Unuda bilmərəm

Düz 60 ilin söhbətidi... Gürcüstanda orta məktəbin 5-ci sinfində ədəbiyyat müəllimimiz Həsən Kərimov bizə Abdulla Şaiqin "Məktub yetişmədi" hekayəsini danışırdı. Çoxunuz bilir ki, bu əsər neft mədənində çalışan Qurbanın acı taleyinə həsr olunmuşdur. Neft fontanı vaxtı quyuda faciəli ölümündən sonra Qurbanın cibindən balalarına yazılan məktubu oxuyan fəhlələr kədərlə belə söyləmişdilər:

-Yazıq Qurban, məktub yetişmədi

Bu facıəni danışan Həsən müəllimin gözlərində yaşı görüb mən də sarsılmışdım. Həsən müəllim ədəbiyyata hədsiz bağlı idi və onu bizə də sevdirmişdi. Onun bu sevgisi, bu yanğısı məni ədəbiyyata yamanca bağlamışdı. O gündən sonra zəngin məktəb kitabxanasındakı bütün bədii əsərləri bir-bir oxumuşdum. Həsən müəllimin yeniyetmə ürəyimizdə yandırdığı çıraq 1957-cı ildə məni o vaxtkı Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsində jurnalist şöbəsinə gətirdi. Belə işıqlı insanların ruhu şad olsun.

Universitet isə ötən əsrin 60-cı illərində bir ümman idi və intibah dövrünü yaşayırdı. Cəfər Xəndan, Həmid Araslı, Əli Sultanlı, Məmməd Cəfər, Mir Cəlal, Nurəddin Babayev, Şirməmməd Hüseynov, Pənah Xəlilov, Nəsir İmanquliyev, Məmmədhüseyn Təhmasib, Feyzulla Qasımzadə, Abbas Zamanov, Bəxtiyar Vahabzadə... adlarını çəkə bilmədiyim daha neçə böyük şəxsiyyətlərin, nurlu insanların ruhu məni bağışlasın. O illərdə böyük alim Məmməd Cəfərin belə bir kəlam söylədiyini eşitmişdik:

- Bir cavan 5 il universitetə gəlib-getsə, mühazirələrə qulaq assa, bu mühitə qaynayıb-qarışsa ziyalı kimi formalaşar.

Məncə bu sözlərdə həqiqət var. Bir filoloq-jurnalist, ziyalı vətəndaş kimi tərbiyəmizdə o insanların, o ab-havanın misilsiz təsiri yada düşür. Tanınmış jurnalistlər Nurəddin Babayevin, Nəsir İmanquliyevin, Nəriman Zeynalovun dərsdən başqa hələ təcrübə zamanı çəkdikləri zəhməti necə unutmaq olar. Nurəddin müəllim öz yetirmələrini ata qayğısı ilə Neft daşlarına, o vaxtkı "Kirovabad kommunisti" qəzetinə apardığını xatırlayıram. O, yazılarımızın çapa hazırlanması bir yana, tələbələrini yaxın dost kimi Göy-Göldə böyük süfrə başında toplamışdı. Neft daşlarına çətin səfərdə isə müəllimimiz məşhur dəniz fatehləri ilə bizi də tanış eləmişdi. Belə şəxsiyyətlərin hesabına o illərdə "Kommunist" və "Bakı" qəzetlərinin, dövlət radiosunun qapıları üzümüzə açılırdı.

Jurnalist kimi az-çox tanınmağımda o illər Hidayət Zeynalov, Hacı Hacıyev, Valid Sənani, Şamil Şahməmmədov kimi təcrübəli qələm sahiblərinin əməyi hədsizdir. Yaxın sirdaşlarım, tələbə dostlarım Əlövsət Bəşirov, bir də Bariz Əsədovun bu yolda fikir birliyindən çox danışmaq olar.

Yazı-pozu işinə xəbərdən başladım və buna axıra kimi sadiq qaldım. "Kommunist" və "Bakı" qəzetlərində, dövlət radiosunda həmişəlık "Xəbər"lər şöbəsinə bağlandım. Bəzən belə fikirlər səslənir ki, xəbər yazmaq çox asan işdi. Ancaq peşəkar jurnalistlər yaxşı xəbər hazırlamağın necə bacarıq istədiyini yaxşı bilirlər. Azərbaycan radiosunda 50 illik əmək yolum da "Xəbərlər" baş redaksiyasında keçmişdir.

