"KARVAN SARVANDAN KEÇİR"

Firdovsi Sarvanlı adını özünə təxəllüs götürdüyü kənddə dünyaya göz açıb. Orada oxuyub, orada yaşayır və nüfuzlu maarif mütəxəssisi kimi dədə-baba məskənində çalışır. Firdovsi Qasım oğlunun tale kitabının mühüm hissəsi onun bədii yaradıcılığına aiddir. O, şairdir, publisistdir, söz ustasıdır. Muğan mahalının elə bir guşəsi yoxdur ki, Firdovsi Qasımlını xeyir işlərdə aparıcı (masa rəisi) kimi alqışlamasın. Bir özüm üçün də başucalığı əxz edən cəhədi qeydə alım: Firdovsi Sarvanlı mənim keçmiş, qabaqcıl, fəal, ictimaiyyətçi tələbəmdir. O, çağdaş ADPU-da (əvvəlki APİ-də), coğrafiya fakültəsində romantikalı ixtisas üzrə təhsil alıb. Firdovsi tələbəlik dövründə ədəbiyyata, bədii aləmə, xüsusən poeziyaya maraq göstərirdi. Mənim təşəbbüsümlə işıq üzü görən divar qəzetində - "Zirvə"də onun qısa, mənalı, kövrək yazıları öz əksini tapardı...

Firdovsi Sarvanlı hazırda nüfuzlu müəllim kimi fəaliyyət göstərməklə bərabər, həm də mətbuat səhifəsində əsərlər dərc etdirir. O, eyni zamanda neçə-neçə kitabın müəllifidir. Mən məmnunam ki, onun toplularından birinin redaktoruyam, digərinə isə müqəddimə yazmışam.

F.Sarvanlı şəxsiyyəiti və yaradıcılığı həmrəng olan yazarlara nümunədir. Bu yazıda onun axırıncı kitabı sayılan nəşr məhsulu barədə misallar əsasında fikir, rəy və mülahizələrimi bildirmək istəyirəm

"Karvan Sarvandan keçir"ni müəllif nəvələri Aytən, Qasım, Ayhan və Xırdaxanıma həsr edir.

Kitab Salyan teatrının tanınmış nümayəndəsi, Sarvan kənd sakini, şəhid atası Cahangir Qaraşın çıxış sözü ilə öz qapısını üzümüzə açır.

Cahangir bəy öz təsirli, düşündürücü yazısında Firdovsi yaradıcılığının başlıca məziyyətlərinə toxunur. Şair-publisistin qələm məhsullarını işıqlandırmağa çalışır.

Kitabın birinci bölməsi belə adlanır: "Sarvan şəhidləri". Müəllifin qeydi: Sarvanlı igidlərin yolu Füzulidən, Zəngilandan, Laçından, Kəlbəcərdən, Ağdamdan... keçir. İsfəndiyar, Elnur, Salman, Rusulla, Nəsrəddin, Zümrüd, Nail, Zahir və Zöhrab - əbədiyyətə qovuşan kənd qartalları. Oxucunu sarsıdan qələm məhsulları: "Ata da şəhiddir, oğul da", "Son məzar , ata yurdu", "Zirvədən baxan şəhid", "Şuşanın dağları başı dumanlı".

20 yanvar faciəsi ilə əlaqədar verilişə baxarkən atanın qəlbi döyünməkdən qalır: 1991-ci ildə. Daha bir ağır yüklü təsvir: "İki şəhid. Ata-oğul. İki tale, iki nakam ömür".

Bütöv bu növ bəlaların əsas günahkarları nankor qonşularımız və onları üstümüzə göndərən havadarlardır. Müəllif yazır: "Bu kiçik kəndin doqquz şəhidi, iki itkin balası var. Bir sıra hərbi qulluqçuları cəbhə xəttindədir".

Nail Kəlbəcər döyüşlərinin birində yeddi əsgər yoldaşı ilə birlikdə mühasirəyə düşür. On yeddi gün qoz ağaclarının yaşıl yarpaqları arasında qalır.

Nəhayət bir məqamda - fürsət düşəndə erməni qulduru öldürür, üç nəfəri isə hissəyə gətirmişdi...

Firdovsi Sarvanlı kitabın siqlətini artıran mənbələrə baş vurmağı bacarır. Böyük türk şairi Akif Ərsayın misralarından istifadəsi yerinə düşür:

Sahibsiz qalan Vətənin

batması haqdır,

Sən sahib olursan

bu Vətən batmayacaqdır!

...Bu kəndə əbədi uyumsaq üçün şəhidlər qayıdıb gəlirdi: Salman Zəngəzurun başı qarlı dağlarından, Rusulla Murovun bəyaz zirvəsindən, Zümrüd və Nəsrəddin Ağdamın külək vıyıltılı düzlərindən.

