EL RUHUNA KÖKLƏNMİŞ İLAHİ NƏĞMƏKAR

və yaxud XALQ MUSİQİMİZİN SƏRLÖVHƏSİ

...Onun varlığına təkcə insanlar deyil, onu yaradan Tanrının özü də sevinirdi. Çünki o, öz təkrarolunmaz səsi ilə Tanrı kainatda mövcud olduğu kimi mövcud idi.

Varlığına Tanrının özünün də sevindiyi o kəs, özü öz səsinə, səsi isə isə insanlara mənsub olan, el ruhuna köklənmiş ilahi bir nəğməkar-Qədir Rüstəmov idi.

Xalqının, millətinin zövqü üçün Allah ona bu səsi vermişdi.

Onun bu səsinin dilsiz-ağızsız heyvanları da ram edə biləcək, cansız soyuq daşları da yumşaldacaq və yüzillik vüqarlı çinarları belə əyə biləcək gücü və cazibəsi vardı.

Bir zamanlar şahlar insanlar üzərində hökmranlıq etdiyi kimi o, da təlatümlər içində yaşayan dünyamızı bir anın içindəcə lallığa qərq edən ilahi səsi ilə sanki təkcə insanların deyil, təbiətin də üzərində hökmranlıq edir, təbəitdə canlı-çansız nə varsa səsinin sehrinin hökmü ilə itaətə salırdı.

Onun bu yanıqlı, qəmli, həm də hayğırtı, üsyan qopan səsində həyatın gözəlliyni də, əzabını da duyurdun. Onun həm başa düşülən, həm də hiss edilən bu səsində sanki sevinclə kədər qol-qola gəzir, əzabla rahatlıq yanaşı addımlayırdı.

İnsanlarda ömürlərinin sevincli anlarında da, kədərli məqamlarında da onun bu səsinə hava və su kimi zərurət vardı...

Qədir sənət yolunda kiminsə yerini tutmadı, kiminsə iz saldığı yolu getmədi, özünün yeri, özünün yolu, qoyub getdiyi izi oldu.

Qədirin səsi insanın daxilinə, ruhuna nüfuz etmək gücündə idi. Onun səsinin auditoriyası bütün Azərbaycan idi, bütün türk dünyası idi!

Milli musiqi sənətimizin görkəmli nümayəndəsi, xalq artisti, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü Qədir Çərkəz oğlu Rüstəmov 1935-ci ilin noyabr ayının 20-də Ağdam şəhərində anadan olmuşdur. O, orta məktəbi bitirərək əvvəlcə A. Zeynallı adına Bakı Orta İxtisas Musiqi Məktəbində, daha sonra isə Üzeyir Hacıbəyli adına Ağdam Orta İxtisas Musiqi məktəbində təhsil almışdır. Ustad sənətkarlarımızdan muğamın incəliklərini mənimsəyən Qədir Rüstəmov bu illər ərzində xanəndəlik sənətinin sirlərinə daha da dərindən yiyələnməyə müvəffəq olmuşdur.

Gənc yaşlarından Ağdamda mahir muğam ifaçıları mühitində yetkin xanəndə kimi formalaşan, ifaçılığını sözlə tam vəsf etmək qeyri-mümkün olan Qədir Rüstəmov nadir istedadı, məlahətli səsi və özünəməxsus ifa tərzi sayəsində az vaxt ərzində tanınaraq geniş dinləyici auditoriyasının məhəbbətini qazanmışdır. O, ömrünün sonuna kimi xanəndəlik sənətinə sadiq qalmışdır.

Qarabağ xanəndəlik məktəbinin görkəmli nümayəndəsi olan Qədir Rüstəmov Azərbaycan xalq musiqisinin incəliklərini bilən sənətkar olaraq milli musiqi xəzinəmizi çox həzin və yanğı dolu ifaları ilə zənginləşdirmişdir. O, çoxəsrlik parlaq keçmişə malik Azərbaycan musiqisində layiqli yer tutaraq milli mədəniyyətimizin inkişafına sanballı töhfələr vermişdir.

Muğam ifaçılığı ənənələrinin və Azərbaycan xalq musiqisinin saflığının qorunub saxlanması xalq musiqimizin zirvəsi, əlçatmaz, ünyetməz ucalığı sayılan Qədir Rüstəmovun sənət fəaliyyətinin başlıca qayəsi idi. Unudulmuş xalq mahnılarımızın bir çoxu məhz onun ifası ilə yenidən həyat qazanmışdır. Sənətkarın son dərəcə məharələ oxuduğu "Sona bülbüllər", "Apardı sellər Saranı", "Laçın", "Ay dili-dili", "Sarı gəlin" və neçə-neçə digər mahnılar hər kəsin qəlbində kövrək duyğular və səmimi hisslər oyadır.

