QURD DƏRMANI

(Novella)

Dağ rayonunun ən ucqar kəndlərindən birində 30 ildən artıq feldşerlik edən və hamının "doxdur" deyə çağırdığı Qasım Yelkənliyə yeni həkimin gəlməsini pis qarşılamadı, əksinə bir az ürəyində sevinən kimi oldu ki, daha saçları ağardıb, əldən düşən tək olub, daha əvvəlki kimi kəndin bu başından vurub o başından çıxa bilmir. həm də açığı biliyi o qədər deyil, camaatın tələbatını ödəyə bilmir. Təzə gələn həkim deyilənə görə, lap medininstitutun özünü qurtarıb, adamın üzünə baxan kimi xəstəliklərini bir-bir oxuyur.

Bu vaxt ərzində Qasım neçə dəfə eşitmişdi ki, Yelkənli kəndinə ali-savadlı həkim göndərirlər, o həkimlərdən biri hətta kəndə gəlib çıxmış, ancaq cəmi-cümlətanı az vaxtdan sonra əvvəlcə Yelkənlini, sonra isə rayonu tərk etmişdi. İndi Qasıma o qəribə gəlirdi ki, görəsən bu igid kimdi ki, kəndə gəlir və nə yaxşı ki, gəlir!

Kəndin it oynadanları Qasıma sataşmağa başladılar.

- Qasım, daha sənin eşşəyin öldü!

- Bu gələn Qasımın çörəyini əlindən alacaq!

- Qasım, özünü tox tut, otuz ildi bu caamata baytar həkimliyi eləyirsən, axır bizim də canımız sənin əlindən qurtarmalı idi, ya yox?

Ancaq Qasım bunları zarafat kimi qəbul edir, çox vaxt dillənmir, bəzən də zarafata zarafatla cavab verirdi.

Sonra bu zarafat ciddiliklə əvəz olunurdu.

- Qasım, o kimdisə burada çox davam gətirə bilməz. Yelkənliyə gəlmək asan, yaşamaq çətindi.

- Mən də inanmıram ki, o həkim bir həftədən çox burada tab gətirsin.

- Kim gəlir gəlsin, bizim həkimimiz Qasımdı, ona öyrəşmişik, o da bizi tanıyır.

Bu söz-söhbətlərdən heç iki gün keçməmiş "VAZ" kəndin ortasında, çayçı Məhərin çayxanasının yanında dayandı. Qabaq qapıdan şişman, saçının ortası keçəlləşmiş, qırmızı yanaq kişi, arxadan isə alçaq boy, qarayanız, gur saçlarını arxaya daramış oğlan düşdü. Kişi camaatla salamlaşıb Kənd sovetinin sədrini soruşdu. Çayxanadan 50 metr aralıda yerləşən binadan sovet sədrini çağırdılar. O az qala qaça-qaça özünü qonaqlara çatdırdı.

- Xoş gəlib, səfa gətirmisiniz, ay yoldaş baş həkim. Siz hara, buralar hara?

- Görürsən də, gəlmişəm, özü də gözəl bir həkim gətirmişəm. Adı Gümrahdı. Həkimliyin baş institutunu bitirib. Bu kəndə də öz arzusu ilə gəlib. İnanıram ki, o, hipokrata içdiyi and ilə sizə qulluq göstərəcək, siz də onu əziz bir adamınız kimi göz üstündə saxlayacaqsınız.

- Gözümüz üstündə yeri var, həkim. Baş üstə, baş üstə.

- Əsas məsələ onun qalması üçün yerdi. O harda qala bilər?

- Heç bir problem yoxdu, yelkənlilərin hər bir evi onun öz doğma evidi. Hələlik bizdə qalar, sonrasına baxarıq - dedi sovet sədri və qonaqları evinə apardı.

Səhərisi gün tezdən təzə həkim dəyirmanın üstündəki feldşer-mama məntəqəsinə gəldi. Qasım işdə idi və indiyə qədər adı süpürgəçi yazılan, ancaq bir dəfə də olsun işə gəlməyən Səlminaz da əlinə köhnəlmiş süpürgə alıb yalandan qurdalanırdı. Qasım təzə həkimi təbrik edib açarları ona verdi.

