Azərbaycanda və Türkiyədə TÜRKÜN SÖZÜ

Türk mədəniyyətinin yorulmaz tədqiqatçısı, Azərbaycan sevdalısı, unudulmaz dostum ƏLİ HEYDƏR BAYATIN əziz xatirəsinə

(əvvəli ötən sayımızda)

FERAĞ / FƏRAQ

Az - Ayrılık, hicran, firkat.

Tr - 1. (Bir şeydən) Vaz keçmə, çəkilmə, əl çəkmə, tərk etmə. 2. (Bir mülkü) Başqasına buraxma, başqasının üstünə keçirmə.

FERSİZ / FƏRSİZ

Az - Elinden iş gelmeyen, beceriksiz, kabiliyetsiz.

Tr - Donuk, cansız (işıq, göz).

FERZ / FƏRZ

Az - 1. Tahmin, ihtimal. 2. Farz.

Tr - Şahmat oyununda vəzir.

FIRÇALAMAK / FIRÇALAMAQ

Az - Temizlemek ve parlatmak için fırça ile sürtmek.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. (ovçuluqda) Sıx meşədən keçmək. 3. (məcazi) Özündən aşağı səviyyəde olan biriniə acıqlanmak.

FIRILDAK / FIRILDAQ

Az - Dolap, düzen, hile.

Tr - 1. Küləkle fırlanan uşaq oyuncağı. 2. Mətbəx pəncərəsinə taxılan ventilyator. 3. Bkz. Az.

FIRLATMAK / FIRLATMAQ

Az - 1. Döndermek. 2. Bkz. Tr.

Tr - Sürətlə atmaq, olduğu yerdən dışarı atmaq.

FISILDAMAK / FISILDAMAQ

Az - Fısıltı (Bkz. Az) sesi çıkarmak.

Tr - Pıçıldamaq, başqasının eşidmədiyi qədər alçaq səslə danışmaq.

FISILTI

Az - Ağır nefes alan kişinin bir birine kapanmış dişleri arasından çıkardığı ses, fıs fıs sesi.

Tr - Pıçıltı, alçaq səslə danışarken çıxan səs.

FIŞKIRIK / FIŞQIRIQ

Az - Islık, bazı kus ve hayvanların çıkardığı ıslığa benzer ses.

Tr - 1. Su fısqırtmağa yarayan vasitələrin ümumi adı. 2. Fontan.

FİLİZ

Az - Ocaktan çıkarılmış, henüz işlenmemiş, eritilmemiş ham maden, cevher.

Tr - 1. Pöhrə. 2. Bkz. Az.

FİT

Az - Islık.

Tr - Birini başqasına qarşı qızışdırma, təhrik.

FİTLEMEK / FİTLƏMƏK

Az - 1. Islık çalmak. 2. Bkz. Tr.

Tr - Birini başqasına qarşı qızışdırmaq, təhrik etmək.

FON

Az - Üzerinde şekil çizilen esas renk, zemin, ton.

Tr - 1. Fond (Müəyyən bir iş üçün lazım olduqca xərclənmək üçün ayrılıb işlədilən pul). 2. Bkz. Az.

FORS

Az - İddia, kibir.

Tr - 1. Dövlət başçısının olduğu yerlərə, admiralların çalışdıqları quruluşlara, generalların qarnizonlarına və bu şəxslərin maşınlarına çəkilən üç ve ya dörd guşəli bayraq. 2. Söz keçmə, hörmet.

FORSLA

Az - Çalımlı, havalı, kibirli.

Tr - Sözü keçən, güclü.

G / Q

GALA / QALA

Az - 1. Kale 2. Ceza evi. 3. Bkz. Tr1,2.

Tr - 1. Rəsmi bir mərasimdən sonra verilən böyük və təntənəli konsert, şənlik. 2. Premyera, ilk tamaşa.

GALOŞ / QALOŞ

Az - Ayağı rutubet ve balçıktan korumak için adeta çizme vs. üstündün geyilen lastik ayakkabı.

Tr - Dabanı taxta dəri ayaqqabı.

GAMZE / QƏMZƏ

Az - Naz, işve, çılgın bakış.

Tr - 1. Bəzı insanların çənələrində, yanaqlarında təbii olaraq olan və ya güldükləri zaman görünen kiçik çuxur. 2. Yan baxış, göz süzmə, sitəmli baxma.

GAR / QAR

Az - Kar.

Tr - Vağzal.

GARAJ / QARAJ

Az - 1. Otomobil, vagon gibi taşıtların konulduğu üstüörtülü yer. 2. Otomobillerin bakım ve onarım yapıldığı yer.

Tr - 1. Avtovağzal. 2. Bkz. Az1,2.

