ALQIŞ
Turana qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət,
Yalnız mədəniyyət, mədəniyyət,
mədəniyyət!
H.Cavid
Dağ
şəlaləsi kimi çağlayan
"Cəngi"nin şaqraq sədaları
salona dalğa-dalğa
yayılıb kükrəyir. Qədim milli
geyimli şüvərək cavanlar əl-ələ verib
səhnədə dövrə vururlar. Ucaboylu rəqqas döyüşə
atılırmış kimi
yoldaşlarının əhatəsində cövlan
edir. "Cəngi" səngiyir,
rəqs edənlər birdən yerə mıxlanmış kimi dayanıb dağın ətəyində
çəmənlikdəki ağ donlu, incə qızlara sarı boylanırlar. Çoban tütəyinin könül
oxşayan təranələri altında
qızlar nazlana-nazlana süzürlər.
Cavanlar əlləri sinələrində
gözəllər önündə diz çöküb təzim edirlər... Ani sükut və tamaşa salonunu titrədən
alqışlar...
O, stolun üstünə səliqə
ilə düzdüyü şəkillərə baxa-baxa aramla
danışır. Sonra köksünü ötürüb mənə
zənnlə baxır:
- Özün bilirsən də, adam
yaşa dolanda xatirələrlə yaşayır, mən də
elə. Baxdıqca ötənlər yadıma
düşür, şəkillər sanki canlanır gözlərim
önündə, Manafın, Əliməmmədin zurnası
haray çalır, Musanın balabanı həzin-həzin
ötür, cavan oğlanlar, qızlar rəqs eləyir,
aşıq Pənah oxuyur:
Saz tutubdur ləpələrin,
Nəğmələrin
şirin-şirin,
Bəzəyisən bizim yerin
Ay mənim ana Kürüm!
- Aşıq Pənah ustad sənətkar
idi, səsi də məlahətli, bənzərsiz.
O, başını ehmalca tərpədib
razılığını bildirir:
- Elədir. Aşıq Pənahın
şöhrəti təkcə Muğana, Şirvana, Arana, Milə
deyil, bütün Azərbaycana yayılmış, sərhədləri
aşmışdı. O, nəğmələrilə
xalqını, Vətənini Hindistanda, Finlandiyada, Polşada,
Bolqarıstanda, Rumıniyada, Çexoslovakiyada, İspaniyada,
Avstriyada, keçmiş SSRİ respublikalarında layiqincə
təmsil etmişdi. Mən bunun canlı şahidi olmuşam. Pənahın
aşıqlar ansamblı ilə birlikdə o vaxt Salyan Rayon Mədəniyyət
Şöbəsinin "Cəngi" orkestri qədim el sənətimizi
dünyanın neçə-neçə ölkəsinə
tanıdıb, mədəniyyətimizi şöhrətləndirib,
mükafatlara layiq görülüb, - ani olaraq susub nəfəsini
dərdi, sonra özünəməxsus qətiyyətlə, -
mənim aləmimdə ən yüksək mükafat
tamaşaçıların, sənətsevərlərin
sevgisi, məhəbbəti, alqışlarıdır, - dedi, -
indi də o alqış sədaları qulağımdan getmir,
xüsusən bu xatirə şəkillərini görəndə.
Bir buna bax. - O, böyük bir şəkli mənə göstərir:
tamaşaçılar ayaq üstə səhnədəkiləri
alqışlayırlar. "Cəngi" folklor orkestrinin, rəqs
qrupunun üzvləri, el sənətçiləri,
aşıq Pənah və mədəniyyət işçiləri
nümayəndə heyətinin rəhbəri Fərəc
Dadaşov əllərində gül dəstələri
xoş təbəssümlə tamaşa salonuna baxırlar...
***
O vaxtdan neçə illər keçib. Gənclik dostum Fərəc
də, mən də artıq yaşa dolmuşuq. Söhbət
edə-edə ötənləri
xatırlayırıq. Elə bil qulağıma
səs gəlir: "Geriyə baxma, qoca!" Mənsə baxıram və görürəm: ortaboy, arıq, xoşsifət, ünsiyyətcil, sütül
oğlan. Orta məktəbi qurtarıb, qiyabi ali
təhsil alır və işləyir. Dedikcə işgüzar, çalışqandır.
