QAN YADDAŞIMIZA FƏRQLİ BAXIŞ

"Azərbaycan faciələrinin təqvimi" təqdim olundu

Tarixçi-tədqiqatçı Nazım Tapdıqoğlunun (Vəlişovun) yenicə çapdan cıxmış "Azərbaycan faciələrinin təqvimi" kitabı hər birimiz uçün əsil qan yaddaşı kitabı sayıla bilər. Dəyər baxımından qiymətli və tədqiqat səviyyəli bu kitabda başı tarixən min bir bəlalar çəkmiş Azərbaycanın ayrı-ayrı illərdə üzləşdiyi fəlakət və faciələrin təqvim tarixləri toplanmaqla yanaşı, təqvimin xronoloji ardıcıllığında hər bir gününün müxtəlif faciəli hadisələri əks olunmuşdur. Kitab faciəli, amma eyni zamanda dəyərli tarixi keçmişimizi əks etdirən və bu səpkidə ürəklə, əsl vətənpərvərlik ruhu, türkçülük eşqi ilə yazılan ilk sestemli, universal nəşrlərdən biridi.

Kitabda müəllif hər bir təqvim gününün Azərbaycan xalqı üçün faciəvi xarakter daşıdığını sübut etməyə çalışmış və buna, demək olar ki, nail olmuşdur. Gərgin axtarışlar və böyük zəhmət bahasına araya-ərsəyə gətirilən və geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulan bu kitab yəqin ki, oxucular tərəfindən maraqla qarşılanacaq və öz layiqli qiymətini alacaqdır. İnanırıq ki, bu kitab gənc nəslin milli vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə almasında böyük rol oynamaqla, tarixi faciələrimizi əks etdirən tədqiqatlar arasında özünə layiqli yer tutacaqdır.

Ümumiyyətlə biz bir millət olaraq Vətənimizin, yurdumuzun tarixini, onun başına gətirilən faciələri yaxşı öyrənməsək, onda gələcəkdə də hələ başımıza çox faciələr, bəlalar gələ bilər. Vətən də, millət də, dövlət də torpaqdan, onun tarixindən başlanır. Vətənin, yurdun tarixi keçmişini öyrənib-bilmək hər bir Vətən övladı üçün həm borc, həm də şərəfdir.

Düşünürəm ki, bu kitabı oxuduqca yanıb-yaxılacaqsan, ürəyin ağrıyacaq. Çünki mən məhz bu hissləri yaşadım - oxuduqca qovruldum, ürəyim ağrıdı. Hiss etdim ki, bu kitab əsrlərdir ki, başına min bir məşəqqətlər, müsibətlər, faciələr gətirilən azəri türkünün, Azərbaycan xalqının arxiv oyanışıdır, xalqın əzilib-küsdürülən taleyinin ağlayan səhifələridir. Ümumilikdə Azərbaycanımızın ömrünə, tale qismətinə yazılan və bizi alovsuz, tüstüsüz yandıran bu qara, qanlı səhifələr onun qan yaddaşıdır. Bu kitabdakı faciəli təqvim tarixləri adi yazılar deyil; əslində onlar sözlərlə ifadə edilən qəmli nəğmələrdir. Tarixçi-tədqiqatçı Nazim Tapdıqoğlu tərəfindən uzun illər toplanan və kitab kimi çap edilən bu mühüm materiallar övladlarımıza, gələcək nəsillərə ibrət olsun deyə tarix üçün, gələcək üçün lazımdır, vacibdir.

Aydındır ki, "faciə - ərəb sözü olub, "bəla", "müsibət", "bədbəxtlik", "fəlakət", "dəhşətli olay", "üzücü hadisə" mənasını ifadə edir". Azərbaycan xalqının keçdiyi şərəfli tarix yolu əfsuslar olsun ki, üzücü faciələrlə zəngindir. Elə faciələr vardır ki, onun ictimai-tarixi məzmunu olur. Bu tip faciələrdə taleyin hökmünə qarşı çıxan, məğlub olduqda belə onunla barışmayan şəxsiyyətin, xalqın qəhrəmancasına fəallığı özünü əks etdirir. Bu gün xalqımızın tarixi haqqını, şərəfini qorumaq ictimai fikrimizin əsas vəzifəsi olmalıdır. Qəti şəkildə bilməliyik ki, dünya xalqları içərisində başı ən çox bəlalar çəkən, haqqı daha artıq tapdanan, saysız-hesabsız fəlakətlər görən, faciələr yaşayan xalqlardan bəlkə də birincisi bizik.

Məlumdur ki, Azərbaycan türklərinin tarixi dədə-baba torpaqlarında sonradan məskunlaşan ermənilər gəldikləri andan bu torpaqlara sahib olmaq iddiasındadırlar və onlara xaricdən havadarlıq edənlər də çoxdur. Başımıza gələn faciələrin məhs böyük bir qismi də bu məkrli planlarla bağlıdır. Erməni vəhşiliklərini bu gün yaddaş tariximizdən silsək, hələ bundan sonra da neçə faciələrə rast gələ bilərik. Tarix özü bir məktəbdir. Ondan yaxşı dərs alanlar heç vaxt məğlub olmurlar.