Nail Cahangir oğlu "Elə bilirəm ki, Kəlbəcər dağlarından, Murovdan, Dəlidağdan qürurla bizə baxır".

Elbrus Kiçik Qafqazda qeyd olub. Gülbacı ananın məzarı, yeri naməlum övladının daş üzərindəki şəkli onun üçün görüş rəmzidir. Gözləri hələ də yol çəkən, için-için ağlayan Ana Yaradandan imdad diləyir, övladının harada olmasını soraqlayır.

Ümid aşılayan daha bir yazı belə adlanır: "Hələ qisas almamışıq". Döyüşçü Rauf Əbil yaralanaraq doğma kəndə qayıdır, müalicə olunur.

Rauf ata-anasına deyir ki, yenə Füzuli bölgəsinə, silahdaşlarının yanına dönməliyəm. Elnurun, İsfəndiyarın, Salmanın, onlarla şəhidimizin qisasını almalıyam". Bu sözlər çoxsaylı vətənpərvər oğulların ümumiləşmiş monoloqu kimi səslənir.

Kitabın digər bölməsi "Bala Kürün nəğmələri"dir.

Xəritədə Kürdən başlanğıc götürüb, Muğan düzündən axaraq nəhayət Xəzərə qovuşan bu qola "Ağquşa" deyilir. Xalq etimologiyasına görə həmin kəlmə ağ quşların vətəni mənasındadır.

Quş sözü sahildə yerləşən kəndin də adında var: sarquş, van-yer. Quş məkanı:

Qılıncı kimi sıyrılan,

Ana Kürdən ayrılan Ağquşa!

Ürəkdən deyirəm mən:

Daim ləpələnəsən,

Nur tək səpələnəsən Ağquşa!

Müəllif bala Kür boyunca düzülmüş yaşayış məntəqələrinin də adlarına aydınlıq gətirir: Dayıkənd Dəyə (ərəbcə) - alaçıq, Quyçu- tayfa...

"Müxtəlif illərin şeirləri". Dilimizin saflığı naminə narahatlıq hissi keçirən müəllif görün nə deyir:

...Başımıza min oyun

gətirdi "qonağımız".

Enmək üçün qalxmayıb

üç rəngli bayrağımız!

Maraqlı haldır ki, coğrafiya bir qərinədən də artıq müddətdə öyrədən pedaqoq-şair sevimli fənn ilə sevgi sahibləri arasında mənəvi körpü yaradır:

Kolumb Amerikanı kəşf eləyəndə

İnanan olmadı, ələ saldılar;

Qeysi Leyli dərdi dəli edəndə,

Məcnun adlandırıb çölə saldılar.

Dostu Ələkbər İsgəndərlinin yarıməsrlik bayramında ən qiymətli hədiyyələrdən sayılır F.Sarvanlının aşağıdakı sətirləri:

Uzaq Şərqdən gəlibsən,

Bizdən xeyli uzaqdan;

Hər gəlişin toy-bayram,

Olmaz bu toy-büsatdan.

Şairin bu yaxınlarda dünyasını dəyişmiş atası, 1941-1945-ci illər müharibəsinin (ikinci Cahan savaşının iştirakçısı), Fransa Respublikasının mükafatına layiq görülmüş 80 yaşlı dədə veterana dair qoşduğu misralar səmimidir:

Xəsisilik, paxıllıq səndən çox uzaq,

"Lələ" ayaması daşıyan "Atam!

Gözəl evlər tikib övladlarına,

Anamla kümədə yaşayan Atam!

1999-cu ildə Fransa səfirinin iştirak etdiyi məclisdə oğul ata haqqında təbriki şeirlə söyləyib. "Aynurun dilindən Nəsrəddin üçün: "Dayım lay-lay"...

Malik Həsənlini də tərənnüm edən Firdovsi müəllim ustad Əliməmmədi də yaddan çıxarmır:

Sən çal, ay sənətkar, qaytar keçmişə

Bizi bircə anlıq, o günlər hanı?

Deyirəm toylarda çala həmişə

Yastı balabanı, qara zurnanı!

"Karvan Sarvandan keçir" - maraq doğuran, oxunaqlı, mütaliəçini düşündürən kitabdır. Əyalətdə yaşayan, pedaqoji və bədii yaradıcılıq sahəsində inamla çalışan Firdovsi Sarvanın uğurlu günlərinin çoxu hələ qabaqdadır.

Oqtay RZA,

Respublikanın əməkdar

müəllimi, Beynəlxalq Rəsul

Rza mükafatı laureatı

Ədalət.-2012.-15 avqust.-S.3.