GARDIROP / QARDEROB

Az - 1. Toplumsal binalarda (tiyatro, restoran vs.) üst giyisileri saklamak için özel yer. 2. Bkz. Tr2.

Tr - 1. Şifoner. 2. Bir adamın sahib olduğu bütün paltarlar.

GARNİTÜR / QARNİTUR

Az - Bir iş için gereken şeyler takımı.

Tr - 1. Hər hansı bir şeyi ona uygun keyfiyyətdə tamamlayan obyekt. 2. Paltarları bəzəmək üçün əlavə olunan şey, bəzək. 3. Ət və ya balıq kimi əsas yeməyin yanına əlavə olunan səbzə, kartof kimi yeməklər, qarnir.

GAYDA / QAYDA

Az - Kaide, kural.

Tr - Zurnalı ve tuluqlu bir çalğı aləti.

GAZ / QAZ

Az - 1. Normal basınç ve sıcaklıkta olduğu gibi kalan, içinde bulunduğu kabın her yanına yayılmak ve bu kabın iç yüzeyinin her noktasına basınç yapmak özelliğinde olan akışkan madde. 2. Kal

Tr - 1. Bkz. Az1. 2. Tül; ~ bezi Tənzif.

GAZ YAĞI / QAZ YAĞ

Az - Kaz yağı.

Tr - Kerosin.

GEBE / GƏBƏ

Az - Büyük halı.

Tr - Hamilə.

GELİNCİK / GƏLİNCİK

Az - Kukla, oyuncak bebek.

Tr - Lalə.

GEZEGEN / GƏZƏGƏN

Az - 1. Çok gezen kimse. 2. Kötü yola düşen kadın.

Tr - Planet, səyyarə.

GICIK / QICIQ

Az - 1. Organizm veya onun bir hissesine dış ortamın etkisi neticesinde oluşan taharrüş hali. 2. Boğazda duyulup askırtan, öksürten yakıcı kaşıntı.

Tr - 1. Bkz. Az2. 2. Sözləriylə, davranışlarıyla qarşısındakını hirsləndirən, sıxan şəxs.

GIDIK / QIDIQ

Az - Vücudun bir tarafında parmak vs. ile dokununca meydana gelen gülme.

Tr - Çənə altı, gərdən.

GIR / QIR

Az - 1. Petrol kalıntılarından hazırlanan, damlara, kaldırımlara vs. salınan siyah renkli katı madde. 2. Kır.

Tr - 1. Söz, laqqırtı. 2. Yalan, uydurma. 3. Dayaz quyudan su çəkmək üçün bir ucu qarmaq şəkilli ağac. 4. Naz, qəmzə, işvə.

GOL / QOL

Az - 1. Kol. 2. Futbolde topun kaleye sokulmasıyla kazanılan sayı. 3. Ağaç dalı. 4. Esas bir şeyden, ana çizgiden ayrılan kısım 5. Cinah,.taraf, semt. 6. İmza. 7. Giyisinin kolu saran bölümü.

Tr - Bkz. Az2.

GÖĞEM / GÖYƏM

Az - Ekşi bir meyve türü.

Tr - Yaşıla çalan moruğu rəng.

GÖRÜŞ

Az - 1. Randevü.2. Bir olay veya düşünce üzerinde varılan yarğı, fikir. 3. Buluşma.

Tr - 1. Gözlə bir şeyi idrak etmə bacarığı.2. Bkz. Az2. 3. (həbsxana, xətəxana üçün) Ziyarət.

GÖZALTI

Az - 1. Sonradan almak veya kocaya vermek için düşünülen kız veya genç. 2. Başkasına hissettirmeden, gizlice (bakmak).

Tr - Birinin hüquq mühafizə orqanlarınca bəlli bir yerdə bəlli bir sürədə tutulması.

GÖZE / GÖZƏ

Az - Sulak, nemli çayırlık, otluk, yeşillik yer, rutubetli çimenlik.

Tr - Hüceyrə.

GÖZLEME / GÖZLƏMƏ

Az - Bekleme.

Tr - 1. Müşahidə. 2. Sacda və ya yağda qızardılan şirin və ya duzlu xamırdan hazırlanan yemək.

GÖZLEMEK / GÖZLƏMƏK

Az - Bir şeyin olmasını ve ya bir kimsenin gelmesini beklemek, intizar etmek.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Diqqətlə baxmaq, müşahidə etmək. 3. Tədqiq etmək, araşdırmaq. 4. Gizlicə baxmaq.

GÜCENMEK / GÜCƏNMƏK

Az - 1. Güç sarf etmek, ıkınmak, gücünü zorlamak. 2. Çalışmak, çaba sarf etmek, çok çalışmak.