- Açarlar səndə qalacaq.

- Niyə həkim? - əslində Qasım açarları təzə həkimə verməklə canını sübh tezdən işə gəllməkdən qurtarmaq istəyirdi.

- Ona görə ki, sən sübh tezdən gəlib burada səliqə-səhman yaratmalısan.

- Mən yox, ay doxdur, təmizliyə Səlminaz baxır.

- Onda açarları ona ver, o buranın işçisidi, hökumətdən maaş alır, bütün günü də işdə olmalıdı - doqquzun yarısından altının yarısınadək.

Səlminaz yaylığının ucunu ağzına tutdu.

- Ay doxdur, ağrın mənə gəlsin, mən o haçarları saxlayammıram, həm də səhərdən-axşama mən burda neyniyəsiyəm? Külfət çox, mal-qaranın altını təmizləyib qurtarmaq olmur. Haçarlar elə sizdə qalsın.

Şofer Kitayın gəlişi söhbəti yarımçıq qoydu. Hiss olunurdu ki, tezdən yenə içib.

- Doxdur, əvvəla kəndimizə xoş gəlmisiniz. Mən dəyirmana dən üyütməyə gəlmişəm. Özüm kimi qırıq maşınım sizə qurbandı. Həmişə qulluğunuzda hazıram. Düz sözümdü, sən belə hərtərəfli qəhrəman adamsan ki, burda işləməyə gəlmisən.

Həkim razılıq etdi, nə istədiyini soruşdu.

- Allaha şükür, bir tikə çörəyimiz var, hələ ki, içki canımızın düşməni olsa da içməyi bacarırıq. Bilmək istəyirəm: adam bir az içində göyə baxır, görür ki, göy fırlanır. Mən orta məktəbdə yaxşı oxumamışam, ancaq bilirəm ki, Yer öz oxu ətrafında fırlanır. Yerə baxıram, yer fırlanmır. Səncə göydü, yoxsa adamın başı

Həkim stulda əyləşdi.

- Tibb elmi sübut edib ki, insan içəndə araq mədəyə tökülür, ancaq araq mədədə təsir gücünə malik olmur, eləki, bağırsaqlara çatdı, başlayır təsir etməyə. Deməli, fırlanan nə göydü, nə də baş. Bağırsaqlarımdı.

- Nə bağırsaq?

- Bəli, bağırsaq arağın təsiri ilə fırlanır.

- Həkim, mən üzr istəyirəm, savadsız adamam, bağırsaq hara, baş hara?

- İnsanın bütün orqanizmləri bir-biri ilə bilavasitə əlaqədardır. Bax, ayağına bir şey dəysin, gözündən yaş gəlirmi? Gəlir.

- Sağ ol, həkim, ananın südü sənə halal olsun. Bunu eşitməmişdim. Deməli, bizi fırladan bağırsaqlardı.

- Bəs nə bilmişdin? Bağırsaqı nə bilmişdin? Elevator kimi üyüdür. Həkim otaqları gözdən keçirib ikisindən də narazı qaldı.

- Bura xəstəxanaya yox, tövləyə çox oxşayır. Çarpayıya illərdi ki, əl vurulmur. Bunları apar yu, ütülə gətir. Şkafların şüşələri rəngini dəyişib. Bir dəsmalnan təmizləmək nə çətin işdi? Bizim bir nömərli işimiz təmizlikdi. Onu otaqda, evlərə, həm də adamlarda yaratmalıyıq.

Telli oğlu ilə gəldi.

- Canım saa qurban, a doxdur, bir üç-dörd il bundan qabaxlar buram yaman sancılanırdı - əli ilə qarnının sağ tərəfini göstərdi.

- Allah işini onarmış Qasım doxdur dərman verdi içdim, ağrım o saat xırp kəsdi. Həm də üzr istəyirəm, məndən yamanca qurd töküldü. İndi o ağrım təzədən başlayıf. Bir də bu uşağın qızdırması düşmür.

- Uzan! - həkim Telliyə az qala qışqıracaqdı.

- Nəə?

