BİR SƏSİN SEHRİ VƏ HƏYATI...

"MƏNİMLƏ DANIŞ, ANA..."

Mən həmişə düşünmüşəm ki, səs, musiqi bəşər övladından qabaq mövcud olub. Və İnsanlar bu ahəngin, bu səslərin içərisində yaradılıb. Bu fikirlər bir qədər qəribə səslənsə də heç kim bunları həqiqətdən uzaq, qeyri-adi, ya da əsası olmayan iddia adlandırmasın. Yalnız təbiətə, Tanrının yaratdığı qüsursuz düzənə baxanda belə bunları görməmək mümkün deyil. İndi hər kəsə bəllidi ki, insanlıq yaradılmamışdan qabaq bu dünya inşaa edilmişdi. Təbiət vardı, dənizlər vardı, dənizlərdə ləpələrin ahəngdar xışıltısı, çayların, bulaqların şırıltısı, bəmbəyaz, köpüklü şəlalələrin gurultulu səsi, meşədəki yarpaqların pıçıltısı, küləklərin sədası vardı. Təbiətin musiqisi vardı. Məgər müasir musiqidə təbii səslərə bənzər səslərin yaradılması üçün çalışmırlarmı? Məgər insan sadaladığım və sadalamadığım bu ecazkar ahəngi dinləmək üçün on, yüz kilometrlərlə yol qət edib təbiətin qoynuna can atmırlarmı? Kim təbiətin səsini dinləməkdən imtina edər ki?

Bəli, insan var olandan bu təbii musiqinin içərisində olub və mən deyərdim ki, onun səs, musiqi duyumunun formalaşmasında, inkişafında təbiətin əvəzsiz rolu olub. Bəlkə də bəşər ulu əcdadlarının bu günədək yaşatdığı həmin genetik kodların hesabınadı ki, təbii səslərə, su kimi axan, bulaq kimi qaynayan, ruhun qidasına çevrilən musiqiyə, ifaya heyran olur. Daxilən təzələnir, paklaşır, təbiətin bir parçası olduğunu hiss edir.

Onun da səsi, xüsusilə də ifası su kimi saf, su kimi ahəngdar, gözəl, axıcı idi. O, mahnılarını yalnız ifa etmirdi, onu dinləyən hər kəsi səsinin sehrinə salıb uzaqlara aparır, hər kəsə izaholunmaz ovqat verir, ruhuna oxşardı. Onu çoxları tanıyır, çoxları sevir. Çoxları bu gün də həmin səsi dinləməkdən doymur... Mən Valentina Tolkunovanı deyirəm...

ARMAVİRDƏ DOĞULAN QIZ...

Valentina müharibədən bir il sonra - 1946-cı ildə iyul ayının 12-də Krasnodar Vilayətində anadan olub. Amma o, Armavirdə demək olar ki, çox qısa zaman yaşayıb. Çünki qızcığazın bir yaşı olar-olmaz ailə Moskvaya - paytaxtın Dəmiryol rayonuna köçdü. Və o vaxtın bütün sovet uşaqları kimi orta məktəbə getdi. Valyanın valideynləri sənətdən, müğənnilikdən çox uzaq, sadə adamlar idi. Anası Yevgeniya Nikolayevna vaqon deposunda ekonomist vəzifəsində işləyir, atası isə dəmiryolçu idi. Müğənni öz uşaqlıq xatirələrindən danışarkən deyərdi: "...Bizim evdə tez-tez mahnı oxunardı. Anam paltar yuyanda, ev işləri görəndə mahnılar oxuyardı. Hətta nənəm də belə idi. Bunlardan başqa, evimizdə romansların, ariyaların, qədim xalq mahnılarının qromofon valları vardı. Biz də tez-tez onlara qulaq asardıq". Sonralar bütün bu amillər onun yaradıcılığında öz təsirini göstərdi.

Valentinanın musiqiyə həvəsi uşaq yaşlarında başlamışdı. Məktəb tədbirlərində qızcığazı tez-tez oxutdurardılar. Sonradan o, dəmiryolçuların Mərkəzi Uşaq Evi ansamblında oxumaq üçün keçirilən konkursa qoşuldu və uğur qazandı. Bu vaxt onun 10 yaşı olsa da hiss edirdi ki, səhnədə daha çox şey etmək üçün istəkləri qəlbinə hakim kəsilib. Burada istedadlı musiqiçi T.N.Ovçinnikovdan dərs aldı. Valentina böyüdü, özü ilə bərabər arzuları da böyüdü. 1964-cü ildə Moskva İncəsənət İnstitutunun xor dirijorluğu şöbəsinə daxil oldu. Oxuduğu dövrlərdə də bu sahədə irəli getmək üçün əlindən gələni əsirgəmədi. 1966-cı ildə Yuri Saulskinin idarəsi altında fəaliyyət göstərən instrumental-vokal orkesteri üçün keçirilən konkursa qatıldı və hamıdan fərqləndi. 1971-ci ildə musiqi uçilişini, 1976-cı ildə isə İnstitutu bitirdi. O, xeyli müddət bu orkestrin solisti kimi mahnılar ifa etdi.

