Azərbaycanda və Türkiyədə TÜRKÜN SÖZÜ

Türk mədəniyyətinin yorulmaz tədqiqatçısı, Azərbaycan sevdalısı, unudulmaz dostum ƏLİ HEYDƏR BAYATIN əziz xatirəsinə

(əvvəli ötən sayımızda)

KOLTUK / QOLTUQ

Az - Omuz başının altında, kolun gövde ile birleşdiği yer.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Kreslo.

KONAK / QONAQ

Az - Misafir.

Tr - 1. Böyük və görkəmli ev. 2. Hökümət evi. 3. Araba və ya heyvanlarla bir gündə gedilən yol. 4. Seyahətdə gecəni keçirmək üçün enilen, qonaq qalınan yer.

KORUK / QORUQ

Az - Koru.

Tr - Qora, yetişməmiş turş üzüm.

KOŞMAK/QOŞMAQ

Az - 1. Birlikte iş görmesi için bir şeyi başka birinin yanına katmak, arkadaş olarak vermek. 2. Hayvanı çekeceği şeye bağlamak. 3. Bağlamak, iliştirmek. 4. Birleştirmek, katmak. 5. Takmak.

Tr - 1. Qaçmaq. 2. Bkz. Az.

KOTLET

Az - Köfte.

Tr - Kəsilmiş heyvanda onurğanın iki tərəfindəki bölümdən dilimlər şəklində çıxarılan sümük.

KÖFTE / KÜFTƏ

Az - Kıyma, nohut ve potatesten yapılan sulu yemek.

Tr - Kotlet.

KÖK

Az - 1. Havuç. 2. Şişman. 3. Bkz. Tr1-4.

Tr - 1. Bitkiləri torpağa bağlayan hissə. 2. Dib, təməl, əsas. 3. Qaynaq, mənşə. 4. Sözün şəkilçilər çıxdıqdan sonra qalan hissəsi.

KUMBARA / QUMBARA

Az - Bomba, top mermisi, humbara.

Tr - 1. İçinə xırda pul toplamaq üçün, dəmirdən, gipsdən vs. düzəldilmiş, üzərində deşiyi olan kiçik qab, daxıl. 2. Bkz. Az.

KUMKUMA / QUMQUMA

Az - 1. Yandan asılan küçük su kabı. 2. İlk baharda bağlarda ve ormanlarda meyve ağaçlarının yapraklarını yeyen ve ağzından bıraktığı ağa benzer madde ile onları buruyşduran ziyan verici tırtıl.

Tr - 1. Qulplu, geniş gövdəli, dar boğazlı, əmzikli və ya əmziksiz ola bilən gil gab. 2. Pis, mənfi bir xüsusiyyəti çox olan şəxs, hadisə və ya yer.

KURS

Az - 1. Kur. 2. (üniversitede) Sınıf. 3. Resmi veya özel kuruluşlarca ilgililere belirli bir konuda bilgi, beceri ve davranışlar kazandırmak amacıyla düzenlenen ve kısa süreli derslere dayanan eğitim etkinliği. 4. Tedavi prosedürünün tam müddeti, dönemi.

Tr - 1. Bir göy cisminin təkər şəklində görünən üzü. 2. Bkz. Az3.

KURUM / QURUM

Az - Ocak bacalarında biriken veya çevreye sovrulan kalın is.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Müəssisə, cəmiyyət. 3. Özünü böyük və əhəmiyyətli göstərmə davranışı, təkəbbür.

KÜÇÜK

Az - Köpek yavrusu.

Tr - Kiçik, balaca.

KÜFÜR / KÜFR

Az - Allah"ın varlığı ve birliği gibi dinin temellerinden sayılan inançları inkər etme ve bu yolda söylenen söz.

Tr - 1. Söyüş. 2. Bkz. Az.

KÜLEK / KÜLƏK

Az - Rüzgar.

Tr - Bal, yağ, qatıq kimi şeyləri qoymağa yarayan taxta qab.

KÜLFET / KÜLFƏT

Az - 1. Aile. 2. Eski Karı (eş). 3. Bkz. Tr1

Tr - 1. Sıxıntı, çətinlik, əziyyət, yorğunluq. 2. Böyük məsrəf.

KÜNDE / KÜNDƏ

Az - 1. Sonradan yaymak, yastılamak için yuvarlak hale salınmış hamur parçası. 2. Bkz. Tr

Tr - 1. Günahkarların ayağına bağlanan dəmir halqa. 2. Güləşçinin rəqibini altına alıb, bir əlini öndən, diyərini arxadan keçirərək kilidlimisi. 3. Tələ, oyun.

KÜP

Az - 1. Su, pekmez, yağ gibi sıvıları veya un, buğday gibi tahılları saklamağa yarayan, geniş karınlı, dibi dar toprak kap. 2. Dip. 3. Hancerin elle tutulan kısmı.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. (Həndəsəde) Kub. 3. Bir cismin həcminin ölçü vahidi. 4. Bir ədədin üçlü qüvvəti.