"Kommunist" qəzetində uzun illər əməkdaşlığım, təcrübəli qələm sahibi Hidayət Zeynalovla bağlıdır. 60-cı illərdə, bütövlükdə sovet dövründə "Kommunist" Azərbaycanın baş qəzeti idi. Burada təcrübəli, qocaman qəzetçilər çalışırdı. Hidayət müəllim nisbətən gənc nəsildən idi və cavanlara da rəğbəti vardı. Tələbəlikdə ilk yazılardan sonra onda inam yarandı və bizə meydan verdi. Bariz Əsədovla mən yazılarla Hidayət müəllimin istəyini qazandığımıza görə tez-tez çap olunurduq. Bu hörmət isə işgüzarlıq, əməksevərlik, nizam-intizamla bağlı idi.

Şöbəyə gələn kimi Hidayət müəllim birbaşa makinaçıların yanına göndərərdi. Makinadan çıxan yazıları da azca düzəlişlərdən sonra redaktorun stoluna göndərərdi. Hidayət müəllim özü qəzetdə az-az, ancaq maraqlı məqalələrlə çıxış edərdi. Bu yazılar ən çox gözəl Azərbaycan təbiəti, tanınmış insanlar, mədəniyyət adamları ilə bağlı olardı. Onun bu mövzuları bizim yazılarda da duyulurdu. "Yeraltı çaylar Abşerona axacaq", "Quşlar cənuba uçur", "Kürün nur boyunbağıları" və başqa yazılar onun da ürəyincə olmuşdu. "Siz yatandan sonra" silsilə yazıları isə daha çox bəyənilmişdi. Bu yazılarda gecələr iş növbəsindəki insanların taleyindən söhbət açılırdı. Hətta İçəri şəhərdə dan yeri söküləndən küçə-dalanları silib süpürən yaşlı bir qadının düşüncələri oxucuya çatdırılmışdı. Qəzetin redaktoru Hidayət müəllimə söyləmişdi ki, bizə belə tələbələr lazımdı.

Bir dəfə Hidayət müəllim dedi ki, sən radioda işləyirsən, reportajlar hazırlayırsan. Gəl indi belə bir iş görək, qəzet üçün radio-reportaj janrında yazı hazırla. Bu oxucu üçün, qəzet üçün tam yeni forma olar. Təcrübəli jurnalistin məsləhəti ilə belə yazı çap olundu. Xəzərdəki gəmi-bərələr, dənizçilərimiz haqda qəzetdəki radio-reportaj yenilik sayıldı.

O illərdə qəzetə İsrafil Nəzərov, Ağababa Rzayev kimi təcrübəli insanlar başçılıq edirdilər. Tələbə kimi yazılara görə hər ay təqaüddən 3-4 dəfə çox qonorar alardıq. Bu pulun tələbə üçün nə demək olduğunu bilərsiniz. Hidayət müəllim sonralar məni də bu qəzetdə işləmək üçün redaktorun razılığını almışdı. O illər radionun "Xəbərlər" redaksiyasında baş redaktorun müavini idim. Maaş və qonorar da yaxşı idi. Hidayət müəllimdən üzr istəyib radioda qalmağı lazım bildim. O, təəccübləndi, təxminən belə söylədi:

- Azərbaycanın baş qəzetinə hər adamı işə çağırmırlar. Səni başa düşə bilmirəm.

Bircə onu əlavə edim ki, övladlarımız Araz Zeynalov və Fikrət Adıgözəlli davamçılar kimi jurnalist oldular.

