BİR SİNƏDƏ İKİ ÜRƏK TÜRKİYƏ-AZƏRBAYCAN

Allah-Təala "Qurani-Kərim"də "Həqiqətən mömünlər qardaşdırlar. Buna görə də (aralarında bir mübahisə düşsə) iki qardaşınızın arasını düzəldin" (əl-Hicrət,10) buyuraraq insanları sevgi və qardaşlıq prinsipləri ətrafında birləşməyə çağırır.

Mədəniyyətin formalaşma mərhələsində din, dil və bu kimi milli özəllik ilk növbədə insanlığın inkişafına xidmət məqsədi daşıyır. Mədəniyyət bir millətin sahib olduğu və yüz illər boyunca formalaşdırdığı dəyərlər məcmusudur. Bu dəyərlərin meydana çıxmasında, formalaşmasında ən böyük vəzifəni üstələyən və mühüm rol oynayan varlıq heç şübhəsiz ki, insandır. Ta qədimdən insan var olduğunu sübuta yetirmək üçün ağır, çətin dönəmlərdən keçib. Və bunun sayəsində də xalqlar yaranıb və ayrı-ayrı dövlətlərə bölünüb.

Azərbaycan-Türkiyə isə bir ananın dünyaya

gətirdiyi iki qardaş övladıdır. Bu övladlar dəfələrlə ayrı salınsa da onların bir-birinə olan qardaşlıq sevgiləri qəlblərindən silinməmişdir. Çünki qanı bir, canı bir, amalı, əqidəsi, dini, dili, milli-mənəvi dəyərləri, mədəniyyəti birdir. Belə olan halda necə ola bilərdi ki, bu iki qardaş ayrı yaşasınlar, bir-birinə düşmən olsunlar. Tarixin ağır dönəmlərindən alnıaçıq çıxan hər iki qardaş yenidən dirçəldi, bir-birinə qaynayıb qarışdı, bərabərləşdi, bütövləşdi. Təbii ki, bütün bunlar da tarixin yetişdirdiyi Böyük şəxsiyyətlərin sayəsində baş verdi.

Milləti bir olan iki dövlət isə yenilməzdir. Türkiyə Cümhuriyyətinin yaradıcısı Mustafa Kamal Atatürk və müasir Azərbaycanın qurucusu Ümummilli lider Heydər Əliyev kimi şəxsiyyətlərin sayəsində iki qardaş ölkə əbədilik qazandı, əbədiyaşarlığa qovuşdu. Məhz elə ona görə də dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin "bir millət, iki dövlət" ifadəsi sözün həqiqi mənasında həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda Milli Konsepsiya kimi qəbul edilir. Bu konsepsiya Azərbaycanın mövqeyindən xəbər verir. Qardaş Türkiyənin mövqeyini isə dünyanın böyük və görkəmli şəxsiyyətlərindən biri olan, Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürk keçən əsrin iyirminci illərində bəyan etmişdir: "Azərbaycan üzülərsə, biz də üzüləriz, Azərbaycan gülərsə biz də güləriz"...

1923-cü il oktyabrın 29-da qardaş Türkiyə Respublikasında Cümhuriyyət elan edildi. Məhməd Akif Ərsoyun marşı ilə Türkiyə Cümhuriyyətinin bayrağı göylərdə dalğalandı.

Türkiyənin böyük qurbanlar hesabına siyasi müstəqilliyini qoruması onun çoxəsrlik tarixində dönüş nöqtəsi oldu, bu da öz növbəsində Azərbaycan dövlətinin milli dirçəlişi üçün əlverişli şərait yaratdı.

M.K.Atatürkün vəsiyyətlərindən biri də Türkiyə-Azərbaycan dostluq və qardaşlıq münasibətlərinin əsasını qoyan Türkiyə xarici siyasətinin əsas elementlərindəndir. Müstəqil Türkiyənin Azərbaycanın müstəqilliyinin və gücllənməsinin vacib olduğunu əsas götürən Mustafa Kamal Paşa bildirirdi ki, bir zaman parçalanacaq imperiyanın idarəçiliyində olan "dili bir, dini bir, mahiyyəti bir qardaşlarımızla" əlaqələrimizi möhkəmləndirməliyik...

