"DEMƏ
Kİ, YADIMDAN ÇIXDIN..."
Elə səslər var ki, yerdəkilərin
belə qulağına gücnən çatır, çatsa
da qulaqdan o yana keçə bilmir. Nə ürək titrədir,
nə ruhu oxşayır... Sahibindən başqa kimsənin
canına yayılmır
Bir də hər ucalığa
çatan, göylərə baş vurub geri qayıdan səslər
var...
Zamanın və Kainatın elə
anları olur ki, sanki Uca Yaradan da bir az dincəlmək, göylərin
qoynundan Yerə baxıb yaratdıqlarından zövq almaq istəyir.
Və həmin anda Tanrı ucalığına qovuşanı,
yüksələni elə onu Yaradanla birgə eşitmək hər
bəndəyə nəsib olmur...
Həmin gün deyəsən, mən
də bütün günahlarımdan arınmışdım.
Başqa cür olsaydı, o Səs evin içində
qulağıma çatıb bayıra
çağırmazdı məni. Ürəyim döyünə-döyünə
barmaqlarımın ucunda Səsə tərəf getməyə
başladım. Buna getmək də demək olmazdı. Küləksiz,
durğun havada da süzə bilən quş lələyinə
dönmüşdü vücudum. Hələ heç nə
görmürdüm. Qulaqlarım oxşanırdı, ürəyim
əriyirdi, bədənim də süzürdü yandıran,
göynədən nəfəsə tərəf..
Həyətdə heç kim yox
idi. Əlindəki əskiynən maşının
oturacaqlarını, ayaqaltılarını silən
qardaşım məni görən kimi, "bura gəl,
gör, kimin səsini yazmışam..." deyib maqnitofonun
düyməsini basdı...
Təzəcə torpağa dəyən
ayaqlarım yenə yerdən üzüldü. Dayanıb dinləmək
olmurdu bu səsi. Ya dalınca düşüb apardığı
yerəcən getməliydin, ya da... Yaxşısı budu
sorğusuz-sualsız, nəfəs çəkmədən,
qımıldanmadan yürü dalınca. İstədiyi qədər
aparacaq, qıçlarında taqət qalmayanda küləklərin
ağuşuna verəcək səni. Özü də bircə
səmtə bələdçidi-keçmişə. Başqa
heç yana yox. Dünən olanları-bildiklərini təkrar-təkrar
bir də yaşadacaq sənə. Sabahın necəliyini
başqa səslər danışacaq. Bundan sonra doğulan səslər...
Mən də qoşulub gedirdim. Səs
çəkib aparırdı, zəngulələr
qulağımı oxşaya-oxşaya, yandıra-yandıra
yaddaşımı oyadırdı: "Yadındadı, o vaxt
nə bu həyət, nə də bu ev vardı. Burdan bir dərin
arx keçirdi. Köhnəydi, daha o arxa su gəlmirdi.
İçində, qıraqlarında o qədər yemlik,
quşəppəyi, şirin qanqal bitirdi
ki,...Gününüz buralarda keçirdi. Küləkli
havalarda arxın içinə qısılıb nağıl
danışırdınız. Evdəkilər haraylamasa, yemək-içmək
də yadınıza düşmürdü. O vaxtdan bəri
qısılmağa çoxmu isti məkan tapmısan?!...
O arxa bir də su gəlməyinə
inanırsanmı?!..."
Arxa bir də su gələcəyinə
inanıram. Üstəlik... bir də uşaq olacağıma
da inanmaq istəyirəm...
***
Günün elə vaxtıydı
ki, günəş batsa da, hava qaralmamışdı. Göylər
sakit, məsum görkəmiynən kövrək bir ovqat
yaradırdı. Deyirlər, bu vaxt Haqqın qapısı
açıq olur. Nə istəsən, nə diləsən,
birbaşa Tanrıya çatır. O da bütün diləklərini
yerinə yetirir. Bunu eşidəndən bəri hər
axşamçağı göylərin uca qatında nur
içində əyləşən bir qoca gəlir
gözümün önünə. Xoş çöhrəsiynən
yerdən gələn nidaları qəbul edir. Heç qərar
verməyə də vaxt ayırmır, Ona çatan kimi hasil
olur bütün umulanlar, istənənlər...
Ancaq indi heç kimi eşitmirdi Uca Yaradan. Dincəlməyə,
yaratdığından zövq
almağa zaman ayırmışdı özüyçün...
Ramiz Hacıyev "Mirzə
Hüseyn segahı"
oxuyurdu günün bu saatında. Səsi göylərə ucalıb
Haqqın açıq
qapılarını döyür,
yerdəkilərin minbir
diləklərini çatdırırdı.