"Bakı" axşam qəzeti 1958-ci ildən çıxmağa başladı. Onda ikinci kursda oxuyurduq. Qəzetin redaktoru Nəsir müəllimlə yanaşı tələbələrə daha böyük meydan yaradan istedadlı jurnalist Şamil Şahməmmədov idi. O, "Xəbərlər" şöbəsinə rəhbərlik edirdi və tələbələrin yolunda yaşıl işıq yandırırdı. Həmin qəzet əsasən "Xəbər" qəzeti idi və redaksiya oxucunun tələbini yaxşı bilirdi. Bəlkə elə buna görə axşam tərəfi köşklər qarşısında "Bakı" qəzeti almağa növbələr yaranırdı. Şamil müəllim tələbələri başına toplamışdı, onlara yaxşı yol göstərirdi. Xəbərlərdən başqa iri yazılar, müsahibələr və reportajlar hazırlamaq vərdişini belə xeyirxah jurnalistlərdən öyrənirdik. Qəzetdə "Dünən", "Bu gün" bölməsi xəbərləri çoxlu oxucu qazanmışdı. O günlərdə təcrübəli əməkdaşların məsləhəti, qazanılan təcrübə sonralar uzun zaman köməyimizə çatdı. Belə xeyirxahlığı heç birimiz unuda bilmərik.

1958-ci ildə tələbə ikən dövlət radiosunda yazılarım səslənirdı. Bir dəfə tanınmış jurnalist Nuhbala Quliyevin tapşırığı ilə gənclər haqqında 10 dəqiqəlik veriliş hazırlamışdım. Proqramda vaxtı da göstərilmişdi. Axşam tərəfi tələbə dostlarımla həmin verilişin başlanmasını səbirsizliklə gözləyirdik. Ancaq divardan asılan kiçik radioda veriliş getmədi. Pərt oldum. Səhər radioya getdim. Nuhbala müəllim dedi ki, belə hallar olur. Bütün gün o vaxtkı sovet rəhbəri Nikita Xruşşovun uzun məruzəsi radioda oxunub və balaca verilişlər proqramdan çıxarılmışdı. Şükür ki, iki gün sonra həmin veriliş radioda səsləndi.

1962-ci ildə universiteti bitirəndə tələbə dostlarımdan 6 nəfərlə birlikdə təzə açılan "Abşeron"qəzetində işə başladıq. Redaktorumuz Hüseyn Mehrəliyevdən çox şey öyrəndik və həyat məktəbi keçdik. 1963-cü ildə isə həyatım dövlət radiosu ilə bağlandı. Orada "Xəbərlər" baş redaksiyasında Hacı Hacıyev, Valid Sənani kimi təcrübəli rəhbərlər çalışırdı. Teleradio Verilişləri Komitəsinə çox ciddi və tələbkar insan Teymur Əliyev - şair Teymur Elçin başçılıq edirdi. Hacı müəllim məni onun yanına apardı və çox ciddi sorğu-sual başlandı:

- Haranı bitirmisən, harada işləyirsən, radio üçün veriliş hazırlamısanmı, nə qədər maaş alırsan, ailə qurmusanmı, uşağınız varmı, mənzil məsələniz necədir?...

- Ayda 120 manat maaş alıram, ailəliyəm, bir uşağımız var, mənzilimiz yoxdur, kirayədə qalıram, radioda xəbərlərim səslənir.

- Bəs nəyə görə qəzetdəki yüksək maaşdan burada 90 manatlıq işə keçmək istəyirsən?

- Teymur müəllim bu komitədə böyük perspektivlər var, mənim də radioya marağım çoxdur.

O, üzünü kadrlar şöbəsinin müdiri Lətif Məlikova tutdu:

- Bu cavanı "Xəbərlər" baş redaksiyasına götürürük. Ailəsi, uşağı var, mənzili də yoxdur. Bunları nəzərə alaq, 110 manat maaş verək.

Bax belə anları da unutmaq çətindi. Beləcə Hacı müəllim, dostumuz Valid radioda həyat müəllimim oldular. Hacı müəllim sərt insan idi, hər verilişi, xəbəri bəyənməzdi. Yazıları redaktə etməyi xoşlamırdı. Bəyənmədiyi yazını sakitcə kənara qoyurdu. Ancaq öz əməkdaşlarını çox möhkəm müdafiə etmək xasiyyəti vardı. Valid Sənani isə zəif yazını da redaktə eləyib efirdə səsləndirirdi. Deyirdi ki, insan əziyyət çəkib, yazı hazırlayıb, qüsurlarını düzəldək, proqramda getsin, heç olmazsa qonorar alsın, ailəsinə aparsın. Sonralar o, 20 ildən artıq baş redaktor, mən də onun müavini oldum. Əlbir çalışdıq, bəzən səhər saat 7-dən gecə 12-dək işdə olurduq. Radionun "Xəbərlər" baş redaksiyasında iş rejimi belə idi.

