SEVGİ ETİRAFLARI
ƏDƏBİ HƏYAT
Azərbaycan poeziyasında
eşqin, məhəbbətin
ən böyük tərənnümçüsü M.Füzuli olmuşdur. Eşq Füzuli poeziyasında özünün
fəlsəfi, hissi-idraki
çalarlar, rənglər
dünyasına qovuşdu.
Füzulidən sonrakı şairlər
bu yolu davam
etdirdilər və bu yolu davam
etdirərkən eşqi
Füzuli kimi anlamaq, dərk etmək cəhdi başlıca prinsipə çevrildi. Əgər təbir caizsə, Füzuli motivlərinin müxtəlif çalarları
və sanki Füzulinin demədikləri
Azərbaycan məhəbbət lirikasının canında, ruhunda dolaşdı.
İndi XXI əsrdir.
Daha Leyli-Məcnun dövrü olmasa da, sevginin mahiyyəti dəyişməyib.
Sevmək yenə də ali hissdir, müqəddəsdir. Real həyatda
nə qədər yeni olaylar, hadisələr baş versə də,
əsl sevgi öz saflığını, müqəddəsliyini
qoruyur. Doğrudur, indi Məcnun kimi səhraya düşənlər,
eşq havasına yarın qapısı ağzında
yatmayıb yuxusuz qalanlar tapılmaz. Əsrin, zamanın dəyişkən
havası sevgi münasibətlərində də
özünü hiss etdirir. Bir də görürsən ki,
bayağı sevgilər həyatdan, gerçəklikdən
kitab səhifələrinə də dolur, misralara hopur, incə
və zərif hisslər seksual təşnəliklə əvəz
olunur. Bəli, bunu da inkar eləmək olmaz. Amma yenə
qayıdıram qətiyyətlə dediyim sözün
üstünə: SEVGİ VAR. Çünki bu sevgi yolunda
çəkilən əzablar, zərif duyğular,
çiçək ətirli hisslər yaşayır ürəkdə.
Sevgi zahirən müasirləşə bilər, amma mahiyyətini
qoruyub, saxlayıb.
Bu sevgi hisslərini
qoruyub saxlayan şairlərdən biri də Şəfəq
Sahiblidir. Bir yazımda mübahisəli də olsa, qeyd
etmişdim ki, qadınlar sevgi şeirlərində kişilərlə
müqayisədə bədii yalana o qədər də ehtiyac
duymurlar. Qadınlar sevgi məsələlərində
kişilərə əzab da verərlər, naz-qəmzənin
sayı-hesabı olmaz, onların ürəyini ələ almaq
o qədər də asan deyil...amma onların sevgi şeirlərindəki
hissləri çox təmizdir. Bunu Şəfəqin şeirləri
haqqında da söyləmək olar.
Səni sevdim,
odda yandım.
Olanları
nağıl sandım.
Bu xətamı
çox gec qandım.
Sevgi yalan,
Sənmi yalan?!
Görkəmli
şairimiz Musa Yaqub Şəfəqin sevgi şeirləri barədə
yazır: "Ən yaxşı cəhət budur ki, bu
şairə könlünün susuz səhrasında
çiçək bitirə bilir. Bu çiçəklər,
bu güllər ancaq onundur, həsrətdən solğun
düşsə də, vüsal susuzluğundan yanıb həşəm
olsa da, bu şeirlərin hiss və duyğuları səni
dalınca çəkib aparır, qəlbi riqqətə gətirir".
Yazdığı
şeirlərin böyük qismi sevgidəndir. Və təbii
ki, hər bir şeirdə müəyyən bir duyğu izhar
olunur. Musa müəllim bu hiss və duyğuları
aldanmış sevgi hesab edir. Amma mən o fikirdə deyiləm.
Çünki o hisslər, duyğular yaşanılıbsa,
onları aldanmış hesab etmərəm. Giley var, iztirab var
və bütün bunlar sevgi aləminə xas olan bəlirtilərdir.
İndi gəlin, bu sevginin tarixçəsini, yığcam da
olsa, əvvəlindən sonuna qədər izləyək.