KÜPE / KÜPƏ

Az - Su, yağ vs. tökülen çeşitli ölçülü toprak kap.

Tr - Sırğa.

KÜREK / KÜRƏK

Az - 1. Sırt. 2. Giyisinin sırtı örten kısmı. 3. Toprak, kömür gibi şeyleri bir yerden bir yere alıp atmaya, taşımaya yarayan ağaçtan hazırlanmış araç. 4. Bkz. Tr1.

Tr - 1. Avar. 2. Bkz. Az3.

KÜRSÜ

Az - 1. Kalabalığı karşı söz söyleyenlerin üzerine çıktıkları yüksek yer. 2. Tabure, sırt ve kol dayayacak yeri olmayan iskemle. 3. Makam, görev anlamında.

Tr - 1. Bkz. Az1. 2. Kafedra.

KÜRT

Az - 1. Kuşların yavru çıkartma zamanındakı durumu, kuluçka.

Tr - Kürd.

KÜT

Az - 1. Keskin olmayan. 2. Tandırın duvarından düşüp ot veya kül üstünde pişen ekmek.

Tr - 1. Kısa ve kalın, sivri və uzun olmayan. 2. Bkz. Az1.

L

LƏL

Az - Lal, dili tutulmuş, konuşmaz halde.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Ləl, parlaq qırmızı rəngdə billurlaşmış, dəyərli bir daş. 3. Qırmızı rəngli bir növ mürəkkəbə verilən ad. 4. Parlaq qırmızı rəngde olan.

LƏLE / LALƏ

Az - 1. Gelincik. 2. Kırmızılık simgesi gibi kulanılıyor.

Tr - 1. Zambaq. 2. Meyvə qopartmaq üçün ucuna üçlü ve ya dördlü qarmaq keçirilmiş uzun ağac. 3. Ağır həbsə məhkum olanların boyunlarına keçirilən dəmir halqa.

LƏP

Az - Sözlerin önüne gelerek onların anlamını daha da şiddetlendirir.

Tr - Yumşaq və ağır bir şey düşdüyündə çıxan səsi anladır.

LƏTİFE / LƏTİFƏ

Az - 1. Fıkra. 2. Güzel, ince (kız veya kadın).

Tr - Zarafat.

LƏVA

Az - Ləv. 2. Büyük kütle halinde hızla ilerleyen şey hakkında. ızdiham.

Tr - Hər hansı bir yerə yanaşmış qayığın avar çəkmədən irəliləməsi üçün verilən əmr.

LENGER / LƏNGƏR

Az - 1. Gemi demiri. 2. Canbazın elinde tuttuğu ağaç. ~le ağır ağır, yavaş yavaş.

Tr - 1. Siniyəoxşar dayaz mis qab. 2. Bu qabın tutabildiyi miqdarda olan. 3. Bkz. Az1.

LEVENT / LƏVƏND

Az - Ahlaksız, sapık.

Tr - 1. Osmanlı donanmasında və kıyılarında xidmət edən əsgər. 2. Boylu buxunlu, yaraşıqlı (şəxs).

LEYLƏ

Az - 1. Leyla. 2. Bkz. Tr1,2.

Tr - 1. İnternat. 2. Gecəyə məxsus.

LİF

Az - 1. Elyaf. 2. Yıkanmak için kullanılan bitki telleri demeti veya bu amaçla türlü ipliklerinden yapılmış örgü.

Tr - 1. Çox incə və uzun parça. 2. Bkz. Az2. 3. Tel.

LİRA

Az - 1. Lir, kaynağı mitolojik çağlara dayanan kirişli bir çalğı. 2. Bkz. Tr.

Tr - Türkiyə"də yüz quruş dəyərində pul vahidi, lirə.

LORT

Az - Şişman.

Tr - Lord, İngiltərədə nəslən keçən yüksək zadəgan titulu və bu titulu daşıyan şəxs.

LOŞ

Az - 1. Bitmiş, yığılmış (halde olan kimse). 2. Boş, yerinde ve kaidesinde bağlanmayan. 3. Erkek hindi.

Tr - 1. Kifayət qəder aydınlıq olmayan, yeri qaranlıq, az işıq alan.2. Az işıq verən.

LÜLE / LÜLƏ

Az - 1. Ateşli silahlarda namlu. 2. Boru seklinde dürülmüş, yuvarlanmış şey. Halkalar şeklinde dürülmüş şey. 3. Kolda, bacakta olan boru şeklinde kemikler. 4. Dövülmüş, kıyılmış etle pişirilen şiş kebabı.

Tr - 1. Bükülmüş şey. 2. Tütün çubuğu, qəlyan və s. ucuna taxılan, tütün qoyulan yuva. 3. Su axan kransız boru.