İndi də gözümün qabağındadır:
əvvəl rayon komsomol
komitəsinin təlimatçısı,
sonra məktəbli gənclər şöbəsinin
müdiri idi. İş başını qatmışdı,
həmişə harasa
tələsirdi. Bu da mənə əl verirdi. İşlədiyim rayonlararası qəzetin
redaksiyası qonşu
rayona köçmüşdü.
Mən isə qəzetin xüsusi müxbiri kimi Salyanda qalmışdım.
Ayrıca otağım yox
idi. Fərəcin otağında işləyir,
yazıb-pozurdum. Xasiyyətimiz, söhbətimiz tuturdu.
Dərdləşir, məsləhətləşir,
çətinliyə düşəndə
bir-birimizə ürək-dirək
verir, xeyir-şərdə
birgə olurduq. Fərəc öz üzərində çalışır, oxuyur,
Bakıya gedib semestr imtahanlarını verir, hələ üstəlik vaxt tapıb "subaylığın
daşını atmağa"
hazırlaşırdı. Onun məndən sirri yox idi. Ürəyini gözlərindən
oxuyurdum: sevirdi, sevilirdi...
Və bu qarşılıqlı
məhəbbət zamanın
sərt sınağından
çıxdı, dostum
toy edib evləndi.
Ömür-gün sirdaşı
Zümrüd xanımla
özəl bir ailənin ocağını
qaladı..
***
Sevən ürəklərin odu ilə yanan
ailə ocağı məşəl kimi cavanların həyat yolunu işıqlandırdı.
Zümrüd xanım pedaqoji
institutun məktəbəqədər
təlim-tərbiyə fakültəsini
bitirib uşaq bağçasında əvvəl
tərbiyəçi, sonra
müdir vəzifəsində
işlədi. Uşaqları
bu bağçadan pərvazlanıb orta məktəbdə oxudular,
ali təhsil
aldılar. Sonra da nəvələr nənənin köməyilə
"bu ənənəni"
davam etdirdilər...
Məsul ictimai işlərdə
çalışan Fərəc
Dadaşov Azərbaycan
Dövlət İncəsənət
İnstitutunun mədəni-maarif
fakültəsini (indiki
Mədəniyyət və
İncəsənət Universiteti)
bitirdikdən sonra Salyan Rayon Mədəniyyət
Şöbəsinin müdiri
vəzifəsinə irəli
çəkildi. O bu
məsul vəzifədə
özünü bacarıqlı
təşkilatçı kimi
göstərdi. Gənc yaşlarından
ictimai işlərdə
qazandığı təcrübədən
mədəniyyət ocaqlarının
fəaliyyətinin canlandırılmasında
yetərincə yararlandı.
Rayonun bütün kitabxanalarının
vahid bir mərkəzdən sistemli
şəkildə idarə
olunmasını təşkil
etdi. Eyni zamanda kitabxana işçilərinin təhsilinə,
ixtisaslarını artırmalarına
və təkmilləşmələrinə
xüsusi fikir verdi. Rayon mədəniyyət şöbəsinin
həmişə diqqət
və qayğı tələb edən bu vacib sahəsində
böyük tikinti, əsaslı təmir, abadlıq işləri görüldü. Salyan
şəhərində ikimərtəbəli
mərkəzi kitabxana
binası, kəndlərdə
12 kitabxana, 16 mədəniyyət
evi, 17 klub inşa olunub istifadəyə verildi.
Mədəni-maarif işinin yüksək
səviyyədə təşkilinə
çalışan Fərəc
Dadaşov rayonda folklor və incəsənət sahəsində
istedadların aşkara
çıxarılıb yetişdirilməsinə
xüsusi önəm verirdi. Bu məqsədlə
bölgənin şəhər,
qəsəbə və
kəndlərində hər
il keçirilən müsabiqələrə ümumrayon
baxışında adlı-sanlı
həmyerlilərimiz SSRİ xalq artistləri bəstəkar Arif Məlikov, Xuraman və Fidan Qasımovaların
iştirakı ilə
yekun vurulur, qaliblər mükafatlandırılırdı.