Tr - Birisinin gözlənilməyən bir davranışı ve ya sözü qarşısında incimək.

GÜL

Az - 1. Çiçek (konuşmada gül anlamında da kullanılıyor). 2. Buhara derisinin üzerindeki ince kıvrımlar, kıvırcıklar. 3. Dokuma şeylerin, halı, kilim vs. üzerinde olan süsler. 4. Ekmek üzerinde küçük küçük yanıklar, yanık kabarcıkları. 5. Kızıl hastalığının en şiddetli anındaki serpintileri. 6. Koyun hastalıklarından birinin adı. 7. Sevgili, kıymetli, değerli, hürmet gösterilen adam. 8. Gülüm seklinde: Sevgili, değerli, hürmet gösterilen birine seslenme sekli. 9. Güzel, alımlı.

Tr - Qızılgül.

GÜLDESTE / GÜLDƏSTƏ

Az - Gül, çiçek destesi, demet.

Tr - Antalogiya.

GÜLLE / GÜLLƏ

Az - Kurşun.

Tr - Top mərmisi.

GÜMRAH

Az - 1. Kıvrak, sağlam, sıhhatlı, kuvvetli. 2. eski Yolunu şaşırmış, doğru yoldan sapmış.

Tr - (Su, saç, sə kimi bir yerdən çıxan şeylər üçün ) Bol, sıx, çox, gur.

GÜNAH

Az - 1. Bkz. Tr. 2.

Tr - Dincə qəbahət sayılan davranış.

GÜNÜ

Az - 1. Birinci eşin (karının) üstüne alınan ikinci veya üçüncü eş, böyle ailedeki karılardan her biri. 2. Düşman, rakib.

Tr - Qısqanclıq, paxıllıq, həsəd.

GÜTMEK / GÜDMƏK

Az - 1. Gizlice birinin dalınca bakmak, gözlemek. 2. Korumak, mühafıza etmek.

Tr - 1. Otarmaq. 2. Bir düşüncəni, bir duyğunu, bir idealı gerçəkləşdirməyə çalışmaq.

H

HAM

Az - Havlarken köpeğin çıkardığı ses.

Tr - Xam.

HASAR

Az - Taştan, tuğladan vs. yapılan duvar, set, hisar.

Tr - Hər hansı bir hadisənin nəticəsində əmələ gələn sınma, qırılma, tökülmə, yıxılma kimi zərər.

HERİF / HƏRİF

Az - 1. Tanış olmıyan, şüpheli birisi. 2. Çok bilmiş, tez anlayan, uyanık. 3. Hafif küfür anlamında kullanılır. 4. Oyundaş. 5. Sırdaş, arkadaş (eski edebiyatta). 6. Rakip anlamında.

Tr - 1. İnanılmayan, aşağı görülen şəxs. 2. Kişi, ər.

HEVENK / HƏVƏNG

Az - Havan.

Tr - Bir ipə geçirilmiş və ya bir birinə bağlanmış yaş meyvə və ya sebzə bağı, dəstə.

HİN

Az - Kümes, pin.

Tr - 1. Zaman, zemane. 2. Açıq göz, cin fikirli şəxs.

HİNDİ

Az - Kızılderili.

Tr - Hinduşka, loş, hindtovuğu, hindxoruzu.

HİS

Az - İs.

Tr - Hiss, duyğu

İ

İMALE / İMALƏ

Az - 1. Mideyi temizlemek gayesiyle kalın bağırsağa sıvı verme. 2. Bir sıvıyı kalın bağırsağa ileten, zerk eden alet. 3. Aruz vezniyle yazılmış şiirlerde kısa okunması gereken işaretin (hereke) vezne uyması için suni olarak uzatılmasından ibaret vezin noksanlığı, kısa heceyi uzun okuma.

Tr - 1. Bir tərəfə yatırma, əyme. 2. Bkz. Az3.

İNAK / İNAQ

Az - Çocuklarda gırtlak iltihabı, difteri hastalığı.

Tr - Doqma, ehkam.

İT

Az - Bkz. Tr1.

Tr - 1. Köpek. 2. İtələ.

İTİLMEK / İTİLMƏK

Az - Çıkıp gitmek, çekip gitmek, uzaklaşmak, gözden kaybolmak.

Tr - İtələnmək.

İTMEK / İTMƏK

Az - Kaybolmak.

Tr - İtələmək, bir şeyi güc tətbiq edərək irəliyə doğru hərəkət etdirmək.

İZİN/İZN

Az - Bir şey yarmak için verilen veya alınan özgürlük, müsaide.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Məzuniyyət.

(ardı var)

Hacali NƏCƏFOĞLU

Ədalət.-2011.-21 oktyabr.-S.5.