Dövlət Komissiyası məlumat yaydı

Azərbaycanın itkin kimi qeydiyyatda olan 10 vətəndaşının işğal olunmuş ərazilərdə saxlandığı ehtimal edilir

Ötən il dekabrın 1-nə olan məlumata görə, Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasında 4048 nəfər itkin düşmüş, 1399 nəfər əsir və girovluqdan azad olunmuş şəxs kimi qeydiyyatdadır. APA-nın Komissiyanın rəsmi internet saytına istinadən verdiyi məlumata görə, araşdırmalar nəticəsində Dövlət Komissiyasında itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış 10 nəfərin Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə sağ-salamat qalması və əsir-girov götürülməsinin ehtimal olunduğu müəyyənləşdirilib. Bu faktlar, o cümlədən itkin düşmüş şəxslərlə bağlı aparılmış axtarış-araşdırma tədbirlərinin nəticəsi olaraq 80 şəxs barədə ümumiləşdirilmiş arayışlar tərtib edilib. Dövlət Komissiyasında olan məlumatların dəqiqləşdirilməsi və itkin düşmüş şəxslərin axtarışı ilə əlaqədar müxtəlif dövlət orqanlarına və beynəlxalq təşkilatlara 923 nəfər barədə 1412 sorğu göndərilib. Bu kateqoriyadan olan 200 nəfərin "şəxsi iş"i yaradılıb, 1500-dən artıq itkin barədə toplanmış əlavə məlumat və materiallar onların "şəxsi iş"lərinə əlavə olunub.

Dövlət Komissiyasında və Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsində itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış 588 şəxslə bağlı verilmiş sorğulara əsasən daxil olmuş cavablar, əldə olunmuş digər məlumatlar (o cümlədən anket məlumatlar) təhlil edilib və sistemləşdirilərək müvafiq bazalara əlavə olunub. Maliyyə Nazirliyindən daxil olmuş sorğuya əsasən, itkin düşmüş hərbçilərin ailələrinin gələcəkdə sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə tədbirlərin görülməsi üçün Dövlət Komissiyasında qeydiyyatda olan bu kateqoriyadan olan şəxslər barədə məlumatlar sistemləşdirilərək bu quruma göndərilib. İtkin düşmüş 57 vətəndaşın valideynləri tərəfindən Respublika Prezidentinə, Heydər Əliyev Fonduna, Dövlət Komissiyasının sədrinə və digər dövlət orqanlarına ünvanlanmış ərizələrə baxılıb, qaldırılmış məsələlər araşdırılaraq əlaqədar qurumlara məlumatlar verilib.

Ötən il itkin düşmüş və əsirlikdən azad olunmuş şəxslərlə bağlı müxtəlif dövlət orqanlarından və beynəlxalq təşkilatlardan daxil olmuş 110 sorğu icra olunub. Dövlət Komissiyasına müraciət etmiş 50-dən artıq itkinin yaxın qohumu İşçi qrupunda qəbul olunub, onlara yaxınlarının axtarışı ilə əlaqədar görülmüş işlər barədə ətraflı məlumatlar verilib, itkin düşmə şəraitləri barədə əlavə məlumatlar alınaraq sənədləşdirilib, anket vərəqələri doldurulub. İl ərzində əsir və girov götürülmüş Azərbaycan vətəndaşlarının, həmçinin atəşkəsin pozulması nəticəsində qoşunların təmas xəttində şəhid olmuş hərbçilərin və mülki şəxslərin yaxın qohumları Dövlət Komissiyasının İşçi qrupunda dəfələrlə qəbul olunub.

Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının apardığı araşdırmaların nəticəsində hazırda itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış Azərbaycan vətəndaşlarının böyük bir hissəsinin hərbi əməliyyatların gedişində əsir və girov götürülməsi faktları müəyyənləşdirilib. Həmin şəxslərin sonrakı taleyi barədə məlumatların verilməsi Ermənistandan tələb edilir. Lakin Ermənistan tərəfi hələ də bu şəxslər barədə məlumatları israrla gizlətməkdə davam edir.

Son dörd ildə aparılmış araşdırmalar nəticəsində intensiv hərbi əməliyyatların gedişində əsir və girov götürülməsi faktı məlum olmuş 200-dən artıq şəxsdən 125-i barədə materiallar sistemləşdirilərək yeni - ""QSM-7" təsdiq edir" adlı kitab və kitabın DVD versiyası olaraq Azərbaycan və ingilis dillərində nəşr edilib. Kitabda onların əsir və girov götürülməsini, eyni zamanda Ermənistanın hərbi hakimiyyət dairələri tərəfindən öldürülməsinə əmr verilməsini təsdiq edən faktlar əksini tapıb. Bu faktlar 1993-cü ildə Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən Kəlbəcərin işğalı zamanı Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin aidiyyəti xidməti tərəfindən əldə edilib.

Ötən il Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası tərəfindən Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi (BQXK) ilə 30-a yaxın görüş keçirilib, "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı itkin düşmüş şəxslər haqqında Ante-Mortem məlumatların toplanması və mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə olunması üzrə" çərçivə sazişindən irəli gələn öhdəliklərin yerinə yetirilməsi ilə bağlı məsələlər, itkinlərin siyahıları arasındakı fərqin aradan qaldırılması, əməkdaşlığın daha da səmərəli qurulması üçün təkliflər müzakirə olunub, o cümlədən il ərzində əsir və girov götürülmüş azərbaycanlıların və ermənilərin azad olunması, həmçinin meyitlərin qaytarılması istiqamətində danışıqlar aparılıb.