Eyni soy-kökə, dilə, dinə, mədəniyyətə, milli-mənəvi dəyərlərə malik olan iki qardaş xalq - Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər hələ dövlətlərarası hüquqa söykənmədiyi vaxtlar da möhkəm olmuşdu. XX əsrin əvvəllərində bu qardaşlıq və doğmalıq dövlətlərarası əməkdaşlığa əsas olmuş, iki xalq arasında hər bir sahənin, o cümlədən siyasi-hərbi əməkdaşlığın təməli qoyulmuşdur. Balkan savaşlarında, Birinci Dünya müharibəsində Türkiyənin iştirak etməsi, sərt qadağalara baxmayaraq, Azərbaycan türklərini hərəkətə gətirmişdir. Bunun da nəticəsində Azərbaycan din və qan qardaşlarını darda qoymamış, onlara yardım etmişdir. Mənbələrdən əldə olunan məlumata əsasən, Balkan savaşında Türkiyəyə ilk siyasi dəstək verən də məhz elə qan qardaşı Azərbaycan olmuşdur.

Uzaqgörən və dahi dövlət xadimləri M.K.Atatürk və H.Əliyevin bütün türk dünyası qarşısında misilsiz xidmətləri danılmazdır. Vurğulamaq yerinə düşər ki, ötən əsrin əvvəllərində M.K.Atatürk tərəfindən qoyulmuş Azərbaycan-Türkiyə birliyi və strateji tərəfdaşlığı həmin əsrin sonlarında Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən davam etdirilmişdir. Artıq hər iki ölkə müasir Azərbaycanı Heydər Əliyevin əsəri, müasir Türkiyəni isə Mustafa Kamal Atatürkün anoloqsuz şah əsəri kimi tanıyır.

Tarixi mənbələrdən də məlum olduğu kimi, Böyük qardaşımız Türkiyə bütün dövrlərdə bizə arxa və kömək olub.

1918-ci ildə Bakıda daşnak Stepan Şaumyanın başçılığı ilə əksəriyyəti erməni olan şəxslərdən təşkil olunmuş hökumət qurulub. Yaranmış bu qurumu tanımayan Azərbaycan ziyalıları 28 may 1918-ci ildə Azərbaycan Respublikasının yarandığını bütün dünyaya elan etdilər. Lakin yenicə qurulan dövlətin kifayət qədər döyüşən qüvvələri olmadığına görə hökumət Gəncədən Bakıya gələ bilmirdi. Belə bir ağır durumda Türkiyə dövlətindən kömək istədilər. Qısa müddətdə Nuru Paşanın başçılığı ilə Gəncəyə gələn türk ordusu Azərbaycanda formalaşmış dəstələrlə birlikdə separatçılardan ibarət olan saxta hökuməti Bakı şəhərindən qovub uzaqlaşdırdı. Təəssüf ki, milli hökumət cəmi 23 ay fəaliyyət göstərə bildi və 1920-ci ilin aprelin 28-dəki bolşevik istilası ilə bağlı Azərbaycan dövlət müstəqilliyini itirdi. Lakin gərgin və davamlı mübarizədən sonra 1991-ci il oktyabrın 18-də müstəqilliyimiz yenidən bərpa olundu. Bu dəfə yaranmış vəziyyətdən istifadə edən nankor qonşularımız -ermənilər havadarlarının köməyi ilə Qarabağ bölgəsində torpaqlarımızın işğalına başladılar. Həmin illərdə Azərbaycan çox çətin bir durumla üzləşmişdi. 1993-cü ildə Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqının təkidi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtması Azərbaycanı daha böyük faciələrdən xilas etdi. Dahi Şəxsiyyətin Azərbaycanı həmişə yüksəklərdə görmək eşqi butun sahələrdə görülən uğurlu işlərin təzahürü idi.

Heydər Əliyev kimi böyük Şəxsiyyətin yenidən Azərbaycana rəhbərliyi Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərini daha da möhkəmləndirdi.

İndi Azərbaycan-Türkiyə arasında elə bir körpü qurulub ki, bunu heç bir qüvvə sarsıda, uçura bilməz. Azərbaycan-Türkiyə bağları heç bir zaman qopan deyil. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin özülünü möhkəm quran, dünyaya tanıdan Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin siyasi kursunun davamçısı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev uğurla davam etdirir. Azərbaycanla Türkiyə arasında bütün sahələrdə qurulan əlaqələr yüksək səviyyədə inkişaf etdirilir.

Son illlərdə iki qardaş ölkə arasında imzalanan müqavilə və sazişlər, Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarının azad edilməsi naminə Türkiyənin qətiyyətli addımı, beynəlxalq təşkilatlarda sözünü çəkinmədən deməsi, təbii, Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının əbədi nümunəsidir.

