Rüstəm Behrudi: "Poeziya
mənim həyatımın
sementidir"
"Virtual müsahibə"də bu dəfə bir siyasətçi, və ya hansısa
məşhur məmuru
görməyi çox
istərdik. Amma bu müsahibəni eləməyə könüllü
tapa bilmədik. Odur ki, yenə
əlimizin altında hazır olan virtual müsahibəni sizə təqdim etməli oluruq. Və təkrar xatırladırıq
ki, parlaq, maraqlı maneraları olan ictimailəşmiş
şəxslərlə virtual müsahibələri (maraqlı,
oxunaqlı olduğu halda) dərc etməyə hazırıq.
Bunun üçün
danışıq, düşüncə
tərzini parodiya edə biləcəyiniz hər hansı məşhur şəxslə
elədiyiniz virtual söhbəti
elektron ünvanımıza
göndərməyiniz kifayətdir.
Layihədə növbəti
müsahib isə yenə ədəbiyyat adamıdır. Şair Rüstəm Behrudi
- Rüstəm müəllim,
redaksiyamıza necə
gəlib, çıxdınız?
- Mən
bura gəlməmişəm
Məhəmməd Hadi
kimi!
Sənə salam verirəm Rüstəm Behrudi kimi.
Üz-üzə dayanmışıq
iki sevgili kimi –
Kim əkdi
aramıza xain, əğyar ağacı?
Rüstəmin dar ağacı! Rüstəmin
dar ağacı!
- Bunu başa düşdük e, Rüstəm
müəllim, bəs
redaksiyamıza necə
gəldiniz?
- "Cip"imlə
gəlmişəm də,
piyada gəlməyəcəkdim
ki... bu nə axmaq sualdı?!
- Neynək, onda ağıllı məsələlərdən
sual verim. Rüstəm müəllim,
forma və məzmun etibarilə şeir ən çox nəyə bənzəyir?
- Sənin
axmaq sualların bundan şükürlü
idi ki...nəsə. Ümumiyyətlə,
hər şey etibarilə şeir bir inşaata, bir binaya bənzəyir.
Necə ki, bir inşaatın, binanın sahibi var, prorabı, bənnası, montyoru var, santexniki, elektriki, fəhləsi var, şeir də elədir. Məsələn, şair
var nəfəsi, istedadı o qədər ölgündür, poeziyada
o qədər az şeyi həll edir, üstəlik, şeir yazanda üstünü-başını o qədər toza-torpağa
batırır ki, o şeirin ancaq fəhləsi ola bilər. Məsələn,
Vəli Xramçaylı.
Şair var, söz sənətinin elə ağır daşından yapışır
ki, o mütləq şeirin, mətnin bənnası olmağa yarayır. Məsələn,
Musa Yaqub. Düzdü, o bir yekə daşı götürüb-götürməyə qərar verə bilmədiyinə görə,
bu adı ona çox da yaraşdırmaq olmur, amma ta
ağsaqqal adamdı da! Sonra...Şair
var, poeziyada o qədər murdar, çirkli, üfunətli
mövzularla əlləşir
ki, mən onu istər-istəməz şeirin santexnikinə oxşatmalı oluram.
- Konkret ad çəkə
bilərsiniz?
- Yox, bu yaxınlarda o şair məndən krupnı alver eləməlidi, qoy qalsın, gələn dəfə deyərəm.
O ki qaldı, "elektrik" məsələsinə,
məsələn həmişə
işıqdan-zaddan yazdığı
üçün, mən
deyərdim ki, şair Aqşin də şeirin montyorudur.
- Sizcə, Baba Vəziroğlu
şeirin nəyidi?
- Belə
bir müqayisə aparım da. Sahibkar var, adamları
əlinin altında işlədir. Baba müəllim
isə müğənniləri
öz şeirinin altında çalışdırır.
Odu ki, ürəklə
deyə bilərəm,
o kişi də poeziyanın sahibkarı,
el dilində desək,
müdiridi.
- Onda belə çıxır ki, həmişə dar ağacıyla əlləşdiyiniz
üçün siz də şeirin xarratısınız?
- İnsan
mənəviyyatındakı o dar ağacını həmişə doğramaq,
mişarlamaq, uçurmaq,
köklü-köməcli məhv
etmək istəyimi, ehtirasımı nəzərə
alsaq, demək olar ki, mən
şeirin ya "drujba" ya da laqondasıyam.
- Əgər şeir
bir inşaat, binadırsa, onda şeirin "stroy-materialı"
nədir?
- Qızım,
sən gəl, mənə söz toxuma, guya mən
bilmirəm ki, sən "stroy-material"
deyəndə nəyi
nəzərdə tutursan?!
Bu boyda şairlə söhbət eləyirsən,
özün də ağzına gələni
danışırsan!
- Əsəbiləşməyin, Rüstəm müəllim.
Gəlin, bir az da sizin
"Dar ağacı" şeirinizdən
danışaq. Məsələn,
mənə görə
dar ağacı bir az ciddi
məsələdir. Onun
yanına qəhrəmanları,
inqilabçıları asmağa
aparırlar. Sizsə
"salam dar ağacı!"nı elə
deyirsiniz ki, elə bil, dar
ağacının yanına
intihar etməyə gəlmisiniz...bu nə qədər doğrudur?
