İKİNCİ YÜZ İLİ YAŞAYAN TEATR

Onun bünövrəsini Əbdürrəhim bəy qoymuşdu

Bu günlərdə diqqətimi bir fakt çəkdi. Daha doğrusu, televiziyanın "Mədəniyyət" kanalında yayımlanan verilişlərin birində öyrəndim ki, ölkə prezidentinin sərəncamı ilə Azərbaycanın böyük ədibi, hər birimizin üz tutduğu Mirzə Fətəli Axundzadənin 200 illik yubileyi qeyd ediləcək. Doğrusu, bu sevindirici xəbərin xoş ovqatı ilə yaşadığım anlarda dostlardan biri telefonuma zəng çaldı. Söhbət əsnasında həmin dostumdan öyrəndim ki, bu il Ağdam Dövlət Dram Teatrının da yubileyi keçiriləcək. Bir az da konkret desəm, böyük inkişaf yolu, xalqa, cəmiyyətə inkişaf mərhələsi keçmiş, zamanında özünü bir maarif ocağı kimi tanıtmış Ağdam Dövlət Dram Teatrı bu il 110 yaşını qeyd edəcək.

Təbii ki, üst-üstə düşən bu xəbərlər yaddaşımda əməlli-başlı iz buraxdı və təsadüf nəticəsində bayram günləri qonağı olduğum Ağdamda, daha doğrusu, Quzanlıda teatrın 110 yaşı məsələsi mənim əlimdən tutub müxtəlif insanların görüşünə apardı. Həmin görüşlər zamanı eşitdiyim sözlər, edilən söhbətlər xəyalımı qanadlandırdı. Necə deyərlər, ötən yüzilliyə doğru bir xəyal körpüsü saldı. Elə bir körpü ki, onun tağları üzərindən 110 il rahat keçib gəlib-gedə bilsin və mən də gələnlərə qoşulub gedənlərin görüşünə yetişə bilim.

Ağdamda olduğum günlərdə tanıdığım və hər dəfə də onunla görüşüb xüsusi bir maraqla yaddaşıma köçürdüyüm Rizvan Axundovla qarşılaşdım. Rizvan müəllim çalışdığı vəzifədən, cəmiyyətdə tutduğu mövqedən asılı olmayaraq, həm də özünəməxsus kaloritin, ziyalılığın, bir az da kitab, qəzet xəstəliyinə yoluxmuş insandı. Onunla söhbət edəndə təkcə müharibədən, işğaldan yox, həm də kitabdan, qəzetdən, kinodan, teatrdan, bütövlükdə insanlıqdan rahatca danışmaq olur. Bax, bu köhnə dostum Rizvanla onun yaşadığı qəsəbənin küçələrini dolaşa-dolaşa xeyli söhbət etdik. Söz-sözü çəkdi və mən ona bu il Ağdam Dövlət Dram Teatrının 110 yaşı olacağını dedim. O, bundan heç təəccüblənmədi. Əksinə, çox sakitcə və təmkinli şəkildə dedi:

- Bilirəm. İstəyirsən gedək teatra baş çəkək?

Onun bu rahat və təmkinli münasibəti əksinə məni təəccübləndirdi. İşin-gücün bu qızğın çağlarında doğma teatrın doğum tarixini yadda saxlamaq etiraf edim ki, hər adamın işi deyil. Beləcə, Rizvanla söhbət edə-edə Quzanlıya, Ağdam Dram Teatrının yerləşdiyi ünvana gəldik. Bu binanı əvvəllər də görmüşdüm. Ancan indi inana bilmədim ki, bu möhtəşəm, diqqət çəkən bina nə vaxtsa yanından etinasız ötüb keçdiyim Quzanlı Kənd Mədəniyyət Evi olubdu. Bunu da mənə artıq teatrın direktoru kimi iş otağında görüşdüyüm köhnə həmkarım, dostum, oxucuların və tamaşaçıların yaxşı tanıdığı Fəxrəddin Hacıbəyli dedi:

- Ağdam Dövlət Dram Teatrı mədəniyyət tariximizə 1902-ci ildə daxil olub. Çox sevindirici haldır ki, teatrın yaradıcısı və ilk rejissoru Azərbaycanın ən böyük aydınlarından biri olan ədib, ictimai xadim Əbdülrəhim bəy Haqverdiyevdi. O, rayonun Seyidli kəndində yaratdığı xalq teatrının səhnəsində özünün "Bəxtsiz cavan", bunun ardınca isə "Dağılan tifaq" əsərlərini hazırlayıb tamaşaçıların müzakirəsinə çıxarmışdı. Təsəvvür edin ki, 110 il bundan öncə Ağdamda, onun Seyidli kəndində bir vaxtlar bəzilərinin ironiya ilə "avam, ayağı çarıqlı" deyə yuxarıdan aşağı baxdıqları bir bölgədə səhnələşdirilmiş tamaşalar göstərilmişdi. Artıq arxada qalan bu böyük yolu əgər müxtəlif mərhələlərə bölsək, onda Ağdam teatrının fəaliyyətini üç zaman kəsiyində görə bilərik. Öncə həvəskarlar, teatrın vurğunları gəlirlər. Onlar öz dəst-xətləri, öz yaradıcılıq imkanları baxımından təhsilli olmasalar da, ancaq onlar doğrudan-doğruya teatr üçün təşnə insanlar olublar. Zamanın, mühitin basqılarına baxmadan, Ağdam teatrını dövlət teatrı səviyyəsinə gətirib çıxarıblar. 1969-cu ildə əyalətdə yerləşib fəaliyyət göstərən ilk dövlət teatrlarından biri də məhz Ağdamda olub. Həmin teatrın direktoru bu gün Azərbaycan tamaşaçılarının və oxucularının yaxşı tanıyıb əsərlərini sevə-sevə izlədikləri yazıçı-dramaturq Əli Əmirlinin atası Məmməd Əmirov, baş rejissoru isə Heydər Şəmsizadə olubdu. O illərin tanınmış və sevilən aktyorları Firəngiz Abbasova, Simuzər Hətəmova, Qaflan Muradov, Qurban Mirzəyev, Narınc Məlikova, İbrahim Yusifov və başqalarının adı teatrsevənlərin, tamaşaçıların həmişə dillərinin əzbəri olubdu. Məhz onlar Ağdam teatrının səhnəsində dünyanın və keçmiş SSRİ-nin məşhur dramaturqlarının əsərlərini tamaşaya qoyublar, onlara səhnə ömrü veriblər. Söhbətin belə maraqlı alındığını görüb mən də Fəxrəddin müəllimə bir neçə sual verirəm. Elə o sualların cavabı olaraq Ağdam Dövlət Dram Teatrının direktoru özünəməxsus təmkinlə deyir:

- Bizim teatrın inkişaf mərhələsinin 70-80-ci illəri də çox uğurlu olub. Bu gün də yaşlı ağdamlılar, rayonumuzun köhnə kişiləri ötən əsrin həmin illərini həm həsəd, həm də fəxrlə xatırlayırlar. Çünki onların gözləri qarşısından hamımızın sevimlisi olan Tofiq Qarayevin, Cəmilə Məmmədzadənin, Siyavuş Sultanovun, Simuzər Namazovanın, Vəliyəddin Quliyevin, Svetlana Hakimovanın, Nizami Mirzəyevin, Aidə Qasımovanın bir-birindən maraqlı obrazları gəlib keçir. Həmin obrazların yaradıcıları bu torpağın övladları olduğu kimi, həm də bu torpağa böyük yazarların övladlarını, yəni əsərlərini sevdirə bilmişdilər. Uğurlu tamaşalar çox vaxt təkrar-təkrar göstərilir. Özü də təkcə rayon mərkəzində deyil, həm də respublikanın müxtəlif guşələrində, o cümlədən də paytaxtda da tamaşaçıların diqqətinə təqdim olunurdu. Ümumiyyətlə, Ağdam teatrının səs-sorağı Azərbaycanın sərhədlərini də keçmişdi.

