Mehriban
Ələkbərzadə: "Şeytan bizi içimizdəki
boşluqlarla vurur "
"Rəsmi
şəkildə olan, rəsmi şəkildə də bitdi və
nə yaxşı ki, bitdi!"
- Bir zamanlar sizi efir məkanında
tez-tez görürdük, amma indi sanki o nəhəng
okeanın dalğası sakitcə bir qırağa çəkilib.
Bəs, o zamandan bu yana nələr dəyişdi, nələr
qırıldı ki, efirdən uzaq düşdünüz? Bir
də belə bir ehtimal var ki, siz belə bir layihə ilə
tamaşaçılaı salamlayasınız ?
- Əvvəllər telekanalda
çalışırdım və efir məkanında
görünmək də haradasa mənim vəzifəm idi. Hərçənd
mən bədii rəhbər, sonra Müəllif Proqramları
Departamentinin direktoru idim və mən bir az fərqli də
çalışa bilərdim. Amma axı o vaxt mənim
içimdə qarşısıalınmaz istəklərim,
iddialarım, layihələrim çox idi. "Tarixin son
günü" isə TV-də son layihəm idi.
Düzdür, sonralar "1918 mart hadisələri, yaxud Qara
Oyunlar" kimi genişmiqyaslı 3 seriyalı tarixi sənədli-bədii
filmi (kinostudiyada) və "Yazılmış Tarix" 10
seriyalı silsilə sənədli filmlərim (Strateji
Araşdırmalar Mərkəzi) oldu. Amma indi teleməkanda mənim
özümdən çox, işlərim görünə bilər.
Bir müəllif kimi görünməm şərt deyil, filmlərimin
var olması isə şərtdir.
- Bəs,
teleməkan bu inkişaf yolunuzda hansı mövqeyə sahib idi
və sizin yaradıcılığınıza nə kimi
qatqısı oldu?
- Mənim tarixi mövzulara çox ciddi bir
baxışım var idi. Tarixi mövzular da məni əvvəlcə
araşdırmaya sövq elədi. Sonra isə özünə
məftun etdi. Məhz bu formada çalışmağım, əslində,
birbaşa rejissorluq sənətimə də təsir etdi. Bir vətəndaş
kimi də, bir peşəkar kimi də keçməli
olduğum uzun bir yolu bir addımlıq etdi. Bundan başqa,
televiziya fəaliyyətim kinoda atdığım addıma
böyük hazırlıq mərhələsi oldu. Birinci dəfə
tammetrajlı bədii filminin çəkiliş
meydançasında rejissor komandam səslənəndə,
kimsə düşünmürdü ki, bu, ilk filmimdir. Mən
rejissor kimi bu mühitdə artıq var idim.
-
Teatr sizin üçün nədir: iş yeri, yoxsa ruhən, mənən
istirahət edə biləcəyiniz bir məkan?
- Mən iş yerimə heç
vaxt nə istirahət, nə də ki, bir məcburiyyət kimi
də baxmamışam. Teatr qoyub getdiyim və həmişə
də qayıda biləcəyim bir yerdir. Bu və ya digər
sahələrdə məşğul olsam da, sonda yenidən
dönə biləcəyim bir məkandır. Nə
yaxşı ki, bu qapı da hər zaman mənə
açıqdır. Əslində, bunlar mənim daxilimdəki
təlabatdan irəli gəlir. İstər televiziya, istərsə
də teatr, yaxud elmi araşdırmalar enerjimin ifadəsidir.
-
Teatrda tamaşaya qoyduğunuz əsərləri
özünüz seçirsiniz?
- Ancaq və ancaq özüm
seçirəm. Bu günə kimi mənə hansısa
xüsusi təzyiq-filan da olmayıb. Əslində, bu,
mümkün də deyil. Odur ki, tam olaraq seçimi
özüm edirəm. Bu mənada uğuru, yaxud
uğursuzluğu və ya səhvi, yanlışı ilə də
mənə məxsusdur.
- Bəs
təklif olunsa, cavabınız necə olacaq?
- Hə, məsələn, 2007-ci
ildə mənə Hüseyn Cavidin yubileyini hazırlamaq
tapşırıldı. Mən isə ənənəvi
yubiley mərasimi qəlibindən yan keçdim. Fərqli
ssenari yazıb, bir tamaşa-ithaf hazırladım. Bu yubiley
formatından artıq çıxmışdı, monumental
tamaşaya çevrilmişdi. Mənim Cavid şəxsiyyətinə
məxsusi baxışım var. Bəlkə də qeyrisi də
olsaydı, onu da fərqli baxış bucağıma
salardım. Amma xüsusi baxışım mütləqdir. Bir
də haqqında söz deyəcəyim hər bir şəxsiyyəti
öyrənəcək və onu təhlıl edəcək qədər
araşdırmam mütləqdir.
