Azərbaycanda və Türkiyədə TÜRKÜN SÖZÜ

Türk mədəniyyətinin yorulmaz tədqiqatçısı, Azərbaycan sevdalısı, unudulmaz dostum ƏLİ HEYDƏR BAYATIN əziz xatirəsinə

(əvvəli ötən sayımızda)

MERCEK / MƏRCƏK

Az - Kulak memesi.

Tr - Çərçivəsi olan böyüdücü şüşə, zərrəbin, lupa.

MERDANE / MƏRDANƏ

Az - 1. Yiğit bir şekilde, mertçesine, kahramancasına, korkusuzca. 2. Açıkçasına, mertçesine. 3. Erkeğe has olan, erkek için olan. Erkek gibi, erkek tarzında.

Tr - 1. Bkz. Az1-3. 2. Müxtəlif işlərdə istifadə olunan silindir şəklində vasite. 3. Qalın oxlov.

MERHABA / MƏRHABA

Az - Beğenme, övünme bildirir, aferin anlamında.

Tr - Salamlaşma sözü.

MERTEBE / MƏRTƏBƏ

Az - 1. Aşama, derece, rütbe. 2. Kat (binada ).

Tr - Bkz. Az1.

MESLEK / MƏSLƏK

Az - 1. Mefkure, ideal, ülkü. 2. İtikat, mezhep, inanç. 3. İstek, dilek, arzu anlamında.

Tr - 1. Peşə. 2. Bir birinə bağlı elmi və ya fəlsəfi fikirlər birliyi. 3. Bir fikir ətrafında toplanmış müxtəlif bilgilər.

MEŞE / MEŞƏ

Az - Orman.

Tr - 1. Qayınkimilərdən üç yüz qədər növü arasında qış yay yarpaqlarını tökməyənləri də olan, oduncağı bərk ağac. 2. Bu ağacdan qayrılmış olan.

MET / MƏT

Az - 1. Kaynatılarak suyu çekilmiş kıvamlı meyve suyu. 2. Reçel vs. pişirilen zaman oluşan köpüğe benzer kıvamlı sıvıl

Tr - 1. Deniz qabarması. 2. Çelik çomaq oyunu.

METİN / MƏTİN

Az - Acılar karşısında dayanma gücünü yitirmeyen, sağlam, dayanıklı, metanetli.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Mətn, tekst.

MIRILDAMAK / MIRILDAMAQ

Az - 1. Mırıltı (Az1.) sesi çıkarmak. 2. Kendi kendine söylenmek.

Tr - Alçaq və qüclə anlaşılan bir səslə bir şeylər söyləmək, pıçıldamaq.

MIRILDANMAK / MIRILDANMAQ

Az - 1. Bkz. Tr1. 2. Köpeklerin bir şeyden hoşlanmadıkları zaman alçakca seslenmeleri.

Tr - 1. Alçaq səslə öz-özünə danışmaq. 2. Alçaq səslə mahnı oxumaq, zümzümə etmək. 3. Ancaq yanındakılarının eşidə biləcəyi bir şəkildə danışmaq, pıçıldımaq.

MIRILTI

Az - 1. Köpeklerin bir şeyden hoşlanmadıkları zaman çıkardıkları yavaş, alçak ses. 2. Kendi kendine söylenme.

Tr - Pıçıltı.

MİLİS

Az - Polis (Sovyet döneminde ).

Tr - 1. Müharibə zamanı orduya yardımçı olaraq toplanan xalq gücü. 2. Bə"zi ölkələrdə yardımçı təhlükəsizlik qüvvələri.

MİNİK

Az - 1. Bir yere gitmek için taşıt araçlarının birine binmiş adam. 2. Taşıt araçlarından her hangi biri. 3. Yolcu daşımaya ait, yolculara hizmet eden. 4. Binme işi, biniş.

Tr - Kiçik ve sevimli.

MİR

Az - 1. Baş, komutan, amir. 2. Esasen erkek adlarının önüne koyularak onların peygamber soyundan olduğuna delalet ediyor, seyyid.

Tr - 1. Bkz. Az1. 2. Bəy.

MİS

Az - 1. Bakır. 2. Bakırdan yapılmış. 3. Kırmızı-sarı, bakır renginde.

Tr - 1. Müşk, gözəl qoxulu bir maddə. 2. İngiliscədə evlənməmiş qadınlar üçün istifadə edilən müraciət sözü, miss.

MİSAL

Az - 1. (Matematikte) Problem. 2. Bir fikrin anlaşılmasını kolaylaştırmak için getirilen delil. 3. Örnek alınacak söz, mesel. 4. Bkz. Tr1,2.

Tr - 1. Nümunə, örnək. 2. Bir şeyin bənzəri, oxşarı, tayı. 3. Bkz. Az2,3.

MORUK / MORUQ

Az - Ahu dudu.

Tr - Yaşlı erkək, baba (argo/jargon)

MOTİF / MOTİV

Az - Musiki veya herhangi bir sanat eserinin konusunu oluşturan esas unsur.