Sənə tərəf illərlə qaçdım
Günüm çatmadı.
İstədim unudum
Gücüm çatmadı.
Məncə, o sevginin tarixçəsi bu misralardan başlayır. Burada sevginin intəhasızlığı,
zamana və məkana sığmadığı
təsdiq edilir. Sevgi və onu yaşatmaq
üçün səbr,
illərlə, sənələrlə
dözüm gərəkdir.
Və bu illər, sənələr arasında
şübhələr, gümanlar,
qınaqlar yol alır ürəyə.
Mənə səbr ver, Tanrım!
Bu eşq
məni yaşatmayacaq.
Bütün sevib əzab çəkənlər üçün
tənhalıq və ölüm sindromu var. Lap klassikaya müraciət etsək, Leyli də tənha idi. O, dərdini insanlarla
deyil, çıraqla,
pərvanə ilə,
Ay ilə, Səba ilə, buludla bölüşürdü. Leyli "didəsi
bağlı, bağrı
dağlı, başı
qaralı, ayağı
bağlı" çırağa
deyirdi ki, "mən həm sənə bənzərəm
vəfada, Sən gecə həmin yanarsan, ey zar!
Mən gecəvü gündüzəm
giriftar". Leyli
"rəhi-eşq içində
sadiq" pərvanəyə
sözü bu idi ki, sən
bir şöləyə
canını qurban verirsən, amma "mən can ilə istərəm çəkəm
qəm". Leyli Aya müraciət edib deyirdi ki,
sən Günəşin
aşiqisən, eşq
möhnətindən xəbərdarsan,
mənə də ixhar et görüm,
dərdimin dəvası
nədir, hardadır mənim pənahım? Müasir Leyli isə dəniz sahilində dayanıb öz tənhalığını
küləklə, yağışla,
qağayılarla bölüşmək
istəyir:
Qağayılar
qırçın-qırçın dalğalar kimi
səpələnir dənizə.
Bir qız
dayanıb sahildə
qayalarla göz-gözə.
Bir gəmi
ayrılır
uzaq limandan.
Bir ürək
qopmaq istəyir
küləkdən, yağışdan, tufandan.
Bu mənəm, sahildə tək.
Gələcək o gəmi,
o yağış,
o külək.
Bu şeiri
oxuyanda Əli Kərimin tənhalıqla
bağlı çox gözəl bir şeirini xatırladım:
Tənhalıq boşluq
deyil - Səni gözləyən varsa; Gözləyənin yoxdursa,
- Tənhalığın da
yoxdur. Harda dünya başlayır,
hamısını sən
bilmirsən. Harda dünyayla
birləşirsən, onu
da bilmirsən. Sevənlər üçün tənhalıq qorxulu deyil. Təki kimisə gözləyirsən
və kimsə səni gözləyir... Fikrimcə, Şəfəq Sahiblinin sevgi şeirlərində də Tənhalıq ümidsizlik ifadə eləmir. Yoxsa, bu misralar yaranmazdı:
Sevdim yaşamaq üçün Sevmədim ölmək üçün.
Sevənlər üçün ÖLÜM adi
anlayışdır. Bir sevgi
boyu min dəfə ölüb-dirilmək olur.
İçimdə
neçə kərə boğulmuşam.
Sonra yenə
bu dünyaya
təzədən doğulmuşam.
Bax beləcə
günlərim keçir
min rəngdə,
min biçimdə.
Ölüm özünü
asıb içimdə.
Şəfəq Sahiblinin lirik qəhrəmanının sevgi
tərcümeyi-halı beləcə
bitib-tükənmir. Çünki bu sevgi yaşamağa,
həyatı bu sevgi işığında
dərk eləməyə
sərf olunur, amma qurtarmır.
Əlbəttə, təqdim olunan sevgi şeirlərini öz intonasiyasına görə bir neçə qrupa da ayırmaq olar. Deyə bilərik
"bax, bunlar pıçıltılı şeirlərdir,
ucadan oxumaq olmaz", yaxud: "bunlar çox həzin, kövrək şeirlərdir, astadan oxu", ya da
"səsini ucalt, qoy səni eşitsin
səni sevən o bəndə". Amma intonasiyasından
asılı olmayaraq, bunlar sevən ürəkdən qopur.