Buradaca onu söyləyim ki, 1962-ci ildə universiteti bitirən bizim qrup çox məşhur idi. Təsəvvür edin ki, bu qrupdan 10 nəfəri Teleradio Verilişləri Komitəsində çalışırdı. Onların əksəriyyəti baş direktor və baş redaktor olmuşdu. Mailə Muradxanlı, Aydın Əliyev, Yusif Kərimov, Zöhrab Zeynalov, İlyas Adıgözəlli, Ələkbər Abbasov, Əlövsət Bəşirli, Hafiz Nağıoğlu, Əzizə Kərimova, Hökumə Əliyeva - bu hər qrupa nəsib olan deyildi. Axı o illər Azərbaycanın bircə televiziya və bircə radio proqramı vardı.

Bu təşkilatda işləməklə hər birimiz fəxr etmişik. Ancaq qəzet və jurnallardan fərqli olaraq teleradio verilişlərinin başqa bir cəhəti var. Qəzet və jurnalda gedən yazılar sənəd kimi qalır. Televiziya və radioda hazırlanan verilişlərin ömrü isə qısa olur. Bu verilişlər ekranda, ya efirdə gedəndən sonra unudulur. Belə verilişlər üçün çəkdiyin zəhmətin hədər getdiyini düşünürsən. Bəlkə də ən yaxşı teleradio verilişlərinin mətnini toplayıb çap etdirmək maraq doğurar, oxucuya hədiyyə olar.

Məncə Azərbaycan Milli Radiosunun 85 illik yolu zəngin xəzinədir. Həm də doğma dilimizin saflığını qorumaq yolunda bu radionun xidmətləri həqiqətən misilsizdir. Üzeyir Hacıbəyli, Müslüm Maqomayev, Məmməd Səid Ordubadi, Teymur Əliyev, Ənvər Əlibəyli, Cəmil Əlibəyov, Rauf İsmayılov, Mövlud Süleymanlı, Aqşin Babayev kimi... sənət adamları milli radiomuzda iz qoyan insanlar olmuşlar.

Sonralar 90-cı illərdə mənə radionun "Araz" proqramında baş direktor işləmək tapşırıldı. İndinin özündə də yenə radioda informasiya proqramları hazırlayıram. Bu etibar zəhmət hesabına, məsuliyyət, nizam-intizam sayəsində qazanılır. Qəzet-jurnal, televiziya-radio aləminə təzə qədəm qoyanlara da bu çətin yollarda məsuliyyət, nizam-intizam, zəhmətsevərlik diləyirəm. Təcrübəli sənət adamları bizə bunu öyrədiblər. Onda istedad da yazı-pozu qabiliyyəti də formalaşar, ailə üçün halal çörək də qazanmaq olar.

Sonda 55 illik sirdaşım, həmkarım Əlövsət Bəşirovla bir söhbəti yada salıram. Təxminən 40 il əvvəl bir yerdə Moskvada jurnalistlərin seminarına getmişdik. Qarlı qış günü idi. Buz bağlamış küçədən keçirdik. Söhbətimiz də yazı adamlarının çətin qazanılan çörəyindən düşmüşdü. Gördüm ki, Əlövsət əyilib qarın üstünə atılmış çörək parçasını götürdü, öpüb binadakı pəncərənin önünə qoydu. Biz müharibə illərinin uşaqları çörəyin nə demək olduğunu, necə zəhmətlə qazanıldığını görmüşük. Çox təəccübləndim, qardaş dedim, çörək qədri bilənlərin, zəhmətə qatlaşanların ocağında həmişə çörək olacaq. Bizə bu həqiqəti ötən əsrin 60-cı illərində sənət müəllimlərimiz, təcrübəli qələm sahibləri anlatdılar, öyrətdilər. Deyirlər ki, "həqiqət əyilər, ancaq sınmaz". Cavan nəslə, sənətin çətin yollarında ilk qədəmlər atan övladlara da bunu diləyirəm.

İlyas Adıgözəlli,

əməkdar journalist

Ədalət.-2011.-23 noyabr.- S.7.