QARAKƏNDİN
SƏMASINDA QARA OLAY... HƏLƏ DƏ "DİLLƏNMƏYƏN"
QARA YEŞİK...
və
yaxud TAMERLAN QARAYEVİ ONLARLA GETMƏYƏ KİM QOYMADI?!
20 noyabr 1991-ci il. O müdhiş
gündən 19 il ötməsinə baxmayaraq hər şeyi
sanki dünən baş vermiş bir hadisə kimi xatırlaya
bilirəm. Çünki həmin vaxt "Ağdam" qəzetində
əməkdaş işləyirdim və gün ərzində
bəzi məqamlar mənim gözlərim qarşısında
baş vermişdir.
Dağlıq Qarabağda
alovlandırılmış acı bağırsaq kimi uzanan
münaqişənin başlanmasından üç il doqquz ay
keçmişdi. Bu müddətdə qanlı, amansız hadisələr
get-gedə nəinki səngiyir, əksinə, gündən-günə
böyüyərək dəhşətli müharibənin
qapısını döyürdü. Onsuz da hər gün
Dağlıq Qarabağda və onun ətrafında baş verən
bir faciəli hadisə eşidirdik. Demək olar ki, artıq
insanlar da buna bir növ
alışqan olmuşdular.
Həmin gün də
günortaya yaxın Ağdam şəhərində
atı yeyin olan yeni bir
acı xəbərin sorağı dolaşdı.
Ermənilərin Martuni şəhərinə
bitişik olan azərbaycanlılar yaşayan
rus tağı məhləsinə və Xocavənd kəndinə piyada döyüş maşınları və canlı qüvvə ilə hücum etdikləri, dinc əhalini öldürdükləri
və kəndi viran qoyduqları barədə məlumat ağızdan-ağıza gəzirdi.
Xəbərin dəqiqliyi isə
ölümün pəncəsindən
canını qurtarmış
xocəvəndlilərin ilk dəstəsinin Ağdama pənah gətirməsindən
sonra təsdiqləndi.
Bu insanlar ermənilər
və onlara havadarlıq edən rus hərbi birləşmələrinin azərbaycanlılara
qarşı necə qətllər törətdiklərinin
gözləri ilə şahidləri olmuşdular.
Düşmənin caynağından güc-bəla ilə qurtulmuş bu əliyalın insanlar sağ qaldılarına belə özləri də inana bilmirdilər.
Get-gedə
Ağdama doğma ev-eşiklərindən ancaq
diri canlarını götürüb qaçmış
xocavəndlilərin böyük
axını başladı.
Saat 14.00
radələrində şəhərin
mərkəzi meydanına
minlərlə insan toplaşdı. Üzləri cırıq-cırıq, sifətləri
qanlı qadınların
ah-naləsi adamı varından yox edirdi. Amansız düşmənin qurduğu ölümün
torundan çıxmış
xocavəndlilərin sir-sifətlərinidən
acınacaqlılıq, halsızlıq
yağırdı. Həqiqətən, kənd camaatının vüqarı tamam əyilmişdi.
Artıq xoşagəlməz hadisə
barəsində yuxarılara
da ətraflı məlumatlar çatdırılmışdı.gAzərbaycanın
bu tanınmış dövlət və ictimai xadimləri da rus və
erməni qoşun birləşmələrinin Martuni
rayonundan Xocavənd kəndinə hücum edib qanlı faciə törətdiklərini
eşitcək dərhal
Ağdama, özü də iş görməyə gəlmişdilər.
Ağdam Rayon Xalq Deputatları
Soveti İcraiyyə Komitəsinin binasının
otaqlarının birində
əyləşən dövlət
nümayəndələri hadisənin
şahidlərindən bir
neçə nəfəri
sərbəst dinldəikdən
sonra kənar adamları, biz jurnalistləri
də bayıra çıxardılar. İçəridə yarım saata qədər davam edən çox mübahisəli toplantı
keçirildi. Daha çox
isə dövlət katibi Tofiq İsmayılovun
əsəbi səsi eşidilirdi. Dövlət katibi içəridə olan rus generalları
ilə sözlə döyüşürdü.
Onlar baş vermiş hadisəni qısa müzakriə edib otaqdan çıxdılar...
Binadan bayıra-iynə atsan yerə düşməyən
saysız insanların
qarşısına ilk çıxan
Azərbaycan Respublikasının
baş prokuroru İsmət Qayıbov oldu. İsmət müəllim kömür
kimi qaralmışdı.