Gənc istedadlar respublika və Ümumittifaq festivallarında
uğurla çıxış
edir, medallar alır, laureat adına layiq
görülürdülər.
Çox çəkmədi ki,
rayon mədəniyyət şöbəsinin
nəzdində Fərəc
Dadaşovun təşəbbüsü
və təşkilatçılığı
ilə xalq çalğı alətləri,
el sənətçiləri, aşıqlar, ailə ansamblları, zərb alətləri, rəqs və bədii qiraətçilər qrupları
birləşdirilərək "Cəngi" folklor orkestri yaradıldı.
***
Tale elə
gətirdi ki, mən Bakıya köçüb bir müddət o vaxtkı dövlət teleradio komitəsində, sonra uzun illər Cəlilabad rayonunda işləməli oldum.
Və həmişə gənclik
dostumla sıx əlaqə saxladım.
Onun Salyan Rayon Mədəniyyət
Şöbəsinin müdiri
vəzifəsində səylə
çalışıb diqqətəlayiq
işlər görməsi
məni ürəkdən
sevindirirdi. Vaxtaşırı qastrol səfərlərinə
çıxan Salyan Miniatür Xalq Teatrı və Dövlət Kukla Teatrının yolu Cəlilabada da düşürdü. Bu zaman
Fərəc bir dost kimi sevincini mənimlə bölüşür,
ürəkdən bağlandığı
işindən maraqlı
söhbətlər edirdi.
Danışırdı ki,
az vaxt
ərzində Salyanda tarix-diyarşünaslıq muzeyi,
Qulu Əsgərov adına İncəsənət
məktəbi, Yenikənd
7 illik musiqi məktəbi istifadəyə
verilib. "Cəngi"
folklor orkestrinin şöhrəti ölkənin
hüdudlarını aşıb...
***
Deyirlər, uşaqlıq dövründə
vaxt əvvəl iməkləyir, sonra yeriməyə başlayır,
yeniyetmə çağında
tələsirsən, darıxırsan:
vaxt niyə belə gec ötür,
cavanlığında illər
qaçır, ahıl
yaşında zaman uçur elə bil, heyrətə gəlirsən, məəttəl
qalırsan: ömür
nə tez keçdi.
Mənə elə gəlir
ki, sanki gözümü yumub açmışam, 74-ə çatmışam.
Fərəc dostum isə
bir addım irəlidədir. Novruza bir
həftə qalanda, martın 14-də qeyd edəcəyik 75-ni.
Nənəm deyərdi: "Novruzun topu atılanda havadan ətir iyi gəlir". Amma qış sərt keçsə də, yaza hələ qalsa da, Salyanda
bu gün hava çox mülayimdir. Taksidən düşən
kimi Kür qırağından bir boy
qalxan günəşin
şüaları gözümü
qamaşdırır.
Adətim üzrə qohum-əqrəbadan
əvvəl dostuma zəng edirəm və onun özünəməxsus
tələskən səsini
eşidirəm: "Birbaşa
evə gəl, gözləyirik".
Qapını açıram,
Fərəclə, Zümrüd
xanımla görüşüb
ətrafa baxıram:
"Bəs uşaqlar?"
Zümrüd nənə
sualıma sualla cavab verir:
- İndiyə
uşaq qalar? Siz nəvələrdən danışın.
Maşallah, böyüyüblər. İlk nəvəmiz, Vüqarın
oğlunu deyirəm, Fərəc babasının
adını daşıyır,
3-cü kursda oxuyur, universitetdə. O birilər
də orta məktəbdə. Arada gəlib
bizə dəyirlər.
İndi də babalarının yubileyinə hazırlaşırlar.
- İnşallah,
mən də gələcəyəm, - deyirəm
- Elə evdə olacağıq, özümüz, yaxın
qohumlar, dostlar. Yubiley söhbətini Zümrüd
zarafat eləyir.
- Zarafat niyə olur? Yadından çıxıb, 70 illiyin
rayonda necə təntənəli keçirildi,
qəzetdə də yazdılar, - ani sükutdan sonra mənə müraciətlə
əlavə edir, - elə deməyinə baxmayın. Özü də əməlli-başlı
hazırlıq görür.
