Vaqif Səmədoğlu: "Ağsaqqallar hamısı ölüb, AYB-də təkəm"

"Anar uşaqlıqdan iddialı idi"

(əvvəli ötən sayımızda)

- Atanızın vəfatından sonra yazmağa başladınız?

- 1959-60 cı illərdə. Artıq 20 yaşım var idi.

- Səməd Vurğun şeirlərində axın, həyat eşqi, gurlayan dağ çayının səsi var. Amma Sizin şeirləriniz çox fərdiyyəçi, kədərli, melanxolikdir.

- Səməd Vurğunda olan kədərli şeirlər heç Füzulidə yoxdur. Səməd Vurğun şeirlərinin ən üstün keyfiyyəti dilidir.

Çox axıcı, səlis dildə yazırdı. Mikayıl Rəfili bir dəfə ona deyir ki, sənin dilin məndə olsaydı, bu saat Azərbaycan yox, dünya şairi idim. Səməd Vurğun da cavab verir ki, elə olanım budur, onda başqa nəyim var ki?..

- 60-cı illərdə fərdiyyəçilik, kiçik insan problemi çox idi. Sizin də şeirlərinizdə fərdi kədər çoxdur...

- Mənim şeirlərim kədərlidir, dramaturgiyam komediyadır. Amma əsas mahiyyəti yenə də kədərdir. İncəsənətin, fəlsəfənin kökündə sevinc deyil, kədər dayanır. Kədər hissi də məhəbbət kimi həmişə təzədir.

- Hər bir yazıçının, şairin mütləq bir davamçısı olur. Amma əvvəl Sizin estetikada yazan deyəsən heç kim olmayıb.

- Ədəbiyyata gələndə dünya ədəbiyyatından xəbərdar idim. Şair kimi formalaşmağımda "Azərbaycan" jurnalının rolu Moskvada dərc olunan "İnostrannaya literatura" jurnalından qat-qat az olub. Dünya ədəbiyyatını çox oxuyurdum, bəlkə ona görə idi. Kamyunun nitqini ilk dəfə "samizdat"da oxumuşdum.

"Qardaşım şeirlərimi çap eləmədi”

- "Samizdat"la kimlər məşğul olurdu?

- Moskva yəhudiləri.

- Kamyunun çıxışını hardan tapırdılar?

- Xaricə gedən diplomatlarımız gətirirdi.

- Siz "samizdat"da nəyi çoxaltmısız?

- "Royal", "Şəffaf balıq" poemalarımı.

- Onları kimə paylayırdız?

- Paylamaq təhlükəli idi.

Sən mənim doğma anamsan

azadlıq,

Mən sənin yad qapılarında

böyümüş balan.

Sən son ümidimin qaldırdığım

ağ bayraqsan, azadlıq

Mən səni yellədən külək.

Bu şeiri o zaman paylamaq olardı? Təbii ki, yox.

- Qardaşınızın redaktoru olduğu jurnalda da dərc etdirə bilməzdiniz?

- Yusifi niyə pis vəziyyətdə qoymalıydım ki?. Onsuz da çap edə bilməyəcəkdi.

Ya ərizə verib işdən çıxardı, ya da çap etdirməzdi. Bu tilsimi 1981-ci ildə Əkrəm Əylisi qırdı. Çap olunmamağıma son qoydu.

- O vaxta qədər çap olunmurduz ki?

- Düz 11 il çap olunmamışam. Yalnız iki dəfə pyesim dərc olundu və mahnılarım səslənirdi. Şeirlərimsə dərc olunmurdu. Doğum günümdə Əkrəmlə görüşdük.

O günü qeyd etdik. Bu içkinin murdar bir tərəfi var, həmişə axıra çatmır. Sonrası yadıma gəlmir ki, Əkrəmi necə yola saldım.

O vaxt Əkrəm Əylisli "Azərbaycan" jurnalının redaktoru idi. İki dəftərimi oğurlamışdı. Bir də zəng etdi ki, gəl dəftərləri götür, şeirlərin çapa getdi. 30-a yaxın şeirlərimi o vaxt çap etdirdi.

- Birdən-birə 30 şeir çox deyildi?

- Mənim şeirlərimin həcmi guya nə qədər idi ki?.. Tofiq Abdinin yaxşı bir sözü var, deyir ki, sovet vaxtı "qlavlit" bircə şairdən misra çıxara bilmirdi. O da Vaqif Səmədoğludur. (gülür). Çünki şeirləri balaca idi, çıxartsaydılar bir şey qalmazdı.

"İstəmirəm şeirimi hansısa çoban oxusun"

- Tofiq Abdin deyir ki, Vaqif Səmədoğlu da xalq şairidir, Zəlimxan Yaqub da. Amma Vaqif Səmədoğlu elə bil xalqın şairi deyil. Hamı onun şeirlərini sevsin, oxusun, elə bil xalqdan uzaqdır, amma elitar şairdir. Özünüzü xalqdan uzaq hiss edirsiniz?

- Buna kompleks şəklində baxmaq lazımdır. Xalqa yaxınlıq təfəkkürü kökündən yanlışdır. Kiril əlifbasına qədər Azərbaycan ədəbiyyatı elitar olub. Xalq meyar deyil. Xalq aşığı tanıyar, məsələn, hər zonanın öz aşığı, öz igidi olur, və həmin zona da onları yaxşı tanıyır. Elə bilirsiniz, Abbas Tufarqanlı, Aşıq Ələsgər bütün Azərbaycanın aşığı olub?. Xeyir. Onları bizim Elmlər Akademiyası xalqın edib. Bizdə hələ bu düşüncə qalıb. Azərbaycan şeir kitabı 200 min tirajla dərc olunurdu. Amerika Birləşmiş Ştatlarından isə min tirajla. Biz Amerikadan ağıllı idik? Xeyir, ədəbiyyat elitar olmalıdır. Mikayıl Müşfiq Səməd Vurğuna yazmışdı.