M

MACUN / MƏCUN

Az - 1. Halk arasında hasta ve zayıf adamlara vermek için özel hazırlanmış hamur kıvamında madde, ilaç; Bkz. Tr3. 2. Çok lezzetli şey hakkında

Tr - 1. Xamır yumşaqlığına gətirilmiş maddə. 2. Rəngsazların çatlaq və aralıqları örtmək üçün istifadə etdikləri xamır yumşaqlığında maddə, şpakelovka. 3. ədviyyatlı, darçınlı, yumşaq və yapışqan şirniyat .

MAÇ

Az - 1. Öpüş, öpme. 2. Sarmaşan bitkilerin sarmaşması için yere sancılan ağaç.

Tr - Bə"zi idman növlərində iki komanda, iki idmançı arasında aparılan yarış.

MAÇA

Az - 1. Koyun ve başka hayvanların dirsekten aşağı bilek kısmı. 2. Büyük aşık (Bkz. Az.). 3. Utanmaz, çekinmez, yüzsüz adam hakkında.

Tr - Qumar kartlarında mizraq ucuna benzer qara işare, pik, qaratoxmaq.

MAGAZİN / MAQAZİN(MAĞAZA)

Az - 1. Büyük dükkan. 2. Ateşli silahların, özellikle tüfeğin mermi doldurulan yeri.

Tr - Kütlələri maraqlandıracaq müxtəlif mövzulardan söz açan, bol şəkilli jurnal.

MAHUT / MAHUD

Az - Bir yün kumaş çeşiti.

Tr - Bilinən, adı keçən, haqqında bəhs edilən, sözü danışılan.

MAKİNE / MAKİNA

Az - 1. Daktilo. 2. Bkz. Tr1.

Tr - 1. Enerjini bir şəkildən başqa şəkle salmaq yolu ilə hər hansı bir faydalı işi görən mexanizm və ya mexanizmler toplusu. 2. Bir alət və ya nəqliyyat vasitəsinin hərəkət etdirən mexanizmi. 3. Maşın, avtomobil.

MAKİNECİ / MAKİNAÇI

Az - Daktilo (yazı makinesi) ile yazmayı meslek eden kimse.

Tr - Makina (Tr.) satan və ya tə"mir edən şəxs.

MALƏL / MƏLUL

Az - Gamlı, meyus, mahzun, üzgün, üzüntülü.

Tr - Şikəst.

MAMA

Az - 1. Ebe. 2. Anne.3. Hala.

Tr - 1. Uşaq üçün hazırlanmış yeməklərin ümumi adı. 2. Fahişəxana sahibəsi.

MANTAR

Az - 1. Şişe vs. kapların ağzını, cihazların deliklerini kapamak için lastik vs. den hazırlanmış tıkaç. 2. Bkz. Tr2.

Tr - 1. Göbələk. 2. Elastik və sudan yüngül bir növ ağac parçası.

MARKA

Az - 1. Alman para birimi, Mark. 2. Pul (posta ).

Tr - 1. Şəkil və ya hərfle çəkilmiş işarə. 2. Bilet; pul yerinə işlənilən metal və ya başqa şeydən parça.

MASTİKA

Az - 1. Türlü amaçlar için kullanılan çeşitli formüllü madde. 2. Döşemeye sürmek için karmaşık formüllü madde.

Tr - 1. Saqqızla dadlandırılmış (şirinləşdirilmiş) rakı. 2. Saqqız ağacından çıxarılan qətran.

MAT

Az - 1. Satranç oyununda taraflardan birinin yenilgisi. 2. Hayret içinde olan, taaccüplenmiş, şaşmış.

Tr - 1. Bkz. Az1. 2. Parlaq olmayan, donuq.

MAZMUN / MƏZMUN

Az - 1. İçerik. 2. Konu.

Tr - 1. Mə"na, qavram. 2. Divan ədəbiyyatında bə"zi qavramları dolayı anladmaq üçün istifadə edilən bədii söz.

MAZOT / MAZUT

Az - Petrolün rafinesinden sonra kalan kıvamlı siyah madde.

Tr - Avtomobil yanacağı.

MECAL / MACAL

Az - İmkan, fırsat, vakit.

Tr - Güclük, dinclik, taqət.

MEHTER / MEHTƏR

Az - Ata hizmet eden.

Tr - 1. Osmanlı hərbi orkestrində çalışan şəxs. 2. Osmanlılarda çadırlara baxan xidmətçi.

MENZİL / MƏNZİL

Az - 1. Daire (Tr1.). 2. Gidilen yolun bölündüğü hisselerden her biri, merhale. 3. Köprü gibi yapılarda komşu dayaklar arasında mesafe, ara. 4. Kurşunun, merminin gidip hedefi vuracağı mesafe. 5. Bkz. Tr4.

Tr - 1. Səyahetlərdə dinçəlmək məqsədi ilə durulan yer, karvansaray. 2. Bu cür iki yer arasındakı məsafə. 3. Ordunun cəbhe arxası işlərinin hamısı. 4. Bir günlük yol.

(ardı var)

Hacali NƏCƏFOĞLU

Ədalət.-2011.-27 oktyabr.-S.5.