Vurğunun sözləriynən
hamının adından
yalvarırdı yerin-göyün
sahibinə:
Yerlərə baxıram bağçalı,
bağlı
Göylərə baxıram qapısı
bağlı.
Kainat ixtiyar, sirli-soraqlı
Əzəldən yaranıb tamaşa
dünya.
Ramiz nalə çəkə-çəkə
"ixtiyar, sirli-soraqlı
dünya"nın sahibindən xahiş edirdi ki, "əzəldən tamaşa
yaratdığı" dünyanın
sirlərinə bizi də vaqif eləsin.
Gözümüzdən pərdəni götürsün.
Nəyin
əbədi, nəyin
ötəri olduğunu
birdəfəlik isbatlasın.
İçimizi didən
sualların cavabını
anlatsın...
Tanrı öz yaratdığına
heyran qalmışdı.
Qüdrətindən pay verdiyi
boğaz sahibinin səsindəki yanğıdan
tutulmuşdu, kövrəlmişdi.
Mələklərini göndərmişdi
ki, oxuyanın boğazına əl çəkib, başına
duz çevirsinlər...
Ramiz "Mirzə Hüseyn segahı" oxuyurdu...
***
Gecə yarıdan keçsə
də, köndələn
evimizin işığı
hələ sönməyəcəkdi.
Hələ Vurğunun göy
cildli poemalar kitabı dizimin üstündəydi. Evdəkilərin hamısı yatırdı.
Xəbərləri yox idi ki, qızları daha isti otaqda
deyil, ayazlı-şaxtalı
gecədə dumanlı
bir yolnan Humayın ardınca gedir, Cəlalın həsrətindən çöllərə
düşən qıza
çatmaq, ovudub geri qaytarmaq istəyir. Ancaq nə məsumdu,
nə anlaqsızdı
hələ. Hələ
bilmir ki,...
"nə ömrə acıyır, nə yaşa dünya!"...
***
Ramiz oxuyurdu... Bu oxumaq deyildi, yox! Səsi
olmayanların can yanğısını
fəzalara daşımaqdı.
Fələkləri insaflı olmağa,
ömürlərlə oynamamağa,
birini qandırıb,
o birini yandırmamağa
çağırmaqdı. Göylər
ağuşunu açmışdı
yerdən gələn
səsə. Səma
da, torpaq da heyrət içində özünə
qısılıb udurdu
bu səsi, gücü yetdikcə hopdururdu canına...
İndi də Ramizin
səsində Süleyman
üz tutmuşdu sevgilisinə. Sənin dərdlərini
kimsə mənim qədər anlamaz, qəlbinə yaxın buraxmaz, deyirdi. Dilbədil tapşırırdı
ki, bir gün
taleyin üzü dönsə, gen dünya başına dar olsa, dəryaları, ümmanları köməyinə
çağırma mən
dura-dura. Deyirdi ki,...
Söndürə
bilməyəcəksən
yenə
eşqin odunu
İstəyirsən
köməyə
çayları,
dəryanı çağır.
Səni qəmlər dənizi
boğmağa
eylərsə hücum
Özgə bir kimsəni yox,
onda
Süleymanı çağır.
Haqqın qapısı açıq
idi. Çünki Ramiz oxuyurdu.
Kimsənin bir də oxuya bilməyəcəyi kimi oxuyurdu. Səsi qaynayırdı, daşırdı.
Bu səsdən budaqlar yellənir, yarpaqlar titrəşir, sular ləpələnirdi.
Başımızın üstündə
buludlar da çaşıb yollarını
azmışdılar- küləyə
qarşı süzürdülər...
***
Hər bazar günü
radioda verilən muğamat konsertinin vaxtını hamı bilirdi kəndimizdə.
Günorta bütün evlərdən
muğam sədaları
ucalır, adamlar nahar edə-edə, dincələ-dincələ qulaq
asırdılar. Evlərin çoxunda
üstü patefonlu radioqəbuledicilər, "Melodiya"
firmasının buraxdığı
vallar vardı. Əlimizdən düşməzdi
Ramiz Hacıyevin "Mirzə Hüseyn segahı" yazılan
val. İynə toxunan
kimi xışıldayan
val və...xışıltını yox
edib qulağa dolan şirin, yanıqlı səs... "Yorulunca" oxudardıq
xanəndəni. Sonra "bir
az rahatlansın" deyib əl çəkərdik.
Hər dəfə oxudanda da elə bilirdik
ilk dəfə eşidirik
bu səsi. Uzun illərin tamarzısı kimi dinləyər, ürəyimizin döyünməsindən,
ruhumuzun titrəməsindən
əvəzsiz xoşhallıq
duyardıq.