Tr - 1. Naxış. 2. ədəbi əsərdə sıx sıx təkrarlanan ünsür. 3. Bkz. Az.

MOTOR

Az - Herhangi bir enerjiyi hareket enerjisine çeviren cihaz.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Maye yanacaqla çalışan dəniz vasitəsi. 3. Motoskilet.

MUAMELE / MÜAMİLƏ

Az - 1. Bkz. Tr1,4. 2. İstifade ve ya borç olarak verilen para mukabilinde alınan faiz.

Tr - 1. Davranma, davranış. 2. Yol, iz. 3. İşləm. 4. Alış veriş, ticarət.

MUHABBET / MƏHƏBBƏT

Az - Aşk, sevgi.

Tr - 1. Dostcasına danışma, söhbet. 2. Bkz. Az

MUHBİR / MÜXBİR

Az - Muhabir.

Tr - 1. Xəbər verən. 2. Qanunsuz bir vəziyyəti səlahiyyətli orqanlara xəbər verən şəxs, xəbərçi, donosbaz.

MUHBİRLİK / MÜXBİRLİK

Az - Muhabirlik.

Tr - Donosbazlıq.

MUHTAR / MUXTAR

Az - Özerk.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Kənd və ya məhəllənin qanunlarla müəyyən olunmuş işlərini görmək üçün kənd və ya məhəlləde yaşayanlar tərəfindən seçilən şəxs.

MUM

Az - 1. Bal mumu. 2. Bkz. Tr1.

Tr - 1. Şam. 2. Bkz. Az1.

MURABBA / MÜRƏBBƏ

Az - Meyveleri şekerle kaynatarak hazırlanan tatlı, reçel.

Tr - 1. Dörd şeydən əmələ gəlen. 2. Dörtlü, kvadrat. 3. Tərbiyə edilmiş. 4. Qaynadılıb qatılaşdıqdan sonra dondurulan meyvə suyu.

MÜCAVİR

Az - Vaktini ibadethane veya bir türbe yanında yasayarak ibadet ederek geçiren kimse. Cami veya türbenin hizmetçisi.

Tr - Yaxın qonşu olan.

MÜREKKEP / MÜRƏKKƏB

Az - 1. Yazı yazmak için kullanılan türlü renklerde sıvı madde. 2. Karmaşık, komplike.

Tr - 1. Bkz. Az1. 2. Birləşmə. 3. -dən olma, -dən əmələ gəlmə.

MÜRÜVVET / MÜRÜVVƏT

Az - Mert ve iyi insana mahsus güzel sıfatlar; merhamet, insaf, insanlık

Tr - 1. Bir ailədə uşaqların doğumu, sünnəti, evliliyi, yaxşı bir vəzifəyə keçmələri və s. Hadisələrdəen duyulan xoşbəxtlik, sevinc. 2. əli açıqlıq, səxavətlilik. 3. İgidlik, mərdlik.

N

NAHOŞ / NAXOŞ

Az - Hasta.

Tr - Xoş olmayan, xoşa gəlməyən, pis, çirkin.

NATURA

Az - 1. Kopyasından resmi yapılan veya canlı örnek olarak ressamın önünde duran kimse, model. 2. Stüdyo dışında, film çekilen tabii muhit, yer. 3. Borç alınan, para karşılığı verilen mal, ürün vs.

Tr - İnsanın yaradılış xüsusiyyəti, təbiəti.

NATUREL / NATURAL

Az - 1. Karsılıgı ürün, mal vs. ile ödenen, alınan veya verilen (mal, ürün vs.). 2. Doğal.

Tr - Təbii.

NAZİR

Az - Bakan, nazır.

Tr - Bənzər, örnək.

NECE [NƏCƏ] / NECƏ

Az - Nasıl

Tr - Hansı dildə, hansı dildən.

NEDEN / NƏDƏN

Az - Niçin.

Tr - 1. Səbəb. 2. Bkz. Az.

NEFER / NƏFƏR

Az - 1. Bir tek adam, şahıs, fert, birey. 2. Bkz. Tr.

Tr - Rütbəsi olmayan əsgər.

NERE / NƏRƏ

Az - 1. Mersin balığı. 2. Evlerin üzerine uzatılan kalın ağaç, çatıya, dama atılan kalın ağaç. 3. Hücum, vuruş süresinde yüksekten bağırma, bağırtı.

Tr - 1. Hansı yerə 2. Bədənin hansı tərəfi və ya hansı üzvü.

NOKTA / NOXTA

Az - Binek hayvanlarının başına takılan kendir, kayış vs. yular.

Tr - Nöqtə.

NOT

Az - Nota, bir musiki sesini belirtmeğe yarayan işaret.

Tr - 1. Qeyd. 2. (Məktəbdə şagirdlərin biliyinə verilən) Qiymət.

NOTA

Az - Bir devletin başka bir devlete veya elçisine yaptığı bildiri.

Tr - 1. Not, bir musuqi səsini göstərən işarə. 2. Bkz. Az.