Hiss edirdin ki, əsəbindən onun bənizində qan idmi yoxdur. O, pilləkənlərlə enib
insan axınının
içərisinə daxil
oldu. Camaat onu dövrəyə
aldı.
Burada yaşlı bir xocavəndlili qadın özünü İsmət
Qayıbovun üstünə
atıb hıçqıra-hıçqıra:-Oğlumun meyidi kənddə qaldı, heç olmazsa onun meyidinin alınmasına köməklik
edin, bizi belə vəziyyətdə
atıb Bakıya getməyin!-deyərək onun əllərindən yapışdı. Baş prokuror
naəlac qalmış
ananın hirsli çıxışına dinməzcə
qulaq asdı.
Əynində yaşıl rəngli
hərbi mundir dayanmış İsmət
Qayıbovun ürəyindən
keçən ağrıları
çöhrəsindən oxumaq
çətin deyildi.
O, sakitcə:-Toxtaq olun, ana! Toxtaq
olun! Allaha and olsun ki, oraya
gedirəm, düz oraya, hadisə yerinə! Onların başına od
yağdıracağam,-dedi!
Lap yaxınlığında
olduğumdan bu sözləri açıqca
eşitdim.
Çox keçmədi ki,
dövlət nümayəndələri
onları Ağdam
Rayon XDS İcraiyyə Komitəsinin
binasının qarşısında
gözləyən "QAZ-31" markalı minik maşınlarına əyləşdilər.
Mən öz gözlərimin gördüklərinin və
qulaqlarımın eşitdiklərinin
şahidiyəm ki, Tamerlan Qarayev də İsmət Qayıbovun əyləşdiyi
"Volqa"ya tərəf
gedərək onlarla birlikdə maşına oturmaq istədi. Lakin İsmət Qayıbov onu təkidlə maşında
əyləşməyə qoymadı və Tamerlan Qarayevə:-Tamerlan bəy, siz burada qalın,
camaatı sakitləşdirin,-dedi.
Bundan sonra Tamerlan Qarayev geriyə qayıtdı və pilləkənlərlə yuxarıya
çıxaraq yüksəklikdən
minlərlə insanın
qarşısında hadisə
ilə bağlı çıxış edərək
hamını təmkinliyə
çağırdı.
Sonra eşitdik ki, İsmət Qayıbov hadisə yerinə yollanmamışdan əvvəl
Martuni fövqəladə
vəziyyət rayonunun
komendantı rus polkovniki Jenkini Ağdam Rayon Polis İdarəsində
yanına çağırtdıraraq
ona əsəbi halda demişdir:
-Hadisə yerinə özüm də gedirəm. Orada əgər səninkilər də iştirak ediblərsə onda səni özüm güllələyəcəyəm!
Həmin
gün-20 noyabr 1991-ci il
saat 16.30-da mayor Kotov, kapitan Dolqov, leytenant Yalavenkodan ibarət ekipajın idarə etdiyi içərisində SSRİ və
Azərbaycanın 22 nəfər
tanınmış dövlət
və ictimai xadimləri olan 3553 saylı hərbi hissəyə məxsus
Mİ-8 markalı vertolyot
Qarakəndin səmasında
partladı. Sərnişinlərin hamısı, o cümlədən
ekipaj üzvləri faciəli surətdə həlak oldular.
Həmin dövrdə bu hadisə-Azərbaycanın bir
qrup mən deyərdim ki, olduqca səriştəli,
bacarıqlı dövlət
xadiminin terror aktı ilə öldürülməsi
Qarabağ müharibəsində
qəddini az da olsa dikəltmək
istəyən, məhz
bu insanlardan nicat uman Azərbaycanın
kürəiynə sancılan
bir qılınc idi.
Qarakəndin üzərində baş vermiş bu qara olayın
həqiqəti çoxları
üçün hələ
də qaranlıqda gizlənir. Hələ təfərrüatı açılmamış bu
faciəyə aydınlıq
gətirəcəyi güman
olunan vertolyotun qara yeşiyi isə hələ də "dillənmir"
ki, "dillənmir".
Heç
dillənəsi də
deyildir. Bu isə 20 noyabr faciəsi ilə bağlı nə qədər şübhələr,
yalanlar və fərziyələr yaradır.
Kimi bu hadisənin
baiskarlarını öz
içimizdə, kimi kənarda axtarır.
Mən isə qətiyyətlə deyərdim
ki, bunu öz içərimizdə
axtaranlar yanılırlar!