Kitabda ermənilərin uzun zaman Azərbaycan türkünə qarşı törətdiyi qanlı hadisələr (cinayətlər, faciələr, məşəqqətlər, müsibətlər, vəhşiliklər, qarətlər, talanlar, terror aktları, soyqırımlar...) baş verdiyi dəqiq tarixlərlə (gün, ay, il) əks olunub. Ayrı-ayrı təqvim tarixlərində həyata keçirilən bu qanlı olaylar Azərbaycan xalqının eyni zamanda erməni işğalçı qəsbkarlarına qarşı mübarizə əzminin göstəricisidir. Məlumdur ki, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri terror aktları saya gəlməyəcək qədər çoxdur. Əlbəttə, müəllifin toplayıb-araşdıraraq araya-ərsəyə gətirdiyi mövcud bu erməni vəhşilikləri onların xalqımıza qarşı törətdikləri terror aktlarının miqyası cəhətdən kitabda öz əksini hələ tam şəkildə tapmamışdır. Müəllif zaman-zaman xalqımıza qarşı ermənilərin törətdikləri bəzi terror aktlarının, necə deyərlər, sxemini cızmışdır.

Nazim Tapdıqoğlu hər ayın günlər və illər üzrə xronoloji ardıcıllıqla olan hadisələrini (365 günün hamısını) sistemləşdirib kitabda ayrıca bir fəsil kimi vermişdır. Müəllif bəzi hadisələr, olaylar özlüyündə müəyyən dərəcədə xüsusi faciə xarakteri daşımasa belə, məhz tarixilik baxımından xalqımız üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə alıb, onları kitaba salmışdır. Bir sıra təqvim tarixlərində bəhs olunan olaylar müxtəlif qiymətli tarixi mənbə və sənədlərə əsaslandırılmışdır. Kitabda 1988-ci ilin fevralından başlayan və 12 may 1994-cü ilə - atəşkəsə qədər davam edən Qarabağ müharibəsinin yaddaşımıza köçürülməsi vacib olan ayrı-ayrı təqvim tarixlərinə də geniş yer ayrılmışdır. Məlumdur ki, biz Qarabağ müharibəsi müddətində (1988-1994) ümumiyyətlə, Qarabağ ərazisində irili-xırdalı 880 yaşayış məntəqəsi itirmişik. Əlbəttə ki, bütün bunların hər biri bizim üçün böyük faciədir. Müəllif uzun illər Qarabağda yaşadığı üçün ermənilər tərəfindən işğal edilən bu kəndlərin, yaşayış məntəqələrinin əksəriyyətini görmüşdür. Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Ağdam, Şuşa, Xocavənd, Xocalı rayonlarının əksər yaşayış məntəqələrini isə qarış-qarış gəzmişdir. Qarabağ ərazisində ermənilərlə müxtəlif döyüşlərin, onların vəhşiliklərinin, eləcə də bir sıra yaşayış məntəqəsinin işğala məruz qalmasının şahidi olduğu üçün müəllif bütün bunlara da kitabda bəzi yer ayırmağı vacib hesab etmişdir.

Təbii ki, bir kitabda ermənilərin zaman-zaman xalqımızın başına gətirdikləri vəhşilikləri, müsibətləri, soyqırımları tam əhatə etmək mümkün deyildir. Bu mövzuda yəqin ki, bundan sonra daha çox və samballı kitablar da nəşr olunacaqdır. "Böyük Ermənistan" xülyası ilə yaşayıb başqa xalqlara, qonşularına nifrət təbliğ edənlər, onlara qarşı təcavüzkar siyasət yeridənlər mütləq nə vaxtsa TARİX qarşısında öz layiqli cavablarını alacaqlar.

Müəllif kitabın "Son söz" hissəsində oxucusuna belə deyir: - "İstəkli oxucu! Mən Qarabağı qaytaracağımıza ümidliyəm. Sən də ümidli ol! İnşallah, ermənilər tərəfindən işğal edilmiş torpaqlarımızı tezliklə azad edəcəyik. Şuşada, Xankəndində, Xocavənddə, Xocalıda, Füzulidə, Ağdamda, Cəbrayılda, Zəngilanda, Qubadlıda, Laçında, Kəlbəcərdə - zəbt olunmuş yurd yerlərimizdə Azərbaycanın müqəddəs, üçrəngli bayrağı dalğalanacaq. Bax, onda Azərbaycan xalqının zəfər tarixi, qələbələri haqqında daha dəyərli, maraqlı, oxunaqlı bir kitab da yazacağıma söz verirəm. Bu, mənim ən böyük arzumdur. Elə bu arzu ilə də hələlik burada Sizdən ayrılıram".

Bir oxucu olaraq mən də müəllifə qoşularaq, inşaallah Şuşada, Xankəndində müqəddəs uçrəngli bayrağımız dalğalananda ondan özünün dediyi kimi, "Azərbaycanın zəfər tarixi" adlı daha bir maraqlı kitab da yazmasını istəyəcəyik...

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.- 2011.- 27 yanvar.- S. 6.