Səmimi, təbii hisslərdir.
Bəzən bu hisslərin
poetik ifadəsində
xırda-xırda qüsurlar,
əngəlliklər üzə
çıxır. Məsələn, Göz bəbəyim kimi qoruduğum ürəyimi atdım vicdanının qoluna.
"Vicdanının qolu" - anlaşılmazdır.
Yaxud: Sən məhəbbətin ən
çətin (?), ən
geniş (?) və dar qapısıydın. Şəfəqin lirik qəhrəmanının sonsuz
iztirabları, sevgi yolunda çırpıntıları
ilə
Bir vaxt
mənim üçün
ölən o gözlər
gör kimi arxasınca
süzülür indi?
Arzusunu muncuq
tək
boynuna düzən
gör kimin boynuna
taxılır indi.
Bir vaxt
mənim üçün
yanan o ürək
gör kimin oduna
yaxılır indi.
Mənim üçün ayağa
duran
gör kimin ayağına
yıxılır indi.
Şəfəq Sahiblinin sevgi şeirləri haqqında söhbətimizi uzada da bilərdik. Amma öncə dedim ki, bu sevgi
"dastanı" hələ
bitməyib. Hələ bu "dastanın"
yazılmamış səhifələri
çoxdu. Və güman
ki, yazılacaq. Ancaq Şəfəqin eyni həzinlik və kövrəklik üzərində köklənən
digər şeirləri
də var. Çox arzu edərdim ki, potensial şairlik
səviyyəsinə görə
diqqəti cəlb edən bu xanım
"Məzarlar, çiçəklər",
"Payız", "Yanan
məzarlar", "Vətən
həsrətli bayatılar",
"Şəhid anası",
"Xarı bülbüldü"
kimi gözəl şeirlərin müəllifi
olduğunu unutmasın.
Özü də nə
gizlədim, adını
çəkdiyim bu şeirlər Şəfəqin
çox-çox sevgi
şeirindən poetik sanbalca daha iddialıdır.
Budur, çox qəmli və həm də düşündürücü bir şeir:
Bir dəstə
gül verdi
rəfiqəm mənə,
Məndən soruşmayın
o gül nə güldü.
Sanki dünənimə qayıtdım yenə,
O güllər şahıydı,
xarı bülbüldü.
Elə bil
təzədən gördüm
Şuşanı,
Təzədən qayıtdım Cıdır düzünə.
Xəyalən seyr etdim bu tamaşanı,
Elə bil qaranlıq çökdü
gözümə.
Sən demə
arandan üzülüb
bu gül,
O da mənim kimi bir "köçkün" imiş.
Sinəmə dağ çəkən
o xarı bülbül,
Sən demə,
Şuşanı heç
görməyibmiş.
Yenə qayıdıram Musa Yaqubun "Sevgi yaşantıları" adlı
ön sözünə. Sonda hörmətli
şairimiz arzu edir ki, Şəfəq
Sahibli qələminə,
sözünə daha ciddi yanaşsın, daha gözəl şeirlər yazıb öz oxucularını sevindirsin. Bu arzuya mən də qoşuluram. Əlavəm
budur ki, Şəfəq bir mövzuya, bir pretietə qapılıb qalmasın. Amma nədən yazır-yazsın,
təki ortada
ŞEİR olsun. Sözümü,
mənim fikrimcə onun ən gözəl
şeiri olan "Payız"la bitirmək istəyirəm:
Payızı şəhidə
bənzədirəm.
Ağaclar saçını yolan
Vətəndir.
Küləklər
savaşın amansızlığı
dolan buludlar ananın
göz yaşları
Çaxan şimşək bir
atanın
qəzəbi.
Qarabağ məzarımdı,
Qibləm Azərbaycanım.
VAQİF YUSİFLİ
Ədalət.- 2011.- 15 yanvar.- S. 19.