Belələri ulağa gücü
çatğmayanda palanı
döyəcləyənlərdir. Axı, nə qədər dayaz düşüncəli bir
insan olasan ki, bu hadisənin
erməni və rus siyasətinin məhsulu olduğunu anlamayasan! Bunun şərhinə də ehtiyac duymuram. Bircə mətləbi anlamaq lazımdır ki, erməni və ruslara Tofiq İsmayılov,
Məhəmməd Əsədov,
İsmət Qayıbov
kimi oğlulları aradan götürmək lazım idi, onlar bunun üçün
lazım gələrsə
üç nəfər
yox, otuz nəfər rus generalının həyatına
acımadan qəsd edərdilər.
Canında, damarında azərbaycanlı
qanı axan kimsə xalqının, millətinin elə qaymaq oğullarına silah tuşlamazdı!
...Ertəsi gün bütün Ağdamda vəhşət
yaşanırdı. Bütün şəhər
hüzn və kədərə qərq olmuşdu. Ağdam məscidinin həyətində
isə insan axını dalğalanmış
dənizə bənzəyirdi.
Azərbaycanın Vətən yolunda
Qarakənd səmasında
vurulmuş hərbi vertolyotda şəhid olmuş qeyrətli oğullarının meyitləri
buraya gətirilmişdi.
Dünən üzbəsurət gördüyüm Vətənin
qaymağı olan bu insanların meyitlərinə baxmaq mənim üçün nə qədər ağır, ürpəndirici
olsa da bu
dəhşətli mənzərəyə
baxdım. Sanki yuxuya
getmiş Tofiq İsmayılovun, ayaq və qoları yanmış, üzü qarsımış İsmət
Qayıbovun, toqqalığına
qədər yanıb kömürləşmiş Məhəmməd
Əsədovun və digərlərinin, eləcə
də rus generalarının yanmış
meyitlərinin şəkillərini
çəkdim... İndii
bu sətirləri qələmə alarkən
sanki həmin günün ağrı-acısını
təzədən yaşadım...
Vətənimizin qəlbində
əbədi yeri olan qeyrətli oğullarımızın həmin
görkəmləri gözlərimin
qarşısında yenidən
canlandı...
Bəs o həlak olanlar
kimlər idi? Onların adlarnı və vəzifələrini
bir daha yadımıza salaq:
1.İsmayılov Tofiq-Azərbaycanın dövlət
katibi.
2.Qayıbov İsmət-Azərbaycan Respublikasının
Baş Prokuroru.
3.Hacıyev Zülfi-Azərbaycan Respublikası
Nazirlər Soveti sədrinin müavini.
4.Əsədov Məhəmməd-Dövlət müşaviri.
5.Namazəliyev Qurban-Meliorasiya nazirinin birinci müavini.
6. Mirzəyev Osman-Prezident Aparatı Mətbuat xidmətinin rəisi.
7. Məmmədov
Vəli-SSRİ xalq deputatı.
8.Cəfərov
Vaqif-Şuşa Rayon İcraiyyə
Komtəsinin sədri,
SSRİ xalq deputatı.
9.Məmmədov
Rafiq-Azərbaycan dövlət
katibinin köməkçisi.
10.Mustafayev Alı-Azərbaycan Dövlət
Televiziyasının müxbiri.
11. Şahbazov Fəxrəddin-televiziyanın kinooperatoru.
12. Hüseynzadə
Arif-televiziyanın kinooreratoru.
13.Polkovnik Plavski-Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayətinin Baş prokuroru.
14.General Kovolyov-Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayəti Daxili İşlər İdarəsinin rəisi.
15.General İvanov-Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayəti Dövlət Təhlükəsizlik
Komitəsinin rəisi.
16.Polkovnik Jenkin-Martuni fövqəladə
vəziyyət rayonunun
komendantı.
17.General Lakaşov-SSRİ DİN-nin
əməkdaşı, müşahidəçi.
18.General Koçerov- SSRİ Müdafiə
nazirliyinin əməkdaşı,
hərbi müşahidəçi.
19.General Serikov- SSRİ Müdafiə
nazirliyinin əməkdaşı,
hərbi müşahidəçi.
20.Mayor
Kotov-Mİ-8 vertolyotunun ekipaj
üzvü.
21.Kapitan
Dolqov-Mİ-8 vertolyotunun ekipaj
üzvü.
22.Leytenant
Yalavenko-Mİ-8 vertolyotunun ekipaj
üzvü.
Baxşeyiş ABBASOĞLU
Ədalət.-
2011.-19 noyabr.-S.21.