Dağlardan gəlerəm ayə, a Puşkin.

Salmışam üstünə saya, a Puşkin.

Oxuyur şeirimi dağda çoban da,

Görməmiş mənimtək şair baban da.

Mən istəmirəm məni dağda çoban oxusun. Əgər mənim 50 nəfər oxucum varsa, xoşbəxtəm.

- Bilmirsiniz, nə qədər oxucunuz var?

- 100 nəfər olar.

- Təvazökar cavabdır.

- Vallah, 100 nəfərdən artıq olmaz. Başqa təhlükə isə fanat oxucuların olmasıdır. Fanat oxucular çoban oxuculardan min dəfə pisdir. Yalnız bir şairi oxumaq, ondan başqa poeziyanı heçə saymaq doğru deyil.

- Azərbaycanda fanat oxucusu olan şair var?

- Zəlimxan Yaqubu, Ramiz Rövşəni...

- Səməd Vurğunun da fanatları var, məncə.

- Əlbəttə, var. Deyirlər ki, şeir onunla qurtardı. Belə şey olar?

"Ədəbiyyat Yazıçılar Birliyində yaranmayıb”

- Sizcə, əsl şair ayağını zamanın cızığından kənara qoymağa cəsarəti çatandı, yoxsa zamanın sözəbaxan övladı olaraq qalan?

- Şairlər öz taleyini yaşayan adamlardı. O, bilmir hansı cığırla gedir, sağ, sol harada yerləşir bilmir. Allahın ananın bətnindən torpağın bətninə qədər verdiyi vaxtı nəyləsə doldurmalıdır, ya yox?

- Başqa insanlardan fərqi yoxdursa, o zaman şairlə şair olmayanın fərqi nədir?

- Yəqin ki, istedad.

- Taleyinizdən razısız?

- Razı olsam, bir dənə də misra yaza bilməzdim. Özündən razı bilirsiniz kimdir? Tibbdə onlara "şizofrenik" deyilir. Başqa insan özündən necə razı ola bilər? Bir də qadınlar həmişə özündən razı olmalıdır. Çünki gözəllik əbədi yaradıcılıqdır.

- Siz də gənc olmusunuz və özünüzdən əvvəlki ədəbi nəsli tənqid etmisiniz. Bu gün də bu tendensiya var. Sizcə, yaşlı nəsil onlar haqqında yazdıqlarımızı sizin əvvəl tənqid etdiyiniz ədiblər kimi qarşılayır? Bizmi daha sərt yanaşırıq, yoxsa sizlər?

- Mən bir dəfə də siz gənclərə cavab yazmamışam.

- Amma cavab yazanlar var...

- Cəlil Məmmədquluzadə deyir ki, çox düşündüm, müsəlman olmaq nə deməkdir, nəhayət, bu nəticəyə gəldim: məşğuliyyətdir. Yazmaq da məşğuliyyətdir də.

- Süleyman Rəhimov, Əli Vəliyev və başqaları sizin gəncliyinizdə yaşlı idilər. Sizin nəsil - Anar, Əkrəm Əylisli, Elçin onlarda nəyi tənqid edirdiniz?

- Çox şeyi tənqid etmişik. Mən həmişə soyuqqanlı olmuşam. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüyəm, bir dəfə də iclaslarında iştirak etməmişəm, həmişə qaçmışam.

- İclaslardan qaçmağınıza səbəb nədir?

- Dəqiq bilirəm ki, ədəbiyyat Yazıçılar Birliyində yaranmayıb.

- Onda o quruma nə ehtiyac var ki?

- Deyirsiniz ehtiyac yoxdur. Ancaq ingilis, fransız yazıçıları mənə həsrətlə deyiblər ki, sizdə dövlət tərəfindən maliyyələşən qurum var, bizdə isə yoxdur.

- Sizə Yazıçılar Birliyində vəzifə təklif ediblər?

- Mənim orda vəzifəm var.

- Ağsaqqallar Şurasının sədrisiniz?

- Ağsaqqallar hamısı ölüb, mən orda təkəm. (gülür)

- Zarafatla deyirsiniz, yoxsa ciddi?

- Ciddi deyirəm. Var, məsələn, Kamal Abdulla, Sabir Rüstəmxanlı, Zəlimxan Yaqub Ağsaqqallar Şurasının üzvləridir. Onlar ağsaqqal deyillər, ona görə deyirəm ki, mən təkəm.

"Anar uşaqlıqdan

iddialı idi"

- Nə vaxtdan yazıçı Anarla dostsunuz?

- 7 yaşından.

- Anar yaradıcı adamdır. Yazıçılar Birliyində necə işləyir?

- Uşaqlıqda oyun oynayardıq. Anar deyirdi, mən Nazirlər Sovetinin sədriyəm. Başqa bir dostumuz da deyirdi ki, mən də mədəniyyət naziriyəm. Anar ona deyirdi "idiot, səndən mədəniyyət naziri olar?" Anar uşaqlıqdan iddialıdır.

Ədalət.-2011.-25 oktyabr.-S.6.