Elxan Cəfərov: ""Dolu"nun çəkilişi faciələrlə başladı"

"Ağdama getmə səhnəsində də Aqil Abbas yıxıldı"

Kərkicahanlı Fərhadın qəhrəmanlığını əks etdirən 18 dəqiqəlik bədii-sənədli filmlə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin etimadını qazanan Elxan Cəfərov Qarabağ müharibəsindən bəhs edən "Dolu" filminin çəkilişlərini başa çatdırdı. Bu mövzuya olan ehtiyacdan və ümiddən yaranan istəklə rejissordan müsahibə almaq qərarına gəldik. Öncə "Qarabağdır Azərbaycan" filmini bizə nümayiş etdirdi. Belə bir filmi çəkə bilən rejissorun indiyə qədər klip çəkməsindən təəssüf hissi ilə söhbətə başladıq.

- Klip çəkməkdən qurtuldunuz, deyəsən, artıq ikinci böyük bədii filmi çəkirsiniz...

- Müqavilə ilə qazanc üçün kliplər çəkmişəm, amma mənim yerim kinodur. Uşaqlıqdan kinodayam. "Hazır olun, əlahəzrət", "Şir evdən getdi", "Sevinc buxtası", "Mən mahnı qoşuram", "Bağ mövsümü"... Hə, bir o dövrdə, əsgərlikdən sonra "Təxribat", "Təhminə və Zaur" filmlərinə çəkildim. İxtisasım aktyordur, uzun illər "Yuğ" teatrında işləmişəm, Vaqif İbrahimoğlunun yetirməsiyəm və bununla fəxr edirəm. Amma mənim yerim kinodur. Moskva Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirdikdən sonra kinonun çətin vaxtlarına düşdük. Ayan Mirqasımova, Gülzar Qurbanova, Əbdülqəni və mən 90-cı ildə bitirmişik institutu.

- Kinoda yeni özül qoyulmalıdır, yeni ənənə, yeni düşüncə...

- Son illər inkişafda qəfil sıçrayış var. Orta nəsil keçmişdən yaxşı olanı götürüb gələcək üçün yeni özül qoya bilər, yoxsa gələcək nəsil keçmişindən ayrılmış və azdırılmış kimi nə edəcəyini bilməz. Hər halda bu gözəlliyi tezləşdirək. Bu dəqiqə əsas məsələ ideoloji istiqaməti formalaşmaqdadır, həm də bu, yalnız Qarabağla bağlı olmamalıdır. Bəşəri dəyərlər də var. Bizi kosmosla bağlayan dəyərlər də.

Əslində çox yaxşı dövrdür, iş görmək, həyatı yaxşılığa doğru, insanlığa sevgi ilə dəyişdirmək imkanları var. Mən film çəkməyə çoxdan hazır idim, qismət gətirdi bu illər verildi. Əsas məqsədim isə yalnız insana sevgi və inam aşılamaqdır.

- İnsan özü də elə kainatın bir hissəsidir kimi fəlsəfi düşüncəni "Əlavə təsir" adlı detektiv janrlı filmlə göstərmisiniz...

- Əslində, bu sadə bir hekayətdir. İnsani münasibətlər, psixoloji durumlar... Kinoda dediyim fəlsəfəni görüntüdə elə detallarla verməlisən ki, qəbul edilsin.

- "Qarabağ mövzusunda film çəkmək indi mümkün deyil" deyirdilər, "gərək hadisələr sona çatsın, üstündən zaman keçsin sonra". Amma Siz çəkdiniz...

- Kino üçün material lazımdır. Aqil Abbasın "Dolu" əsəri tam, tutarlı və real materialdır. Kino üçün həqiqi fakt böyük faktordur. Böyük Vətən müharibəsi ilə bağlı filmlərdə sovet-rus ideologiyası indiyə qədər davam edir. Biz Qarabağ müharibəsində uduzmuş bir durumdan büzüşmüş haldayıq, bu isə qələbəyə mane olan bir şeydir. Bu ruhu halla qələbə qazanmaq olmaz.

Aqil Abbas əsərdə belə bir fikir deyir: "Biz torpaqlarımızın 20 faizini itirmişik, 80 faizini qoruya bilmişik, o 20 faizi də geri alacağıq". Yəni biz utanc keçirməyək, döyüşmüşük, qəhrəmanlarımız olub, şəhidlərimiz var. Tariximizin bir səhifəsidir, ondan utanc keçirməyək. Qalibiyyət qəlbdə olur, qəlbən qələbə çalmasaq ümumi qələbəyə çatmarıq. Bizə enerji verən faktlar var. Qəhrəman oğullar döyüşüblər. Biz erməniyə uduzmamışıq, Qarabağı erməni almayıb. Biz kiminlə döş-döşə olduğumuzu bilirik və geri çəkilməmişik. Film bunları diktə edir, ruh aşılayır.