Televizorlar kəndə "ayaq açandan" sonra özünü də gördüm ekranda. Elə düşündüyüm kimiydi. Yaraşıqlı,
xoşsifət... O səsin
sahibi başqa cür ola
da bilməzdi. Tanrı çox sevdiyi bəndələrinin
iç dünyasını
sifətinə çəkir
həmişə. "Kamil bədən, mənalı sifət səcdəyə layiqdi".
"Nəsimi" filmində
Nəimi deyir bunu...
Ramiz oxuyanda dünyanın
şəkli dəyişir
adamın gözündə.
Səsə dönür hər
şey-oxuyur, ağlayır,
gülür. Bu səsi eşidənəcən
çəkdiyin bütün
ağrılar səngiyir,
qəlbini didən əzablar o qədər mənasız, gərəksiz
görünür ki, səndən ötrü yaradılmış möhtəşəm
təsəllilərdən xəbərsizliyinə
məəttəl qalırsan.
Dinlə və unut! Heç olmasa, yarım
saatlığa. Sonrasına
Allah Kərimdi...
***
Nə edəsən, qəlbinlə
bacarmayacaqsan. Çünki eşitdiyin o mahnının
özündə elə
yaxıcı kədər,
nisgil var ki, sənin çəkdiklərin bir qətrədi onun yanında. Gör,
"Çiçək"i necə oxuyur?! Belə də sevgi, belə də istək olar?! Nə illər unutdura bilib, nə də uzaq-uzaq yollar... "Neçə yol açıbdı güllər o gündən".
Hər güllər açanda o sevgi də təzədən
doğulub, çiçəklənib,
ətir saçıb.
Elə sevgini, elə yanğını ancaq bu səsnən oxumaq olar. Eşidənləri yandırmağın,
göynətməyin, sevgisizliyinə
utandırmağın başqa
yolu yoxdu...
Demə ki, yadımdan çıxdın,
ay Çiçək!
Niyə gülümsəyib baxdın,
ay Çiçək?!...
***
Dörd-beş
il əvvəl
bir yazı oxumuşdum haqqında. Hələ də fəxri ad, təqaüd almadığını
xatırladan müəllif
bu sənətə gəldiyinə görə
hərdənbir peşimançılıq
duyub-duymadığını soruşurdu. Cavab verirdi
ki, bununla bağlı bir ildi təqdimat göndərilib, ancaq hələ də xəbər yoxdu. İnsan öz haqqına sahib olmayanda onu çox
ağrıdır, deyirdi.
Xalqın sevgisini qazanmağından
şad olduğunu dilə gətirirdi.
Bilmirəm, bu nə qədər
inandırıcıdı. "Xalq sevgisi" deyilən təsəlli
sənətkarı nə zamanadək ovundura bilər?! Bəs,
bu qədər güvənc yeri olan xalqın zövqü
get-gedə niyə belə korşalır?! Qorxuram, innən belə
həqiqi sənət adamları bundan da məhrum olalar...
***
Ramiz dünyadan
köçdü... Arxasınca dünya dolusu səs qoyub getdi
sevgisinə inandığı xalqına.
Sağlığında xalqının sevgisiynən təsəlli
tapırdı, onu itirəndən sonra biz nəynən təsəlli
tapaq?! Bənzərsiz səsini, oxuduğu mahnıları,
muğamları yadigar qoydu. Biz neynədik ondan ötrü?!...
Dünən hansı ölkədəsə
yeraltı xəzinə tapılmasından
danışırdılar mənə. Bu dünyada heç nəyin
itmədiyini, gec-tez bir gün üzə çıxıb təzədən
insanlara qaytarıldığını sübut eləmək
istəyirdilər. Mənsə, öz bildiyim kimi təsəlli
tapıram dünyanın və adamların işdəklərindən:
Yaxşı ki, səsi dəfn edə bilmirlər.
Üstünü torpaqlamaq mümkün deyil. Olsaydı
paxıllar, dargözlər bunu da edərdilər.
Yaxşı ki, o gün Haqqın
qapısı açıq idi. Yaxşı ki, Ramiz Hacıyev də
Tanrının və dünyanın ovqatının xoş
çağından yararlanıb şövqnən oxuyurdu... Mən
də pıçıltılarımı onun səsinə
qoşub göylərə göndərirdim: Allahım, sən
bu millətin zövqünü qoru! Qoyma yad səslərə
uysun! Elə et ki, Sənin dərgahına həmişə
öz səsimiznən gələk!
Amin!..
Vəsilə USUBOVA
Ədalət.-2012.-28 aprel.-S.11.