- "Tənhalıq"
sözü sizə niyə bu qədər yaxındır? Sanki
kölgəniz kimi hər an bir addımlığınızda
boy göstərməyə çalışır. Sanki
güzgüdə siz və kölgəniz görsənir...
- Kim dedi ki, mən tənhayam? Ətrafı
insanlarla dolu ola bilər, yanında özündən,
canından bir parça da ola bilər. Amma insanın yenə də,
tənha, yalnız olması da mümkündür. Bilirsiniz nə
maraqlıdır? Bəzən, tənha olmamaq üçün
tab gətirəcəyin kiminsə olmaması olmasından daha
yaxşıdır. Buna əminəm.
-
Rejissor, jurnalist və bir tədqiqatçı kimi
özünüzü bir bütöv saya bilərsiniz? Yoxsa
haradasa bölgü apardığınız məqamlar da olub?
- Bölgünü aparan zaman
çox qəddar oluram. Amma bu saydıqlarınızın
üçü - müəllif, rejissor və aparıcı -
bunlar bir arada olanda, balıq kimi okeanda üzürəm. Azad və
mükəmməl. Amma mən həmişə istəyirdim
ki, hazırladığım layihədə aparıcı
başqası olsun və buna da xeyli cəhd elədim. Amma
alınmadı. Sizə bir şey deyimmi? Mən rejissor kimi
müəllifə və aparıcıya (hətta özüm
olsam da) çox amansız olurdum. Hətta rejissor kimi bunu
özümə də tabe edirdim. Müəllifi tam material
hazır olandan sonra çox uzağa qoya bilərdim (müəllif
özüm olduğum halda), rejissor kimi onu lazımı məsafədə
saxlayıram, ortada olan əhəmiyyətsiz və artıq nə
vardısa, baltalayıram. Düşünürəm ki, ən
mükəmməl mərhələ bu idi və bu da məndə
çox uğurlu alınırdı. Hər halda, bitkin sonuca
gedən yolda şərtlərimdən biri idi.
-
Aradakı fasilələrə baxmayaraq
yaradıcılığınız bir zəncir kimi
formalaşa bilib. Bu, əlbəttə,
yaradıcılığınıza şəxsi
baxışımdır. Bəs bu zəncirin bir
halqasını itirmək qorxusu ilə nə vaxtsa üzləşmisiniz?
- Siz qorxu deyirsiniz, mən havasızlıq.
Bu baxışınız mənim üçün çox
xoşdur. Amma məncə, mən qırıq-qırıq
zamanları yaşadım. Arada isə yox olurdum. Var olduğum
zamanda tapdığım fürsəti, gec olsa da, artıq dəyərləndirirəm.
Bu da mənim taleyimdir
Sizin baxışınızla geriyə
nəzər salıb, görürəm ki, dalğalı bir dənizin
içində idim və dalğalar da məni o sahilə, ya da
bu qayaya çırpırdı. Bəzən belə olur ki, dənizə
balıq üçün tor atırlar, amma balıq gəlmir.
Yaxud qismətdə uğur ovu yoxdur. Mən də bir daha
başa düşdüm ki, xilasım mümkün olmayan zamanda
belə, kiminsə ovu olmadım. Enerjimi qələmin ucuna, səhnəyə,
filmə ötürə bilmək fürsətim hələ
var. Hər dəfə buna ehtiyac duydugum anda bu mümkün
olmasa da, bu qıraqdan ardıcıl bir xətt kimi
görünürsə, buna şadam.
-
Peşəniz bu gün sizin üçün nədir? Ruhunuzla
və əhvalınızla necə səsləşir?
- Bu gün bir misqal enerjini ifadə
eləmək üçün bir vasitədir. Bu gün müəyyən
bir zaman çərçivəsində teatrda işləyirəm.
Sabah bir başqa müqavilə, yaxud sifarişlə rejissor
kimi bu və ya digər film çəkirəm. Yəni fəaliyyətdəyəm.
Bir də müxtəlif mərhələlər yenə də
peşəkarlıga gedir. Və elə bir məqama
çatırsan ki, səni heç nə, heç kim qane eləmir.
Qane olmamazlığın içində işləmək bir
az çətin olur. Amma mən yenə də tab gətirməyi
üstün tuturam. Təbii ki, mən də yaşamaq
üçün maddi nəsnələr - maaş almaq, qonorar
qazanmaq istəyirəm. Bunların hamısı şərtdir,
amma birinci şərt deyil. Hamı fərqli yol gedir. Mən
indiki adımı çətinliklə qazandım və
adımı qorumağa məcburam.
