BU GÜNÜN BİLƏSUVARI

Hələ neçə il qabaq - 1993-cü ildə- Biləsuvardan keçib Astaraya gedəndə əlikramçılar möhkəm qorxutmuşdular bizi. Biləsuvarın girişindəki hərbi postdan birtəhər keçib cənuba tələssək də əhvalımız pozulmuşdu. Elə rayon mərkəzindəki köhnə evlər, dağılmış küçələr, səliqəsiz ticarət mağazaları, yolların kənarındakı zibil qalaqları əhvalımızı bir az da korlamışdı. Ayaqüstü çay içdiyimiz kiçik çayxanadakı insanların da əhvalları təəssüratla həmahəng idi. İndi neçə il sonra bu rayon haqqında danışanda o mənzərə xeyli misgin görünür.

Biləsuvar indi simasını tamam dəyişib, heç inanmaq olmur ki, bir vaxtlar bu rahat və işıqlı yolların, səkilərin, bağ-bağatların, yaşıllıqların yerində toz-torpaq, zibilliklər olub. Rayon mərkəzində inşa edilmiş müasir görkəmli yüzlərlə yaraşıqlı evlər göz oxşayır. Maliyyə İdarəsinin, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun rayon şöbəsinin, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Mərkəzinin, Gömrük İdarəsinin, Sərhəd Keçid Məntəqəsinin müasir tələblərə cavab verən inzibati binaları son illərin yadigarıdır. Olimpiya İdman Kompleksinin, Mərkəzi Bankın Biləsuvar regional idarəsinin, "Texnika-Bank" ASC-nin Biləsuvar filialının, Peşə liseyinin yerləşdiyi məkan isə bir az paytaxtın mərkəzini xatırladır. Bir qədər aralıda 5 hektar ərazini əhatə edən Heydər Parkı, onun iki addımlığında olan böyük mərkəzi stadion rayon sakinlərinin hər gün üz tutduğu məkandır. Sadalaya bilmədiyimiz digər inzibati binalar da bu gün Biləsuvara doğrudan bir yaraşıqdır. Rahat və işıqlı küçələrin gecə gəzintisi isə xeyli romantikdir. Bəli, bu, müasir Biləsuvardır.

Tarixə kiçik ekskurs

Böyük geosiyasi əhəmiyyətə malik Biləsuvarın xeyli qədim və möhtəşəm tarixi var. Dəfələrlə yadelli işğalçıların hücumuna məruz qalan Biləsuvar 1221-ci ildə Monqollar tərəfindən tamamilə dağıdılıb. 1828-ci ildə bağlanan məşhur Türkmənçay sülh müqaviləsi bu rayonu iki yerə bölüb. "İpək yolu" üzərində yerləşən Biləsuvar inzibati ərazi vahidi kimi ilk dəfə 8 avqust 1930-cu ildə rəsmiləşib. 1938-ci ildə isə böyük rus şairi A.S.Puşkinin şərəfinə "Puşkin "adlandırılıb. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, ölkəmizin digər bölgələrində olduğu kimi Biləsuvarda da XX əsrin əvvəllərində ruslaşma siyasəti geniş vüsət almışdı. Rayondakı 26 kənddən cəmi 6-da azərbaycanlılar yaşayır. 1992-ci il 7 fevral tarixində isə Milli Məclisin qərarı ilə Biləsuvar öz tarixi adını bərpa etmişdir. Qonşu İran İslam Respublikası ilə xeyli ərazidə həmsərhəd olan Biləsuvarın 1397 kvadrat kilometr ərazisi, 89 min əhalisi var. Məşhur pambıq ustası, 44 il kolxoz sədri işləmiş, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Qızqayıt xanım Həsənova rayonun Xırmandalı kəndində yaşayır.

"Mən adətimi poza bilmərəm"

Qışı çıxmaq şərti ilə demək olar ki, ilin bütün fəsillərində, hətta istirahət günlərində belə hamıdan qabaq iş yerində olan Biləsuvar Suvarma Sistemləri İdarəsinin rəisi Ədalət Babayevlə otağında rahat söhbət etmək elə də asan deyil. Böyük bir kollektiv, üstəgəl 13500 nəfərə yaxın torpaq sahibləri olan mülkiyyətçi az deyil axı. Hər gün iş rejimini qurmaq və ona üz tutan mülkiyyətçiyə yardımçı olmaq xeyli vaxt və dözüm tələb edir.