- Gəlin
mən sizə şeirlə cavab verim:
Həmişə cütləmişəm dünyanın təklərini.
Kim asdı bu ağacdan qoyun cəmdəklərini?
Bir gün
nəzərə aldı
mənim istəklərimi
O ağac döndü
oldu bir intihar ağacı!
Rüstəmin dar ağacı,
Rüstəmin dar ağacı!
Bilirsiniz, həyatda
çox şey öz missiyasını dəyişir. Zaman, məkan, vəziyyət, situasiya hər şeyi öz missiyasını dəyişməyə
məcbur edir. Dar ağacı olanda nə olar, onun
da insafı olmalıdı, ya yox?! Onun da
missiyası dəyişməlidi
də. Yoxsa siz istəyirsiniz ki, indi, bu
iyirmi birinci əsrdə də meydanlarda dar ağacı quraşdırıb,
insanları edam eləsinlər?
- Yooox...
- Belə
olanda, dar ağacı da bekarçılıqdan missiyasını
dəyişir, olur başqa bir ağac. Konkret nə ağacı olmağı isə o ağacın mənsub olduğu xalqa bağlıdır. Məsələn,
onun ən uğurlu aqibəti elə bizdədi - mənim sayəmdə Azərbaycanda dar ağacı intihar ağacına çevrilib.
Amma belə xoşbəxtlik ancaq bizə, Azərbaycana üz verib. Mən sizə xalq göstərərəm
ki, öz dar ağacından mal-qoyun cəmdəyi asıb-soyur. Amma o xalq indi burda
yoxdu, odu ki, dalınca danışmayaq. Xalq var, dar ağacını
mişarlayıb, dubinka
düzəldir. Hələ
mən dar ağacını talaşa
eləyib, samovar qalayan
xalqları sizin üzünüzə tutmuram!
Türklər Adnan Menderesin, Pir Sultan Abdalın asıldığı
dar ağacını indi səy-səy müğənnilərin dıydıx-dıydıx
kliplərinə çəkirlər.
Yenə şükürlüsü
bizik, öz dar ağacımıza heç olmasa, intihar ağacı kimi yanaşırıq.
- Sizdən bir şey soruşum. Amma xahiş edirəm, bu suala səmimi cavab verin. Poeziyada
dar ağacını intihar ağacına çevirmisiniz, bu öz yerində. Bəs əlinizdə o imkan olsaydı, həyatda dar ağacını nəyə
çevirərdiniz?
- Sən
canın, bunu yazma, öz aramızda sənə bir şey deyim.
Sən də mənim qızım, bilirsən dünyanın bütün dar ağaclarını bir yerə yığıb, o
materiallardan nə qədər kottec-zad tikmək olardı?! Bah! Təsəvvür elə müştəri gəlir,
aparırsan ona otaq göstərməyə,
deyirsən: "Bax, bu kottecin taxtası
Mussolininin asıldığı
dar ağacından çıxıb... Bu birisinin
tikintisində isə
biz Səddam Hüseynin
asıldığı dar
ağacının materiallarından
istifadə etmişik..."
Belələrini xüsusilə
amerikalı turistlərə
baha qiymətə satardıq. Romantiklərə,
solçulara-zada da Dəniz Gəzmişin asıldığı dar ağacının taxtasından
kottec sırımaq olardı. Qırmızı
rəngə boyamaq şərtiylə... Artıq
qalan çır-çırpını,
"apilka"nı da
restoranlara satardıq.
Yeməyin altına qalayıb, ekzotika manyaklarına birə-beş
oxudardılar. Yeri gəlmişkən, bir şey xahiş eləyim. Mənim internetə girməyə vaxtım olmur. Sən canın vaxtın olanda, Google-də bir axtarışa
ver, eşitmişəm
Eyfel qülləsin metallom kimi satırlar.
Gör, qiyməti babatdısa, bir yerdən hamısın götürüm. Narahat olma, sənin hörmətini də eləyəcəm.
- Bəlkə Monparnas
qəbiristanlığından da başdaşıları
alıb, bina tikəsiniz?! Ayıb deyil, Rüstəm müəllim?!
- Əvvəla,
ayıb niyə olur, ikinci də,
öz aramızdı,
pis fikir deyil, gərək oranın "makler"inin
nömrəsin tapım...
özün də savadsız-savadsız danışma
- bina tikintisində baş yox, sinə
daşlarından istifadə
eləyirlər. Prosto
gərək tələsim,
Salam Sarvan məndən qabağa düşər.
- Son olaraq, bir sual verim. Poeziya
sizin üçün
nədir?
- Öz poeziyam, yoxsa geniş anlamda poeziya?
- Sizin poeziyanızın
nə olduğunu bilirik, bəşəri poeziyanı deyirəm.
- Poeziya mənim həyatımın
sementidir. Sement daşı daşa necə yapışdırır,
bağlayırsa, şeir
də məni həyata o cür bağlayır. Bu gün bəzi şairlər poeziya adlı bu sementə o qədər palçıq,
qum qatırlar ki, mən get-gedə həyatdan qopmalı oluram. Gün gələcək ki, mən öləcəm.
Bax, həmin gün mənim ölümümün mənası
bu olacaq ki, mənim həyatımın sementinə
qumu artıq qarışdırıblar.
Günel Mövlud
Ədalət.- 2011.- 25 yanvar.- S. 8.