"SARI GƏLİN"ə TÜRKİYƏDƏN BAXIŞ - 1

Amma öncə:AMAN "SARI GƏLİN"

Və nədən:AMAN! Təbii, bu sözün iki məna daşıdığını bir kimsə danmaz və buna görə də kiçik bir izahata etiyac var.

Olubmu, olmayıbmı, bu SARI GƏLİN və nədən SARI? Kimdi,bu SARI GƏLİN? Mən bu ədəbi aləmin içində olandan bu müzakirə olunur və iş o yerə çatıb ki, bir müddət Türkiyədə yaşadığım illərdə də mən bu SARI GƏLİN məsələsinin müzakirə olunduğunun, bir çoxlarının da bu SARI GƏLİNi üzdən iraq yerlərə yozduğunun da şahidi oldum. Və bir çox zaman bunu eləyənlər özləri də türklər idilər və ya geniş anlamda desək Türk vətəndaşlığı adını daşıyan sənətçilər idilər. Bunu araşdırmaq bir o qədər asan deyil. İş o yerə gəlib çıxıb ki, artıq SARI GƏLİN bir emblem, bir müzakirə imkanı yaradan bir səviyyədədir.Yəni bu müzakirə cızığından çıxmış kimi görünür və çox acı bir şey: Erməni SOYQIRIMI məsələsində bu SARI GƏLİN bir ortam yaratmaqla SOYQIRIM qondarmasına qarşı qoyulmuş bir dilemmaya,bir tezisə çevrilməkdədir.Və təbii, mən uzun illər bu ədəbi aləmin içində olduğumdan vaxtilə "QOBUSTAN" toplusunda da bu məsələ barədə bir neçə yazının yayınlanmasında ANAR müəllimin böyük əməyi olduğunu vurğulamaq istərdim ki, hələ o zaman bu məsələ bugünkü qədər asan müzakirəyə çıxarılmırdı və onu da bilmirəm ki,Türkiyədə bu məsələ bizim mətbuatda müzakirə olunduğu illərdə araşdırılırdımı və ya Akif İslamzadə o məşhur oxuması ilə bizim içimizi titrədəndə SARI GƏLİN oxuması Türkiyədə oxunurdumu, oxunmurdumu? Bunu mən dəqiq bilmirəm, çünki mən araşdırıcı deyiləm.

Amma, bu gün görünən budur ki, SARI GƏLİN artıq bir əks dilemmaya çevrilib. Daha doğrusu, hətta SOYQIRIM kimi bir bəlanın inkar edilməsində bir vasitə olub və Türkiyə SARI GƏLİN adında bir film çəkməklə Türk ictimaiyyəti bir erməni rejissor tərəfindən bir filmə- ARARAT filminə qarşı bu vasitədən istifadə edib.

Yəni SARI GƏLİN mövzusu artıq dünyada daşlaşmış və Türkiyənin uzun illərdən bəri mübarizə elədiyi ERMƏNİ SOYQIRIMI məsələsinə qarşı Türk tərəfinin bir iddiası kimi ortaya atılmışdır.Təbii, film çəkilib və onun haqqında kiçik bir məlumatı verməzdən qabaq çox acı və öyrədici olan (neçənci dəfə, Allahım) bir olmuşu oxucuların diqqətinə çatdırmaq istəyirik və keçdiyimiz günlərdə Türk qəzetlərindən birindən aldığımız bu örnək belədir.

NYU-YORKDA AĞLAYAN BİR ERMƏNİ

"ƏSƏR BADİ SƏBA ZÜLFİN TELİNƏ

GƏL SƏNİ GÖTÜRÜM İSLAM ELİNƏ..."

Bir türk yazarın anlatdığı: Nyu-Yorkda bir marketdə qarşılaşdığım birisi türk olduğumu bilmiş, "haralısan, həmşərim"-deyə məndən soruşdu. "Yozqatlıyam"- dedim."Yozqatın harasındansınız"-soruşdu həmən.

Bir az çaşan kimi oldum. "Sizdəmi yozqatlısınız"-deyə soruşdum. "Yox, mən Sivaslıyam"- dedi. Sonra məndən Aşıq Veysəli soruşdu. Sivaslı alevi,şiyə vətəndaşlarımızdan birisi bildim onu. Amma o qayıdıb: " Erməniyəm"- dedi.

50-60 sənə əvvəllər köçmüşlər.

"Veysəl indi nə eləyir"- soruşdu məndən. "Ölüb, Veysəl"- dedim. Baxdım ki, gözləri doldu. Üzünü çevirdi və başladı ağlamağa. "Çox yaxındıq, ailə dostumuz idi, Aşıq Veysəl. Çörəyini çox yedik, - dedi erməni, - suyunu içdik. Bir-birimizin. Oralara gəlmək istəyirəm"- dedi.

Bu qədər illərdən sonra bu qərib bir ölkədə və Amerika kimi bir kosmpolit bir ölkədə öz kökündən qopa bilmirsə və bu yaşda gözləri dolursa və ağlayırsa, bir erməni və illərcə eyni havanı udduğumuzu, eyni suyu içdiyimizi,hələ eyni quşların civiltisini eşitdiyimizi xatırlayırsa, insanlarla dil tapıb yaşamaq mümkündür demək. Əgər bunu düşünsək bizim türkülərimizin ermənilər tərəfindən sevilib, cana yaxın bilinməsi heç də təəccüblü deyil.