2010-cu il avqust ayında İstanbulda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül tərəfindən "Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında" müqavilənin imzalanması ilə Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığına xor baxan qüvvələrə verilmiş növbəti siyasi mesaj oldu.

Bu müqavilənin I maddəsində göstərilir ki, tərəflər qonşu və qardaş dövlətlər olaraq bir-birinin müstəqiliyinin, suverenliyinin, ərazi bütövlüyünün, sərhədlərinin toxunulmazlığının təmin olunmasında bir-biri ilə sıx əməkdaşlıq edəcəklər. Tərəflərin hər hansı biri ərazi bütövlüyü, suverenliyi və sərhədlərinin toxunulmazlığı təhdid edildiyi və ya təhlükə altında olduğu halda, tərəflər bu təhdid və təhlükələrin aradan qaldırılması istiqamətində görülə biləcək tədbirlər barədə təxirəsalınmadan məsləhətləşmələr aparacaqlar.

Tərəflərdən biri ücüncü dövlət və ya bir qrup dövlət tərəfindən silahlı basqın və ya hərbi təcavüzə məruz qaldıqda, tərəflər BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi ilə tanınan fərdi və ya kollektiv özünümüdafiə hüququnun həyata keçirilməsi üçün hərbi imkan və qüdrətlərindən istifadə etmək də daxil olmaqla, mövcud imkanları çərçivəsində bütün zəruri tədbirlərin görülməsi məqsədi ilə bir-birinə qarşılıqlı yardım göstərəcəkləri barədə razılığa gəliblər. Tərəflərdən hər hansı biri digər tərəfin müstəqilliyinə, suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə qarşı yönələ bilən ittifaq və hərəkətlərdə iştirak etməyəcək, öz ərazisində digər tərəfin müstəqilliyinə, suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə təhlükə yaradan təşkilatların və qrupların yaradılmasını və fəaliyyətini qadağan edəcəklər. Tərəflərdən hər hansı biri öz ərazisindən digər tərəfə qarşı təcavüz aktlarının və digər zorakı hərəkətlərin həyata keçirilməsi üçün istifadə edilməsinə yol verməməyi öhdələrinə götürürlər.

Azərbaycanın əsas strateji tərəfdaşı olan qardaş Türkiyə Dağlıq Qarabağ və onun ətrafında olan rayonların işğaldan azad edilməyincə Ermənistanla sərhədləri açmayacağını rəsmən bəyan edib. Lakin bununla belə, Türkiyənin Azərbaycanı müdafiə etməsindən qıcıqlanan Qərb dövlətləri tərəfindən hələ də rəsmi Ankaraya müəyyən təzyiqlər göstərilir. Ancaq indiyə kimi Türkiyə belə təzyiqlərə davam gətirmək gücündə olduğunu nümayiş etdirib. Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılmasını nəzərdə tutan "Sürix protokolları"nın isə yenidən Türkiyə parlamentinin gündəliyinə daxil edilməsinə baxmayaraq, sözügedən protokolların Türkiyə tərəfindən təsdiqi dayandırılıb və qardaş Türkiyə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi həll olunmayana qədər bu protokolların təsdiq edilməyəcəyini elan edib.

Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan dəfələrlə bəyanatlarında vurğulayıb: "Nə zaman ki, Ermənistan Azərbaycanın işğal etdiyi torpaqlarını qeyd-şərtsiz boşaldacaq, biz də o zaman sərhədlərin açılmasına şərait yaradacağıq. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində irəliləyiş olmadan Ermənistanla sərhədlərin açılması mümkünsüzdür. Türkiyə böyük dövlətdir və belə təzyiqlərin heç bir nəticəsi olmayacaq".

Bu ilin oktyabr ayında Türkyənin 24 əsgərinin PKK tərəfindən şəhid edilməsi Azərbaycanın kədərinə çevrildi.

Türkiyənin Van bölgəsində baş verən zəlzələ ilə bağlı

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin tapşırığı əsasında oktyabrın 23-də gecə saatlarında ilk olaraq 145 nəfərlik xilasedici heyət Vana yola düşmüşdür. İlk heytin özü ilə 250 çadır və digər yardım avadanlıqları aparmışdır. Daha sonra 2 xilasedici də Türkiyəyə yollanmışdır. FHN tərəfindən ümumilikdə Türiyəyə yardım olaraq 1250 çadır, 6050 adyal, 40 generator, 40 mətbəx dəsti, 850-dən çox isti yataq dəsti yola salınmışdır. Azərbaycan xilasediciləri dağıntılar altından 60 cəsəd çıxarıb, 12 şəxsi xilas ediblər.