- Mən adətimi poza bilmərəm, bu, əslində mənim iş üslubumdur. Hər səhər iş bölgüsü, təminat məsələsi, nəzarət mexanizmi qurulmalıdır. Şübhəsiz idarənin rəhbərinə söz demək, yardım almaq fikrində olanları da gərək razı salasan. İdarəmiz 38,9 min hektar ərazinin suvarılmasına cavabdehdir. Əgər bol kənd təsərrüfatı məsulu götürmək istəyiriksə gərək ən əvvəl düzgün suvarma aparaq. Suvarmanın hansı mərhələlərdən keçdiyini, hansı çətinliklərlə rastlaşdığını desəm xeyli vaxtımız keçər. "Azərsun-Holdinq"in Biləsuvar rayon ərazisindəki 3.4 min hektar ərazisinin də su təminatı bizim idarənin üzərinə düşür. Yeri gəlmişkən deyim ki, 29 aprel 2010-cu ildə ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin açılışını etdiyi "Azərsun-Holdinq"in tərkibində fəaliyyət göstərən "Natural Green Land" MMC dünyanın ən qabaqcıl kənd təsərrüfatı texnologiyaları ilə təchiz edilmişdir. Bu qurum və Biləsuvar Konserv Zavodu tomat pastası, tərəvəz və konserv məhsullarının istehsalı üçün kompleks istehsal şəraiti yaratmışdır. 2010-cu ildə 1000 kilometr uzunluqda suvarma kanalını lildən təmizləmişik. Rayonumuz aqrar sektora aid olduğundan hidrotexniki qurğuların saz saxlanılması, nasos stansiyalarında təmir işlərinin keyfiyyətlə aparılması çox vacibdir. Mən öz sahəmdən danışdım, Biləsuvar son illər doğrudan xeyli iqtisadi inkişaf yolu keçib. Adil Məmmədovun bu inkişafda xususü rolu var - Biləsuvar Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısını deyirəm. Qaldı mənim iş rejimimə, mənə elə gəlir adi bir şeydir və hamı belə işləməlidir.

Biləsuvarın, həm də ölkənin qürur yeri

Muğanda yerləşən və bu gün ən müxtəlif qayğılarla, həm də böyük ümüdlərlə yaşayan Biləsuvar haqqında danışanda Mübariz barədə yazmamaq günah olardı. Yağı düşmənə çox böyük itki verərək qəhrəmanlıqla həlak olan Mübariz Ağakərim oğlu İbrahimovu indi təkcə Azərbaycanda yox, bir çox qonşu dövlətlərdə yaxşı tanıyırlar. Və bu azəri balasının göstərdiyi rəşadət heç şübhəsiz ki, təkcə özü haqqında deyil, həm də soydaşları haqqında möhtəşəm əfsanə yaratdı.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənabları 22 iyul 2010-cu il tarixli sərəncamla Mübariz Ağakərim oğlu İbrahimova "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı verməklə onun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün rayonun orta məktəblərinin birinə, həm də küçələrdən birinə onun adının verilməsini tövsiyə etdi. Əliabad kəndində doğulub bütün Azərbaycan adlı məmləkətin qəlbində özünə əbədi abidə ucaltmış Mübariz İbrahimov həm də Biləsuvarı dünyaya tanıtdı. Belə xoşbəxt ömür isə hər kəsə qismət olmur. Görünür, Mübariz Ağakərim oğlu Allahın sevdiyi bəndələrindən idi. Azərbaycanlı igidin dəfn mərasimi də ölkənin öz övladına göstərdiyi qayğısının, diqqətinin bariz nümunəsidir.

... Ancaq anası Şamama xanım heç şübhəsiz ki, ömrünün sonuna kimi bir oğul nisgili yaşayacaq.

Yaxşı yaşamağın yolu

Biləsuvarın iqtisadi-sosial həyatına, tarixinə, mədəniyyətinə yaxşı bələd olan dəyərli ziyalı Əlibala Rəhimov doğma rayonu haqqında kifayət qədər məlumatlıdır:

- Camaatımız zəhmətkeş insanlardır. Nəyədə nail olmuşuq son illərdə olmuşuq. Elə bu vaxtlarda da 30-dan artıq sənaye, təhsil, səhiyyə və digər sosial obyektlər tikilmişdir. Buna görə də son 5 ildə 15 min iş yeri əldə etmişik ki, bundan da 10 mini daimidir. Özüm təhsil şöbəsində işlədiyim üçün demirəm, həqiqətən bu istiqamətdə uğurlarımız çox olub. Tədrisin keyfiyyətindən tutmuş yeni tikililərə qədər hamısında təzə nəfəs var. 4 yeni məktəb binası tikilib istifadəyə verilib. Təhsil naziri Misir Mərdanov İsmətli kənd orta məktəbinin yeni binasının açılışında oldu. 2 saylı şəhər orta məktəbi ilə bərabər daha 9 kənd məktəbi əsaslı təmir edilib. Özgə səni nə maraqlandırır? Hə, deməli rayonumuzdakı "Biləsuvar-Pambıq" ASC-nin nəznində müasir texnologiya ilə hazırlanmış mahlıc indi müxtəlif ölkələrə ixrac edilir. 2003-cü ildə Əsgərabad kəndində tikilmiş "AVA" mebel fabrikindəki 5 növ müxtəlif mebel dəstləri xarici ölkələrə satılır. Uzunluğu 20 kilometrə çatan Biləsuvar-İran sərhəd beynəlxalq avtomobil yolunu indi 7-8 dəqiqəyə qət etmək olur. 2004-cü ildə tikilib istifadəyə verilmiş Asfalt-beton zavodu bir saat ərzində 100 ton məhsul verə bilir. 1000 nömrə tutumlu elektron ATS Rayon Telekommunikasiya İdarəsinin sakinlərə hədiyyəsidir. Əsgərabad və Zəhmədabad kəndlərindəki un dəyirmanları, rayon mərkəzindəki 9 mini çörək bişirmə sexi və digər xidmət sahələri biləsuvarlılar üçündür. Bir sözlə, Biləsuvar rayonu əsl iqtisadi inkişaf yolundadır. Əgər belə olmasaydı şadlıq sarayları kəndlərə belə ayaq açmazdı. Rayonun Xırmandalı kəndində 400, Nəsimi kəndində 200 yerlik şadlıq sarayları buna əyani sübutdur. Belə olmasaydı son illərdə Biləsuvarda ümumi məhsul buraxılışının həcmi 25 dəfə artaraq 101 milyon 200 min manata çatmazdı. Bu sənin suallarının cavabı. Mənim də sənə bir sualım var: Son vaxtlar mənim yazılarım qəzetinizdə çap olunmur, səbəbi nədir? Bundan sonra çap olunarsa xidmətimin müqabili kimi qəbul etməyəcəyəm. Mən ancaq rayonumuzun sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı bildiklərimi dedim. Bir biləsuvarlı kimi bu mənim borcumdur.

Rayon son bir ildə

Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi Biləsuvar aqrar rayonudur. 2011-ci ildə də əvvəlki uğurlar təkrar edilmişdir. Əkilmiş 27226 hektar taxıl sahəsindən ötən il 41312 ton məhsul götürülmüşdür. Biləsuvarın pambıq sahələrindən isə 2010-cu ildə 5677 ton məhsul əldə edilmişdir. Şübhəsiz ki, daha çox diqqət və qayğı sevən pambıqçılıq bu il də inkişaf etdiriləcək. Çünki çoxlu pambıq çox da pul deməkdir.

Biləsuvarda həm də heyvandarlıq lap əvvəldən sakinlərin əsas məşğuliyyət sahələrindən biridir. Arxada qalan ildə biləsuvarlıların qaramalının sayı 38911 başa, qoyun-quzunun sayı isə 133426 başa çatmışdır.

Cənuba üz tutan müsafirlər indi rayon mərkəzinə daxil olmadan dolama yol ilə mənzil başına daha rahat gedə bilirlər. 12 kilometr uzunluğu olan bu dolama yol da biləsuvarlı yol işçilərinin zəhmətidir. Yol işçiləri rayonun Xırmandalı, Bəydili, Əliabad, Bağbanlar, Dərvişli kəndlərində də xeyli təmir-tikinti işləri aparmışlar.

Biləsuvarın elektrik təsərrüfatında təmir-bərpa işləri genişləndirilmiş, 70 ədəd elektrik dayağı, daha 72 ədəd dəmir konstruksiyalı dayaq quraşdırılmışdır. Əhalinin təbii qazla daha intensiv təmin edilməsi də yaddan çıxmamışdır. Qaz xətlərinin çəkilişi davam etdirilmiş, Yuxarı Cürəli, Təzəkənd, Ovçudərə kəndlərində daşıyıcı və paylayıcı qaz xətlərinin təmir-bərpa işləri başa çatdırılmışdır. Sakinlərin telefon-rabitə xidmətləri də xeyli yaxşılaşdırılmışdır. Rayonun 8 kəndində müasir telefon qurğuları quraşdırılmışdır.

... İndi qışın oğlan çağıdır, çöl-bayırda bir qədər sakitlikdir. Bir azdan yaz tarla işləri başlanacaq. İndi kimsəsiz görünən əkin sahələri insanların nəfəsindən isinəcək. Biləsuvarlılar torpaqdan çıxardıqları ruzilərini daha bol əldə etmək üçün günəş doğmamış sahələrə tələsəcəklər. Beləcə həyat davam edəcək.

Səxavət Məmmədli

Ədalət.- 2011.- 13 yanvar.- S. 7.