Bəli, bu gün Ağdam Dövlət Dram Teatrı özünün müstəqillik illərinin uğurlarını yaşayır. Təəssüf ki, teatr bu müstəqil məmləkətin müharibəyə cəlb edildiyi bir zamanın da şahidinə çevrilib. Amma buna baxmayaraq, 2009-cu ildən teatrın həyatında köklü dəyişikliklər baş verməyə başladı. Öncə özünün ünvanı, sonra bu ünvanda bir araya gələcək aktyorlar, yaradıcı heyət toplaşdı. Onlar birmənalı şəkildə Ağdam teatrını yenidən ayağa qaldırmağı qarşılarına məqsəd qoydular. Artıq bu məqsədin cücərtiləri də görünməkdədi. Çünki özünün yubileyinə hazırlaşan teatrın aktyorları, yaradıcı kollektivi bir şövqlə, bir həvəslə işləyirlər. İstəyirlər ki, öz keçmiş şöhrətlərini bir az fərqli və bir az da böyük formada dillərdə, ürəklərdə yaşatsınlar. Bax, bu mənada həm teatrın direktoru, həm rejissoru, həm aktyorları - Suliddin Quliyev, Kərim Həsənov, Fəqumə Yusifova, Cəfər Bayramov və digərləri böyük həvəs və yardıcılıq eşqi ilə Mirzə Fətəli Axundzadənin 200 illiyi ilə əlaqədar imzalanmış sərəncama bir növ səs verərək "Lənkəran xanının vəziri" tamaşasını hazırlayırlar. Paralel olaraq, teatrda həm də müəllifləri Fəxrəddin Hacıbəyli və Nizami Əsgəroğlu olan "O kənd bizim kəndimizdi" tamaşa-kompazisiyasını da teatrın yubileyi öncəsi tamaşaçılara təqdim edəcəklər.

Quzanlıda olduğum müddət ərzində onu da öyrəndim ki, 2009-cu ilin sentyabrından başlayaraq, Ağdamda mədəniyyətə və eləcə də digər sahələrə münasibət yönümdə xeyli dəyişib. Rayon rəhbərliyi bu sahənin adamları ilə maraqlanır, onların qayğılarına yardımçı olurlar. Artıq teatrın kollektivinin çox böyük hissəsi burada salınmış qəsəbələrdə məskunlaşıblar. Çox kiçik bir qismi isə Bərdədə məskunlaşıblar. Bunlar da 110 yaşı olan teatrın qurucuları, yaradıcıları kimi öz sənətlərinin fədailəridi. Ona görə də çətinliklərdən qorxmur, çəkinmir. Əksinə, daha böyük ürəklə, daha böyük həvəslə məşqlərə qatılır, öz istedadlarını nümayiş etdirirlər. Həmişə ocağı közərən, işığı yanan Ağdam teatrının pərvanəsi kimi onun tamaşa zalını isti nəfəslərlə, gur alqışlara doldurmağa çalışırlar.

Bəli, əsri arxada qoymuş bir teatr ikinci əsrin birinci on ilini də yekunlaşdırır. Özü də şərəflə və hər kəsi düşündürə-düşündürə. Mən Ağdamda olduğum o müəyyən zaman kəsiyində bir daha əmin oldum ki, işığı gizlətmək mümkün olmadığı kimi, sənəti də boğmaq mümkün deyil. Şükürlər olsun ki, bizdə işığa işıq qatanlar, sənətə ilham verənlər yetərincədi. Bunun timsalına Ağdam Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Nizami Sadıqovun simasında aydınca görmək mümkündü.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.- 2012.- 4 aprel.- S.5.