Zəhmət olmasa bir otağına keçib baxın.
Fərəclə birlikdə yan
otağa keçirəm. Kitab rəfinin
qarşısındakı uzunsov stolun üstünə səliqə
ilə şəkillər düzülüb, məxmər
üzlü albom qoyulub. Küncdəki dolabın üstünə
köhnə qəzet-jurnallar yığılıb.
Şəkillərə baxdıqca
mənə ən yaxın dost olan insanın ömür yolu
gözlərim önündə canlanır, ilk gəncliyimizdən
üzü bəri, Muğanın qədim bölgəsində
mədəni-maarif işlərinə rəhbərlik etdiyi illər,
yaşının yetkin, kamil, müdrik çağları...
Ailə albomunu vərəqləyirəm.
Lap başda babaların, nənələrin şəkillərini
görürəm. Biz orta məktəbdə oxuyanda rayonun
sayılıb-seçilən ziyalısı, maarif xadimi,
unudulmaz müəllimimiz Müzəffər Əsədovun
nurani siması... Texnikuma direktor təyin olunandan az sonra
vaxtsız vəfat etdi... Üzlərini görmədiyi nəvə-nəticələri
indi boya-başa çatır, səylə oxuyur,
babalarının adına layiq olmağa
çalışır, ruhunu şad edirlər...
Dolabın üstündəki
köhnə qazet-jurnalları nəzərdən keçirirəm.
Ötən əsrin 70-80-ci illərində mədəni
quruculuq işlərindən bəhs edən yazılar, el sənətkarları
barədə oçerklər, mədəniyyət sahəsindəki
uğurlara görə rayona verilən bayraqlar, fəxri fərmanlar,
mükafatlar və diplomların təqdimolunma mərasimindən
hazırlanan hesabatlar, diqqətçəkən rəqəmlər.
Həmin illərdə rayon mədəniyyət şöbəsi
4 dəfə respublikanın, Mərkəzi kitabxana və Mədəniyyət
evinin kollektivləri isə iki dəfə SSRİ Mədəniyyət
Nazirliyinin keçici Qırmızı bayraqlarına layiq
görülüb, 147 nəfər mədəniyyət
işçisi qızıl medal alıb, 85 nəfər isə
festival laureatı olub.
Xalq yaradıcılığı
Ümumittifaq festivalının laureatı Fərəc
Dadaşovun sinəsini SSRİ Mədəniyyət nazirliyinin
"Mədəniyyət əlaçısı", "Azərbaycan
mədəniyyəti və incəsənətinin
inkişafına göstərdiyi xidmətlərə görə"
respublika mədəniyyət nazirliyinin "Fəxri
nişanı" və "Rəşadətli əməyə
görə" medalı bəzəyir.
Mən qeydlərimi bir daha nəzərdən
keçirib dostumun 75 yaşı münasibətilə qələmə
aldığım xatirə-yazıma nöqtə qoymaq istəyəndə
söhbətimizin əvvəlində onun dediyi sözlər
yadıma düşdü: "Mənim aləmimdə mədəniyyət
işçisi üçün ən yüksək mükafat
tamaşaçıların, sənətsevərlərin məhəbbəti,
alqışlarıdır".
Fərəc Dadaşov arzusunda
olduğu yüksək mükafata dəfələrlə layiq
görülüb: uzun illər başçılıq etdiyi
yaradıcı kollektiv dünyanın bir çox ölkələrində,
beynəlxalq aləmdə qədim mədəniyyətimizi və
incəsənətimizi şöhrətləndirib,
alqışlanıb.
Məni xoş ovqata kökləyən
odur ki, mütəfəkkir şairimiz Hüseyn Cavidin dahiyanə
kəlamını o özünün həyat məramına
çevirmiş və buna daim sadiq qalmışdır:
Turana qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət,
Yalnız mədəniyyət, mədəniyyət,
mədəniyyət!
Əlövsət BƏŞİRLİ
Ədalət.-2012.-25
fevral.- S.13.