- Əsərdə çox parlaq obrazlar var. Filmin uğurlarından biri də aktyor seçimidir. Sizə bu sarıdan təzyiqlər olmadı ki, kimi seç, kimi seçmə?

- Yox. Çox sevinirəm ki, mənə inam var. Üç vacib rollardan birini - komandiri Məmməd Səfa oynayıb, "Drakon"la "Pələngi" peşəsi aktyor olmayan, hələ siması tanınmayan gənclərə vermişəm. Qarabağ mövzusu isə hər bir azərbaycanlının içində var, hisslər təbiidir. Sosial şəbəkədə bir dostum var, Məmişov, şeir yazır, özü Qarabağ döyüşlərində döyüşüb. Yazır ki, qürurumun tacı Qarabağdadır. Çox xoşuma gəldi, yəni qürurumuz əlimizdən alınmayıb, amma tacı Qarabağda qalıb, gedib götürməli və qürurumuzun başına qoymalıyıq. Dünya ağla qaranın üstündə qurulub, xeyirlə şərin. Bəlkə illər keçəcək biz yenə dostlaşacağıq, amma uşaqlarıma da aşılayıram ki, onlar şərdir heç vaxt etibar edib onlara kürək çevirməyin. Qoy bu müharibə bizə örnək olsun, öz milli düşüncən olsun. Uzaq qohum yaxın qonşudan yaxşıdır. Atalar əksini deyəndə zaman başqa olub.

- Yavər Rzayevin "Sarı gəlin" filmi də Qarabağ mövzusundadır, amma arxivin küncünə atıldı, çünki çox bəşəri mövzuda çəkilib. "Dolu"nu elə bir tale gözləməyəcək?

- Yox, biz konkret olaraq düşmən faktorunu daha irəli çəkmişik. Erməni adı çəkilir, amma ümumi kontekstdə ermənidən söhbət getmir, bizdən gedir. Yəni düşmən üstümüzə gələndə biz belə hərəkət edirik. İnsanlığın ən ali məqsədi planetin birliyidir. Bu faktın içində milli dəyəri, yaşadığımız torpağı da unutmamalıyıq. Tarixin bizə verdiyi dərslər milli şüura yazılmalıdır. 1905, 1918 şüurumuza yazılmadı - sovet ideologiyası sildi. İndi müstəqil dövlət olaraq nə nədir ayırd edib tariximizdə və şüurumuzda yerləşdirməliyik. Bütün bunlar üçün sınıqlıqdan, utancdan çıxmalıyıq, çünki utanc keçirəcək bir işimiz yoxdur, qürur duyulası məqamlar çoxdur.

- Bütün bunlardan doğan ümidlə "Dolu"nu nə vaxta gözləyək?

- Yaza inşallah. Hələ ki, çəkiliş başa çatıb, yarı iş qarşıdadır, montaj, səslənmə. İdeoloji iş, milli şüur çox vacibdir. "Dolu" bu yolda nə isə bir təməl qoyacaq.

- Sonda çəkiliş vaxtı olan xətalardan danışaq, kaskadyorun ayağının sınması, bir də filmin sonunda Ağdama getmək səhnəsinin çəkilişlərini sizin dilinizdən eşitmək maraqlı olardı...

- Kütləvi səhnələrə çəkilən insanlardan aktyorluq tələb etmək olmur. Burda da onlara sadəcə izah etdim ki, artıq cana doyub yığıb gedirik Ağdama, getdikcə sıralarımız böyüyür, insanlar bizə qarışır və böyük kütlə qarşısında düşmən şoka düşür. İnanırsınız simalarında elə ifadə yaranmışdı ki, həqiqətən gedirik, buna özləri inanmışdılar.

Kaskadyor Əlinin ayağı filmin ilk səhnəsini çəkəndə burda Bakıda sındı. Yaxşı ki, ilk səhnəni lap sonda çəkirdik, sadəcə bir ehtiyatsızlıq oldu. İndi şükür düzəlir ayağı, amma əvvəldə ayağı sınsaydı, işimiz yarımçıq qalardı, çünki Əlinin işi filmdə çox idi. Çoxdandır Azərbaycan kinosunda döyüş səhnələri çəkilməyib, onun da öz çətinlikləri vardı. Kütləvi döyüş səhnələri çəkdik. Çəkilişlərin əvvəlində mənim sol ayağımda problem yarandı, öz-özünə birdən-birə, əməliyyatla son qoyuldu. Əlinin də sol ayağı sındı, yuxarıdan tullananda ayaq qutuların üstünə düşdü, qutu sındı. Onun işi üçün adi haldır. Ağdama getmə səhnəsində də Aqil Abbas yıxıldı, sol ayağı zədələndi. Şükür, sol ayaqların xətalarından yaxşı qurtulduq.

Ədalət.-2011.-22 noyabr.- S.5.