Türkiyə - Azərbaycan dövlət rəsmilərin keçirdikləri görüşlərdə bir çox uğurlu layihələrə imza atılıb. İqtisadi, siyasi sahədə irəliləyiş əldə edən iki ölkə qarşılıqlı əməkdaşlıq şəraitində tibb, təhsil və digər böyük əhəmiyyət kəsb edən layihələr çərçivəsində də geniş üfüqlərə yol açacaqlar.

Azərbaycan-Türkiyə münsibətləri ötən il yaradılan Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurası vasitəsilə daha mühüm zirvəyə yüksəldi. Türkiyə və Azərbaycan arasındakı əməkdaşlıq real, funksional hədəfləri bəlli olan, strukturlaşmaya geniş yer verən bir modelə çevrilmişdir. Bu müqavilə Türkiyə və Azərbaycan arasında digər sahələrdə olduğu kimi, hərbi sahədə də əməkdaşlıq, silah yardımı, sənaye qurumlarının əməkdaşlığını da şərtləndirir.

Yüksək Səviyyəli Əməkdaşlıq Şurasının yaradılmas ilə bağlı müqavilə buna hüquqi baza yaradır.

Türkiyə Silahlı Qüvvələri ötən dövrdə hərbi sisteminin formalaşamsında generalları, zabitləri ilə qardaşlıq köməyini Azərbaycandan əsirgəməyib. Azərbaycanın Türkiyənin təcrübəsini mənimsəməyə ehtiyacı var və Azərbaycan da Türkiyənin düşmənlərinə qarşı vuruşmağa öz mövqelərini hər zaman təklif etməyə hazırdır. Birgə hərbi təlimlər milli maraqlarımıza və təhlükəsizliyimizə geniş imkanlar yaradacaq.

Türkiyə Respublikasının Cümhuriyyət bayramı günündə Naxçıvan şəhərində Atatürk prosepektində ucaldılan Atatürk abidəsi bu böyük şəxsiyyətin əbədi xatirəsinə dərin etiramın ifadəsi, Azərbaycan-Türkiyə dostluğuna layiqli töhfədir.

Heydər Əliyev adına Peşə Təhsil Lisseyinin və "Petkim" şirkətinin "Star" neft emalı zavodunun təməlqoyma mərasimində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev vurğulamışdır: " "Petkim" layihəsi Azərbaycanın tarixində ən böyük sərmayə qoyuluşu layihəsidir. Böyük maliyyə mənbəyi tələb edən layihə Azərbaycan tərəfindən həyata keçirilməyib. Bu layihə Türkiyədə həyata keçirilir, çünki bu, bizim doğma vətənimizdir. Bu gün dünya xəritəsində Türkiyə kimi böyük bir güc var. Dünyada ikinci belə ölkələr yoxdur ki, Azərbaycan və Türkiyə kimi bir-birinə bu qədər bağlı olsunlar".

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev daha sonra xatırladıb ki, bu yaxınlarda Azərbaycan müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümünü qeyd edib və bizi müstəqil dövlət kimi tanıyan ilk ölkə Türkiyə olub.

Türkiyədə və Azərbaycanda həyata keçirilən bütün layihələr Azərbaycanı və Türkiyəni gücləndirəcək, bölgədə və dünyadakı mövqelərimizi daha da möhkəmləndirəcəkdir.

Əsrlər boyu tarixi əsaslara söykənən bu bağlılıq davam edir. Türkiyə Azərbaycan münasibətlərinin hazırkı vəziyyəti də iki ölkənin birgə hərbi təlimlərinin həyata keçirilməsi zərurətini əks etdirir.

Sürətlə inkişaf edən Azərbaycanın Türkiyənin də üzv olduğu BMT-nin Ali Orqanına Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçilməsi hər iki dövlətin dünyadakı nüfuzundan qaynaqlanır.

Tahirə ALLAHVERDİYEVA,

Yazı Türkiyə Cümhuriyyətinin Azərbaycandakı səfirliyi və Təxris Olunmuş Hərbçilərin Gəncləri Maarifləndirmə İctimai Birliyinin müstəqilliyimizin 20 illiyi münasibətilə keçirdiyi "Bir millət, iki dövlət" adlı yazı müsabiqəsinə təqdim edilir.

Ədalət.-2011.-16 noyabr.- S.5.