Məlumatda qeyd olunub ki, Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının beynəlxalq təşkilatlarla apardığı səmərəli danışıqlar nəticəsində ötən il martın 2-3-də gecə vaxtı yolu azaraq Ermənistan ərazisinə keçmiş və bu ölkə hərbçilərinin atəşi nəticəsində həlak olmuş Qazax rayon sakinləri - 1982-ci il təvəllüdlü Hüseynov Həsən Hüseyn oğlu və 1983-cü il təvəllüdlü Namazov Sakit Şərif oğlunun meyitləri ötən il aprelin 3-də qarşı tərəfdən alınıb. Meyitlər elə həmin gün təyyarə ilə Bakı şəhərinə yola salınıb və Səhiyyə Nazirliyinin Məhkəmə tibbi-ekspertiza və Patoloji Anatomiya birliyində ekspertizadan keçirildikdən sonra dəfn edilmək üçün yaxın qohumlarına təhvil verilib. Qazax rayonu istiqamətində 2008-ci il oktyabrın 8-də tarixdə əsir götürülmüş, Azərbaycan Ordusunun əsgəri 1989-cu il təvəllüdlü Həsənov Rafiq Rəhman oğlu ötən il aprelin 7-də azad edilərək Müdafiə Nazirliyinə təhvil verilib. Hər iki proses Ermənistan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikası Sədərək rayonu ilə sərhəd ərazisində BQXK-nın vasitəçiliyi ilə həyata keçirilib.

Ötən il Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya prezidentlərinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə dair 27 oktyabr 2010-cu il tarixli birgə bəyanatına uyğun olaraq, eyni zamanda, Komissiyanın beynəlxalq təşkilatlarla apardığı müntəzəm və səmərəli danışıqların nəticəsində tərəflər qarşılıqlı olaraq 4 meyitin qaytarılmasını və bir nəfər mülki şəxsin azad olunmasını həyata keçiriblər. Proseslər ötən il noyabrın 4-ü və 6-sı tarixlərində Ermənistan-Azərbaycan qoşunlarının təmas xəttində, cəbhənin Qazax və Ağdam rayonu istiqamətlərində həyata keçirilib. Birinci prosesdə Azərbaycan tərəfi Ermənistana ötən il sentyabrın 11-də ölkə ərazisində saxlanılan və oktyabrın 5-də saxlandığı kamerada özünü asaraq intihar etmiş Ermənistan vətəndaşı, 1990-cı il təvəllüdlü Sarıbekyan Manvel Mamikonoviçin meyitini, Ermənistan isə Azərbaycana 2009-cu ilin dekabrın 28-də girov götürülmüş Azərbaycan vətəndaşı, Tovuz rayon sakini, 1963-cü il təvəllüdlü Tağıyev Eldar Heydər oğlunu qaytarıb. İkinci prosesdə isə Ermənistan Azərbaycanın Tərtər rayonu istiqamətində Ermənistan hərbçilərinin hücumunu dəf edərkən 2010-cu il iyunun 18-də və həmin il sentyabrın 4-də şəhid olmuş Azərbaycan hərbçiləri - İbrahimov Mübariz Ağakərim oğlu və Əhmədov Fərid Güloğlan oğlunun meyitlərini, Azərbaycan isə ötən il mayın 15-də itkin düşdüyü bildirilən və iyunun 18-də meyiti Tərtər çayından tapılmış 1924-cü il təvəllüdlü Arustamyan Qavruşa Xaçaturoviçin meyitini qaytarıb.

Hazırda Azərbaycan Respublikasının ərazisində 6 Ermənistan hərbçisi, 5 nəfərdən ibarət bir erməni ailəsi və bir erməni mülki şəxs (cəmi 12 nəfər) saxlanılır. Həmin şəxslər BQXK-nın qeydiyyatındadırlar və mandatına uyğun olaraq bu təşkilat onlara istənilən vaxt baş çəkə bilir. Eyni zamanda, qarşı tərəfdə saxlanılan iki Azərbaycan hərbçisi -2009-cu il mayın 10-da Füzuli rayonu ərazisində əsir götürülmüş 1990-cı il təvəllüdlü Hacıyev Anar Xanbaba oğlu və 2010-cu il avqustun 22-də Daşkəsən rayonu ərazisində əsir götürülmüş 1985-ci il təvəllüdlü Hüseynov Roman Novruz oğlunun azad olunması istiqamətində BQXK-nın vasitəçiliyi ilə müvafiq tədbirlər davam etdirilir. Hər iki şəxs Ermənistan Respublikasının Yerevan şəhərində saxlanılır. BQXK-nın məlumatına görə, onlardan biri Vətənə qayıtmaq arzusunu ifadə edib. Araşdırma zamanı 6 nəfərin döyüşlərin gedişində itkin düşməsi faktı aşkar edilərək adı müvafiq siyahıya salınıb, 91 itkinin isə taleyi müəyyənləşdirildiyi üçün adları siyahıdan çıxarılıb. 91 nəfərdən 30 nəfərinin həlak olduğu, 21 nəfərinin itkin düşmədiyi, 34 nəfərin adının siyahıda təkrar keçdiyi, 6 nəfərin isə münaqişə bölgəsindən kənarda itkin düşməsi faktı müəyyənləşdirilib.

Ədalət.- 2011.- 28 yanvar.- S .3.