SARI GƏLİN türküsünün isə xüsusi bir tarixi və taleyi var. Türkünün ən birinci qaynaq insanı olan Ərzurumlu və Ərzurum türkülərinin ustadı HAFİZ FARUK QALAdır. Böyük türk bəstəkarı Tanpınar özünün "BEŞ ŞƏHƏRDƏ" kitabında danışır ondan. "SARI GƏLİN" bu beş şəhərdəki coğrafiyanın,o yerlərin ORTAQ bir türküsüdür. Orta Anadoluda "AĞ GƏLİN" deyə bir türkü var, eynən buna bənzər.

Bəs "AĞ GƏLİN" türküsünün sözləri necəydi?

Ağ Gəlin də gəldi indi yaylaqdan

Qaşın deyil, gözün məni ağladan.

Sənə bu gözəllik Qədri Mövladan

Alaram əhdimi kamam,Ağ gəlin.

(burada kiçik bir izahata ehtiyac var: AĞ sözü bugünkü türkcədə həm də TOR deməkdir. Məsələn: BALIQ AĞLARA DÜŞDÜ VƏ YA TOPU AĞLARA GÖNDƏRDİ... Amma burada AĞ sözü əsil mənasında Orta Anadadoluda işlənən kimi AĞ (Siyah) mənasındadır.

Və Ağmaya bir GƏLİNƏ aşiq olan və muradına çatmayan bir ermənin o gəlinin arxasınca söylədiyi bir ağıdır bu.

Həzin bir eşq hekayəsi olan "SARI GƏLİN" Doğu tərəflərin bir türküsü.

Azərbaycanı da içinə alan Qafqazlar adlı çoğrafiyada bu mahnı hər zaman yaşamış və yaşamaqdadır. Belə bir təxmin var: "SARI GƏLİN" bir erməni, amma o türkünü YARADAN və OXUYAN bir türk. Belə şeylərin çox örnəkləri var. Elazıqda AXÇİ deyə erməni qızına söylənən bir türkü var.

Türk insanı gözəl görünən hər şeyə tez aludə olur və vurulur. Dininə, kitabına baxmaz. Harputda bir gənc bir axçiya aşiq olmuş.

Və belə bir şeir də var:

Axçığı yolladım Urum elinə

Əsər badi-səba zülfün telinə

Gəl səni götürüm İslam elinə

Məni bu dərdlərə salan,o Axçi.

Vardım bir kilsəyə, xaç suya dəyər.

Axçini gərənin ürəyi yanar

Mən dindən dönərsəm el məni qınar

Sərimi sevdaya salan o Axçi.

Buna bənzər şeylər çox çoxdur və Dadaloğluda da var.Bir erməni qızına aşiq olmuş.Sadəcə sultanlar aşiq olmur. Gönül fərman dinləməz.

(DAVAM EDƏCƏK)

PƏRÇİM

Sevimli yazarımız Faiq Qismətoğlu "Ədalət" qəzetindən aldığı qonararı və yaxın bir adamının ad günü üçün yığdığı pul cibində bərəkəllahla deyib evinə gedən marşrut avtobusuna minir və düşəndə baxır ki, pullar yoxdu. Adamı sanki ildırım vurur, Allah eləməmiş. Çox sadəlövhlüklə özünü sahə polisinin yanına atır və məsələni onlara danışır.Polis onu dinləyir və adama ümid verir. Əsas iş də bundan sonra başlayır. Faiq bəy danışır ki,məni o qədər sorğu-suala çəkdilər ki, gördüm ki,bunlar mənim özümü günahkar çıxaracaqlar.O çıxan çıxdım ordan.

Oxşar bir şey mənim də başıma gəlmişdi.Bir az sakitləşmək üçün otağıma gələn yazarlardan soruşmağa başladım: Bakıya gəldiyiniz gündən cibinizə girən olubmu?

Məlum oldu ki, bəzi yazarların cibinə bir neçə dəfə giriblər və nə var hamısını aparıblır

Sevimli Qulu Ağsəs daha uzun bir hadisə danışdı, onu yadda saxlamağa yaddaş yox, amma qısası: uzun illər qabaq (və sonralar da) lap elə şəhərə ilk ayaq basan gün bütün varidatını çıxarıblar cibindən.

Elçin Hüseynbəyli, maşallah boylu-buxunlu igid bir oğlan, balam, onun da cibinə girən olub.

Bir neçə il öncə faciəli surətdə yazar Musa Mərcanlının cibindən telefonun çıxarıblar. ( Özü də otuz saniyə ərzində. Bunu ayrıca vurğulayır.)

Elnur Astanbəyli başına bir neçə dəfə bu işlər gəlsə də, deyir ki, bir dəfə də yazılarım içində olan sumkanı metroda oturacağa qoyub, keyflə qəzet oxuduğu zaman yanında oturan bir adam usulca o sumkanı götürüb əkilmiş və Elnurun bütün sənədləri və var-yoxu da içində.

Pul-mul cəhənnəm, o sumkanı aparan ERMƏNİ SOYQIRIMINA aid nadir bir şəkli də o yazılarla birgə aparmış.

Elnur deyir ki, Allaha yalvarırdım ki, pul cəhənnəm, amma sənədləri və o şəkli geri verməsini çox arzu edirdim.

Azad dünyada hər şey azaddır.

Tofiq Abdin

abdin41@mail.ru www.tofigabdin.com

Ədalət.-2012.-14 aprel.- S.15.