BÖYÜK YOLUN BAŞLANĞICI

Gənc Valentina Vasilyevna "Gün ardınca gün" telefilmində bəstəkar İ.Katayevin mahnısını ifa edəndən sonra tanınmağa başladı. Çünki filmə baxanlar, oradakı mahnını dinləyənlər həqiqətən sehirli bir səs, əvəzsiz bir ifa eşitdilər. Onun tərtəmiz soprano səsi bəstəkarların da diqqətini cəlb etmişdi. Bu səbəbdən də o tezliklə bəstəkarlardan E.Kolmanovski, M.Tarverdiyev, P.Aedonitski, E.Jarkovski, M.Minkov, V.Uspenski, E.Ptiçkin, L.Lyadob və başqaları ilə işləməyə başladı. Həmin dövrlər idi. Günlərin birində şair Lev Oşanin onu yubiley konsertində çıxış etmək üçün İttifaq Sarayının Sütunlar zalının səhnəsində oxumağa dəvət etdi. Valentina Tolkunovanın konsertdə oxuduğu Vladimir Şainskinin "Ax, Nataşa" mahnısı böyük mənada populyarlığının başlanğıcı oldu. Məhz bu çıxışdan sonra radio və televiziyalar məmnuniyyətlə onu efirə dəvət etdilər. İndi onu nəhəng SSRİ məkanında dinləməyə, onunla maraqlanmağa, insanın ruhuna, iliyinə qədər işləyən mahnılarını sevməyə başladılar.

O, rus estradasının əsl ulduzuna çevrilməkdəydi. Əslində Valentina Tolkunaovanın tamaşaçını, dinləyicini ahənrüba kimi özünə çəkən, sevdirən yalnız əvəzsiz ifası, səsi deyildi. Kübar oturuşu-duruşu, səmimi davranışları, etik normalara hədsiz önəm verən səhnə maneraları, milli dəbin elementlərinə üstünlük verən geyimləri, mülayim danışıq tərzi, insanlara olan sevgisi, dostluğa, öz prinsiplərinə sədaqəti, heç vaxt imtina etmədiyi mərhəmət hissi... onu bütün digər müğənnilərdən, artistlərdən fərqləndirirdi. Kim onun "Sonu olmayan nəğmə", "Mən başqacür ola bilmirəm" (A.Paxmutova, N.Dobronoravov), "Əvvəllər sən harada idin", "Sevgi, məni tərk etmə"... mahnılarını dinləyib həmin ifa, həmin səslə birgə yaşamayıb ki?..

Valentina Tolkunova Tanrının ona bəxş etdiyi fitri istedadı ilə çox tez məşhurlaşdı. Ölkənin demək olar ki, çox yerlərinə qostrol səfərlərə çıxdı. Müttəfiq respublikaların hər birində çıxış etdikcə pərəstişkarlar qazandı. Və gənc yaşlarına baxmayaraq nəhəng sovetlər ölkəsində insanların sevimlisinə çevrildi. Amma bu hələ harası idi? Möhtəşəm ifasına görə Valentina Tokunaova hələ çox gənc olsa da dünyanın diqqətində olan ən məşhur müğənnilərlə - böyük Müslüm Maqomayevlə, Lyudmila Zıkinayla, Kristalinskiylə... eyni səhnəni bölüşdü. Onun şöhrəti ölkənin dəmin sərhədlərini də aşmaqdaydı. Belə ki, Valentina Tolkunova adı artıq Şərqi Avropa ölkələrində də tanınmağa başladı. 29 yaşında ikən Kalmıkiyanın xalq artisti, 33 yaşında Rusiyanın Əməkdar artisti adlarını qazandı. Və həmin illərdə yaşayan nəsil bilir ki, indikindən fərqli olaraq bu adları qazanmaq üçün inanılmaz zəhmət sərf etməlisən. Başqa cür mümkün deyildi. Valentina Vasilyevna alqışlar altında həyatın, şöhrətin yoxuşu ilə addımlayırdı. Amma...

Amma müğənninin şəxsi həyatında problemlər vardı. Qeyd edim ki, Valentina Vasilyevna erkən yaşlarında ailə qurdu. Onda Valyanın təxminən 22 yaşı olardı. Bəstəkar-dirijor Yuri Saulski ilə qurduğu bu evliliyi bir müddət sonra dağıldı. Çünki ərinin xəyanət etdiyini bilən müğənni həmin nigahı sürdürə bilməzdi. Buna onun xarakteri yol verməzdi. Saulski ilə bərabərliyi haradasa 5 il davam etdi. Müğənni özü bu haqda belə demişdi: "Ərə gedən zaman düşünürdüm, mən tək bu kişi, tək bu insanla bütün həyatım boyu olacağam. Amma belə alınmadı. O, başqa bir aktrisa ilə də birlikdə idi. Və biz ayrılmalı olduq". Lakin bir qədər sonra Valentina Vasilyevna ikinci, özü də sonuncu dəfə ərə getdi. Tanınmış jurnalist Yuri Paporovla ailə quranda Tolkunovanın artıq 28 yaşı var idi. Bu ailə həyatına "ilk baxışdan məhəbbət" səbəb olsa da müğənni ikinci ərindən məmnun idi.

(ardı 18 yanvar sayımızda)

BABƏK YUSİFOĞLU

Ədalət.- 2011.- 11 yanvar.- S. 6.