Ecazkar səsi, təkrarolunmaz ifaçılığı və dinləyicinin mənəvi aləminə nüfuz etməklə onda güclü emosional təsir yaratmaq bacarığı musiqisevərləri və muğam bilicilərini Qədir Rüstəmov sənətinin vurğununa çevirmişdir. Mahir muğam ustasının ifasında səslənən bir sıra muğam dəstgahları, o cümlədən "Rast" və "Cahargah" musiqi mədəniyyətimizin qızıl fonduna daxil olunmuşdur. O, dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı filmdə Cabbar Qaryağdıoğlu rolunda klassik muğam ifaçısı obrazını ustalıqla canlandırmışdır.

"Şur" ansamblının yetirmələrindən biri də Qədir Rüstəmovdur. Qədir Rüstəmov son dərcə həzin səsi, cəhcəhəli zənguləsi olan xanəndə idi. Onun qədim el mahnısı "Sona bülbülləri" lirik tonda oxuması buna misaldır. Bu mahnı demək olar ki, uzun illər yaddan çıxmışdı. Lakin Qədir Rüstəmov öz şirin, oynaq, rəvan səsi və məharətli ifaçılıq qabiliyyəti ilə bu nəğməyə melodik bəzəklər vurub onu bizə qaytarmışdır. Qədirin ifa etdiyi hər bir mahnı arasında bir-iki ağız "Segah" üzərində gəzişməsi, vurduğu şaqraq zəngulələr istər-istəməz böyük müğənnimiz Cabbar Qaryağdıoğlunun guşə və xallarını yada salırdı. Qədirin guşəxanlığının isə misli-bərabəri yox idi. O, həm də mahir improvizator idi.

Qədir Rüstəmov həmişə xalq arasında olan sənətkar idi. Ağdamın ailə şənliklərində, el məclislərində, şəhərdə təşkil edilən xalqımızın ənənəvi yığıncaqlarında Qədir Rüstəmov iştirak edirdi, onun məlahətli səsi elləri, obaları bürüyürdü.

O, heç bir muğamı oxumaqda çətinlik çəkmir, sənətə məsuliyyətlə yanaşması isə onu hamıya sevdirirdi.

Ustad sənətkar on illər boyu elimizə-obamıza əsrlərin o tayından gələn qədimyana, şirin, təkrarolunmaz, bənzərsiz avazıyla töhvələr verdi, Allahın əmanətini-nadir istdadını günəş nuru, həyat çeşməsi təki ömürlərə payladı...

Qədir Rüstəmovun milli musiqimizə hədsiz vurğunluğu və sədaqəti gənc xanəndələr nəsli üçün əsl sənət məktəbidir. Milli musiqi mədəniyyəti sahəsində nailiyyətlərinə görə Qədir Rüstəmov Azərbaycan Respublikasının ali mükafatı olan "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir.

...İncəsənət sehrli bir dünyadır. Bu dünyaya gedən yolda zəfər də var, məğlubiyyət də. Onun yolu çətin və mürəkkəbdir. Bəlkə də bir insan ömrü onun sonuna çatmaq üçün azdır. Bunu Qədir Rüstəmov da çox gözəl bilirdi.

Gözəl səsi olmaq böyük xoşbəxtlikdir. Gözəl insan kimi bəşəriyyətə xidmət etmək isə ən böyük xoşbəxtlikdir. Bu Qədir Rüstəmova aid son fikirdir. Çünki onun qəlbində iki məhəbbət vardı: -Biri el-biri isə sənət məhəbbəti!

..."İnsanların çiyni son yoldur"-deyiblər. Elə yol ki, ən ağır yükləri belə daşıyır. Qədir Qüstəmovu da apardı o çiyinlər. Arxasınca neçə göz göynədi, ürək yandı. O, ikinci Fəxri Xiyabanda dəfn olundu.

...Bir dünya var, əbədiyyət dünyası.

Qədir Rüstəmov da 14 dekabr 2011-ci ildə ömrünün 77-ci ilində oranın sakinlərindən oldu. Ancaq yaşayan insanların dünyasında onun səs yadigarı qaldı!

Bir də qəlbində ömrü boyu yaşatdığı el və sənət məhəbbəti!

Baxşeyiş Abbasoğlu

Ədalət.-2012.-11 dekabr.-S.8.