- Uzan, qoy Səlminaz səni soyundursun, mən ürəyini, ciyərlərini yoxlamalıyam.

- Bıyy başına xeyir!

Səlminaz təəccübləndi.

Mən o qələti eliyəmmərəm, doxdur. Heylə-belə dərman verirsən ver, yoxsa Qasımnan alıb içəcəm. Sən bu uşağa bax.

- Gəl görüm, otur, soyun. Tamam yox, köynəyini yuxarı qaldır. Qızdırman yüksəkdi? İndi ölçərik. Ayağın işləyir?

- Hə.

- Qusursan?

- Yox.

-Ürəyin bulanır?

- Hə.

O, fenandoskopu qulaqlarına taxıb ucluğu uşağın sinəsinə qoydu.

- Nəfəs al! Tez-tez! Yaxşı. İndi dərindən nəfəs al, burax.

Xeyli müayinədən sonra həkim stulda əyləşdi.

- Uşağın vəziyyəti olduqca kritikdi. O, təcili rayon xəstəxanasına getməli, qandan analiz verməlidi. Səhər tezdən bir az spiçka karopkasına qoy, bir də butulkada sidik nümunəsi götür. Analizlərin cavabını gətir, resept yazım, yoxsa uşaq əldən gedir.

- Telli Qasımı yana çəkdi.

- O dərmanından mənə də, uşağa da yetlik ver. Bir saatdan bir atan, onnan da qurtarsın getsin. Bu dediyinə qalsa bir təhər olarıq.

- Nə dərmanıdı elə? - həkim Qasımdan soruşdu.

- Qurd dərmanıdı.

- Onu həkimin təyinatından sonra qəbul etməlisiniz. Analiz verilmədi, cavabları bilinmədi.

Telli dərmanları götürüb uşaqla getdi.

- Nə ürəklə bu dərmanları analizsiz-zadsız camaat verirsən? Həkim Qasımı ittiham etdi.- Qorxmursanmı bir fəsad verə?

- Neçə onillərdi ki, doxdur, mən bu camaatı tanıyıram. Hələ əlimdən xata çıxmayıb. Elə olub ki, Bakıda müalicə olunmayanı mən burda müalicə eləmişəm

***

İnişilki yay Semaşko adına xəstəxanada həkim işləyən Qərənfil Yelkənliyə qayınatasıgilə gəlmişdi. Qasımla görüşəndə dedi ki, oğlu bir dəridi, bir sümük. Nə illah eləyirsə, bir əlacı tapılmır... Bakıda göstərmədiyi həkim, eləmədiyi müalicə qalmayıb.

Qasım uşağın ora-burasına baxdı, köhnəlmiş çamodanını açıb qurd dərmanından bir ovuc götürdü.

- Bundan gündə üç dəfə yeməkdən əvvəl içərsən, qurtarıb gedəcək.

Qərənfil dərmanlara baxdı.

- Bun ə dərmanlardı, ay Qasım?

- Qurd dərmanıdı. Dediyimi elə, beş-on günə qurtarmasa, onda nə deyirsən de.

Qərənfil çaş-baş qaldı. Anası Qasıma dəstək oldu:

- Ziyanlı döy ha, qoy içsin, bəlkə xeyri oldu. Burda hamını bu dərman qurtarıb.

Az keçməmiş Qasımın "müalicəsi" öz işini gördü və bundan sonra Qasım Yelkənlidə daha da məşhurlaşdı. Deyirdilər ki, Qasım Bakının professorlarından çox bilir.

***

İki ay sonra Gümrah həkim yoxa çıxdı.

Doxdur Qasım adəti üzrə köhnəlmiş çamadanını götürüb Yelkənlinin ayağından başına dolanırdı.

- Doxdur, təzyiqim qalxıb, dərmanın varmı?

- Başım ayğrıyır, o dərmanından qalıbsa, mənə də ver.

-Qasım, ayaqlarım yer tutmur, o qurd dərmanından qalıbmı?

Qasım ayda bir-iki dəfə rayon mərkəzinə gedəndə çamadanını qurd dərmanı ilə doldururdu.

Müzahim İSMAYILZADƏ

Ədalət.- 2011.- 18 noyabr.- S.6.