O

ODA

Az - Ev veya binanın bölümlerinden her biri.

Tr - 1. Bkz. Az. 2. Sərbəst peşə adamlarını içinde toplayan rəsmi birlik (Məs.: Ticaret odası = Ticarət palatası). 3. Yeniçəri qışlası

OĞLAN

Az - 1. Erkek çocuk. 2. Buluğ çağına ermiş, ama henüz evlenmemiş genç.

Tr - 1. Bkz. Az1,2. 2. Qumar kağızlarında: üzerinde silahlı adam şekli olan kart, valet. 3. Homosekual kişilərin cinsi arzularını tətmin etmək üçün istifadə etdikləri yeniyetmə və gənc oğlan.

OKŞAMAK / OXŞAMAQ

Az - 1. Bkz. Tr1,3,4. 2. Ağıt söylemek.

Tr - 1. Sevgi və ya şəfqət ifadəsi olaraq əlini bir şeyin üzərində gəzdirmək yaxud ona yüngülcə vurmaq. 2. Yüngülcə döymək. 3. Bənzəmək, xatırladmaq. 4. Xoşlandırmaq, ləzzət vermək, ruhunu oxşamaq.

OTAĞ, OTAK / OTAQ

Az - Oda.

Tr - Böyük və bəzəkli çadır.

OTURAK / OTURAQ

Az - 1. Göçebe hayat geçirmeyen (göçebenin karşıtı). 2. Bir yerde oturmakla yerinden derpenmeyi talep etmiyen işle bağlı olan. 3. Oturulacak yer veya şey. 4. Bir şeyin yere gelen tarafı, taban.

Tr - 1. Bkz. Az3,4. 2. Taxtadan alçaq stul. 3. Ayaqlarında və ya başqa yerində gəzməsinə əngəl ola biləcək qüsuru olduğundan həmişə evdə oturan şəxs

OTURM

Az - Oturmak işi, oturma.

Tr - 1. İclas. 2. Məhkəmə iclası.

OYMAK / OYMAQ

Az - 1. Bir şeyi yontarak veya delerek çukur oluşturmak. 2. Vücutun her hangi bir yerini parmakları ile sıkmak, masaj etmek. 3. Dikiş dikerken iğne batmamak için parmağa geçirilen bir ucu bağlı metal veya başka materiyalden kalpak. 4. Koy, el.

Tr - 1. Bkz. Az1,4. 2. Parça kimi bir şeyi girintili bir şəkildə kəsmək.

Ö

ÖRÜŞ

Az - Hayvanların otladıgı alan, yer, mera, otlak.

Tr - Hörmə işi və ya hörmə şəkli.

ÖRTÜK

Az - Örtü, örtmek için kullanılan şey.

Tr - Örtülü, qapalı.

ÖTMEK / ÖTMƏK

Az - 1. Geçmek, geçip gitmek, gelip geçmek. 2. Harekette, yürüyüşte, koşuda öne geçmek, ileri gitmek, geride bırakmak. 3. Bkz. Tr.

Tr - 1. (Quş və böcəklər üçün) Dəyişik tonda səs çıxradmaq 2. (Nəfəsli alətlərin) Səsi çıxmaq. 3. jarqon Mə"nasız, boş danışmaq. 4. jarqon (Sərxoş üçün) Qusmaq.

ÖTÜRMEK / ÖTÜRMƏK

Az - 1. Geçirmek, yola vurmak. 2. Birbirine vererek bir şeyi yollamak. 3. Bir şeyi çabucak, gizlice, başkalarına hissettirmeden bir yere koymak, vermek, düşürmek. 4. Atlamak, geçmek, öne vermek, düsürmek. 5. Aç gözlülükle, çabuk çabuk yemek, aşırmak.

Tr - İshal olmaq, mədə pozğunluğu, qarnı işləmə.

ÖTÜŞMEK / ÖTÜŞMƏK

Az - 1. Geçip gitmek, gelip geçmek. 2. Koşuda bir birini geçmeğe çalışmak. 3. Bir teher yaşamak, idare etmek, geçinmek. 4. Bkz. Tr.

Tr - Səs səsə verərək oxumaq.

ÖZ

Az - Kendi.

Tr - 1. Bir şəxsin mənliyi, mə"nəvi varlığı. 2. Bir şeyin təməl ünsürü. 3. Bkz. Az. 4. Bir şeyin ən qüvvətli bölümü, şirəsi. 5. Özək. 6. Qan bağı ilə bağlı, ögəy olmayan, doğma. 7. Dərə, çay. 8. Məhsuldar yer.

ÖZEK / ÖZƏK

Az - 1. Bitki kökünün veya gövdesinin daha yumuşak olan iç kısmı. 2. Çıbanın cerahat bağlamış yaranın ortasında oluşan sert, iltihaplı kısım.

Tr - Bir şeyin ətrafından eyni uzaqlıqda olan yeri, mərkəz.

(ardı var)

Hacali NƏCƏFOĞLU

Ədalət.-2011.-28 oktyabr.-S.5.