Sonradan yaymaq, yastılamaq üçün yumru hala salınmış xəmir parçası, kündə.

PEPE / PƏPƏ

Az - 1. (Çocuk dilinde) Ekmek. 2. Kırıntı (ekmek için).

Tr - Kəkə, danışarkən kəkələyən.

PERGEL / PƏRGAR

Az - 1. Çember çizmeğe veya ölçmeye yarayan, açılır kapanır iki yakalı alet, pergel. 2. Becerikli, beceren, usta. 3. Nizam, intizam, düzen; bir şeyin düzenli durumu, vaziyeti.

Tr - Bkz. Az1.

PERVANE / PƏRVANƏ

Az - Işık etrafında dönen küçük gece kelebeği, kelebek.

Tr - 1. Bkz. Az1. 2. Döndüyündə bir mexanizmi işlədən bir oxa perpendikulyar olaraq bağlanmış iki və ya çox qanaddan ibarət alet, ventilyator.

PERVAZ / PƏRVAZ

Az - Uçmak, ruhlanmak, şenlenmek anlamında.

Tr - 1. Qapı, pencərə kimi yerlərin kənarlarına keçirilən ensiz parça. 2. Paltarların yaxa, qol, ətək kimi yerlərinə keçirilmiş dar, uzun parça. 3. Cild qapağının iç tərəfinə qoyulan dəri parçası.

PEZEVENK / PƏZƏVƏNK

Az - Büyük, zorba (Az ).

Tr - Qadın bazarlayan kişi.

PIRILTI

Az - Küçük kuşların kanat çırpmasından oluşan ses.

Tr - Parıltı, parıldayan şeylərin əks etdirdiyi işıq.

PİK

Az - Sivri uçlu dağ zirvesi.

Tr - 1. Çuqun. 2. Bkz. MAÇA (Tr.)

PİKE / BİKE

Az - Kadın adı

Tr - 1. Pambıq parça növü. 2. Bu parçadan olan yataq örtüyü.

PİKET

Az - Küçük bekçi grubu, qrev olan yerlerde bekçilik eden grevçiler gurbu.

Tr - İki, üç və ya dörd nəfər arasında 32 kartla oynanan oyun

PİNTİ

Az - 1. Kıyafetine, geyimine, temizliğe önem vermiyen, elbisesi veya vücudu kirli. 2. Temiz iş görmeyen.

Tr - İfrat dərəcədə xesis.

PİR

Az - 1. Yaşlı, koca, ihtiyar. 2. Bir tarikat veya sanatın ilk kurucusu. 3. Şefaet için gidilen, mukaddes sanılan yerler.

Tr - 1. Bkz. Az1,2. 2. Hər hansı bir sahədə, sənətdə təcrübə qazanmış şəxs. 3. Axıllı, yaxşıca.

PİS

Az - Kötü.

Tr - 1. Ləkə, toz və ya kirlə örtülü, kirli, iyrəndirici, murdar. 2. Kirli olan, murdar olan. 3. Bkz. Az.

PİSLEMEK / PİSLƏMƏK

Az - Kötülemek.

Tr - Kirlətmək, murdarlamaq.

PİSLİK

Az - Kötülük.

Tr - 1. Kir. 2. Nəcasət. 3. Bkz. Az.

PİSTON

Az - Mermi kovanında barutu tutuşturmak için patlayıcıkalpakcık..

Tr - Porşen.

PİŞİK

Az - Kedi, pisik.

Tr - Qasıq və ya qoltuq altı kimi bədənin bir-birinə sürtünən yerlərində tərin tə"sirilə əmələ gələn qızartı.

POST

Az - 1. Bir şeyi veya şahsı gözaltına tutmak için kullanılan yer, saha. 2. Bir şeyi veya şahsı gözaltında tutmak için yapılan gözetleme yerindeki askerler, nöbetçiler. 3. Üretimin sinyal vs. vasıtasıyla idare edildiği yer. 4. Sorumlu olunan vazife.

Tr - 1. Tüklü heyvan dərisi. 2. Təriqətlərdə şeyxlik məqamı. 3. Bkz. Az4.

POTA

Az - 1. Adeta domuz veya ayı yavrusuna denilir. 2. Şişko, şişman.

Tr - İçində metal əridilən qab, buta.

PUF

Az - Yumurtadan henüz çıkmış böcek.

Tr - 1. Arxalıqsız, alçaq, yumşaq, ayaqları görünməyən oturacaq. 2. Qaba, qabartılmış, yumşaq nimdar.

PUL

Az - 1. Para. 2. Kapital, servet. 3. Balıkların, sürüngenlerin ve bazı kuşların, memelilerin vücudunu kaplayan boynuzsu, sert levhacık.

Tr - 1. Marka (poçt). 2. Nərd oyununda daşlar. 3. Bkz. Az3.

PULLANMAK / PULLANMAQ

Az - Çok para kazanmak, zenginlesmek.

Tr - 1. Zərf, məktub və s. üzərinə marka yapışdırılmaq. 2. Pul pul olmaq.

PULLU

Az - 1. Paralı. 2. Üzerinde pulu (A3) olan.

Tr - 1. Üzərinə marka yapışdırılmış, markalı. 2. Bkz. Az2.

R

RADDE / RAD[D]Ə

Az - Zaman bildiren rakamlardan sonra gelerek rakamın tahmin olduğunu gösterir, tahmin edilen zaman.

Tr - 1. İşarə üçün qoyulan cizgi, iz. 2. Gəmi kompasında on bir dərəcə və on beş dəqiqə ölçüsündə bir bucağa bərabər olan, otuz iki bölümdən hər biri. 3. Dərəcə.

RAMPA

Az - Sahneye yöneltilmiş ışıklı cihazların, lambaların seyircilerin gözüne çakmaması için sahne boyu uzanan siper.

Tr - Bir ərazinin, bir yolun üfüq istiqamətinə görə yoxuş olan bölümü.

RAPOR / RAPORT

Az - 1. Askeri şahısın amirine verdiği şifahə veya yazılı bildiri. 2. Üst makamlara verilen yazılı veya şifahə bildiri.

Tr - 1. Hər hansı bir işdə, bir sahədə aparılan tədqiqat, yoxlama nəticəsində düşündükləri və müşahidələri bildirən yazı, hesabat, rə"y. 2. Həkimin verdiyi xəstəlik kağızı. 3. Bkz. Az1,2.

REDİF / RƏDİF

Az - Şiirde kafiyeden sonra tekrarlanan ek veya sözcük.

Tr - 1. Son dönəm Osmanlı ordusunda əsgərlik vəzifəsini bitirdikdən sonra ehtiyata alınan əsgər. 2. Bkz. Az.

REHBER / RƏHBƏR

Az - 1. Lider, önder. 2. Bir işin başında duran, başkan. 3. Bkz. Tr2. 4. Malumat kitabı, kılavuz.

Tr - 1. Bələdçi. 2. Yolgöstərən. 3. Bkz. Az4.

RENDE / RƏNDƏ

Az - Tahtaları yontup düzgün hale getirmek için kullanılan marangoz aleti.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Üzərində kiçik dəlik və çıxıntıları olan, pendir, soğan, kök və s. tərəvəzləri xırda parçalara ayırmaq üçün istifadə edilən mətbəx aləti. 3. Bu alətlə xırda parçalara ayrılmış şey.

REŞİT / RƏŞİD

Az - Yiğit, kahraman, çalışkan, korkusuz.

Tr - 1. Yetişmiş, kamala çatmış. 2. Haqlarını özbaşına istifadə etmək üçün qanunun göstərdiyi yaşa gəlmiş olan.

REVAN / RƏVAN

Az - Akıcı, açık, kolay okunan ve anlaşılan. Okunaklı, akıcı, kolay anlaşılan.

Tr - Gedən, yürüyən.

REY / RƏY

Az - 1. Bir şey konusunda düşünce, mülahaza, söz, fikir, yaklaşım. 2. Bir eser, konser, tiyatro vs. hakkındaki tahlil, tenkit yazısı, rapor.

Tr - 1. Ses (seçkidə). 2. Bkz. Az1.

REYHANİ

Az - Ağır ağır oynanan Azerbaycan oyun havalarından birinin adı.

Tr - 1. İncə naxışlı. 2. ərəb hərfləriylə yazılan bir yazı növü

REYON / RAYON

Az - 1. Bir arazinin her hangi bir coğrafi, iktisadi vs. cihetten tam bir vahdet oluşturan hissesi. 2. Eski Sovyetler Birliği"nde inzibati arazi birimi.

Tr - Bir mağazanan yalnız bir cür əşya satılan bölümü.

ROTA

Az - Bölük.

Tr - 1. Bir gəmi və ya təyyarənin gediş yönü, marşurutu. 2. Gedilən, təqib edilən yol.

RÖPORTAJ / REPORTAJ

Az - Konusu bir soruşturma, araştırma olan gazete ve ya dergi yazısı veye radyı-televizyon programı.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Müsahibə.

RULET

Az - 1. Kıymadan veya ezilmiz potatesten iç koyularak hazırlanan hamur yemeği. 2. Lay lay hamurdan hazırlanan içli tatlı ekmek.

Tr - 1. Bir qumar oyunu və bu oyun üçün xüsusi qurğu, ruletka. 2. Şirniyyatçıların, dərzilərin istifadə etdikləri dişli çarx.

RÜZGAR

Az - 1. Havanın yer değişmesinden oluşan esinti, yel. 2. Hava anlamında. 3. mec Devran, zemane; tali, felek. 4. mec Ömür, yaşam, hayat. 5. Durum, gün, hal.

Tr - Bkz. Az1, külək.

S

SABAH

Az - 1. Yarın. 2. Bkz. Tr1. 3. İstikbal anlamında.

Tr - 1. Gündüzün, günün başlanğıcı, səhər. 2. Günəşin doğduğu andan günortaya qədər keçən zaman.

SABAHKİ / SABAHKI

Az - Yarınki, ertesi gün.

Tr - Səhərki, səhər olan, səhər görülen.

SABAHLIK / SABAHLIQ

Az - 1. Yarınlık, yarın yapılacak. 2. Yarına yetecek şey.

Tr - 1. Səhərlər yataqdan qalxınca müvəqqəti olaraq geyilən üst paltarı. 2. Səhərlə bağlı, səhərə məxsus. 3. Səhərə məxsus olmaq üzrə.

SAC

Az - Yassı demirden yapılmış dış pükey pişirme aracı.

Tr - 1. Yastı çuqun və ya demir lövhə. 2. Bkz. Az.

(ardı var)

Hacali NƏCƏFOĞLU

Ədalət.-2011.-2 noyabr.-S.5.