-
Tamaşalarda zaman və məkan anlayışını tam
olaraq tuta bilmisiniz?
- Mən ruhumun səsinə qulaq
verirəm. Təbii ki, kosmosda deyil, Yerdə yaşayıram. Hər
bir layihəmin gerçəkləşmə prosesində mənə
diktə edən düşüncəmin
"lazımdır" dediyi işləri gördüm. Hələ
bu günə kimi yanılmamışam. Zaman mənim
üçün həll edilməyəcək, son nöqtəsi
qoyulmayacaq anına qədər də bu belə davam edəcək.
Gələcək hələ yol gəlir mənasında.
-
Telekanalları izləyirsinizmi? Bəs hansı nöqsanlar
üzə çıxır?
- Artıq sizin kimi bir
tamaşaçıyam. Ondan artıq nə deyə bilərəm
ki?! İndi televiziya çox çətin bir
dövrünü yaşayır, kəskin enişini
yaşayır, amma mən deyərdim ki, onun intibah
dövrünü görmüşəm və
yaşamışam. Çalışıram ki, az baxım.
Yaxşı olar inşallah!
- Siz
iş, dostlar, qohumlar və nəhayət, ailə ilə
balansı necə qoruyub saxlaya bilirsiniz?
- Hər tərəfə can atan, hər
yerdə olmağa can atan adam deyiləm. Axı istək var, bir
də var nadancasına cəhdlə vadar olmaq. Mən istəklə
kifayətlənirəm. Anamla yaşayıram və gündəlik,
normal həyatım var. Bir işim bitir, bəlkə də uzun
fasilə yaşayıram, sonra o biri iş alınır, yəni
müqavilələri nəzərdə tuturam. Doğrudur, bu mənim
seçimim deyil. Amma bu qədərdir.
- Ailə
və şəxsi həyatda nələr var? Bu güzgüdən
bir parça həqiqəti oxucular üçün
açın?
- Bilirsinizmi, əzizim, şeytan
bizi içimizdəki boşluqlarla vurur. Bəzən bir
şeyi çox arzuladığından reallığı
görmürsən. Bu sonucdan alınan məyusluq və bu
alayarımçıq olana qane olmaq isə mənlik deyil. Rəsmi
şəkildə olan, rəsmi şəkildə də bitdi. Nə
yaxşı ki, bitdi!
- Bəs
ailə vəziyyətindən və yaşam tərzindən
şikayət etməyən Mehriban Ələkbərzadə hələ
də nağıllara inanırmı?
- Mən artıq çoxdan
nağıllara inanmıram. İnsan üçün ən
vacib şey duyğu və ağıl amilinin tam
olmasıdır. Ən xoşbəxt anında sənin
içini sarsan bir üsyanı boğmaqdansa, ona qulaq asmaq lazım
idi. Niyə bunları xatırladım. Mən yaz gələndə
ilk çiçək açan albalı və alça
ağacının çiçəyini çox sevirəm.
Meyvəsindən öncə onun çiçəyi
açır. Onların çiçəyi açanda bəzən
dolu gəlir. O ağac çiçəyi burnunda ölür.
Onlardan yenidən çiçək yenidən yarpaq gözləmək
nə dərəcədə normaldır? Axı bu,
mümkün deyil. Mən o dolunu yaşamış adamam.
Paradoks isə budur ki, nə yaxşı ki, o dolu
yağdı!!!
-
Dolunu görmüş adamsız və yenidən nəsə
ola bilər?
- Bəlkə də... İnsan demək
zorunda olsa da, heç vaxt "yox" deməməlidir.
-
Quruluşçu rejissoru olduğunuz tamaşaları sonra səhnədə
bir tamaşaçı kimi izləyə bilirsiniz?
- Bu, qətiyyən mümkün
deyil ki, sən rahat oturub tamaşaya baxasan. Axı səhnə
arxasını da idarə etmək lazımdır. Səhnənin
qırağından aradabir az baxa bilmişəm, amma sırf
tamaşaçı kimi baxdığım anlar olmayıb. Amma
qərəzsiz tamaşaçı fikri həmişə mənim
üçün maraqlı olub.
- "Qatarın altına atılan
qadın" tamaşasından danışın. Mən bu
tamaşanı izləyəndə çox şeyləri
gördüm və yaşadım. İnsan dəyirmanından
danışın.
- Bilsəniz o tamaşa mənə
nə qədər əsəb, gərginlik bahasına başa
gəlib? Heç xatırlamaq istəməzdim. Çox
çətin bir dönəm yaşadım. Elə məqamlar
var idi ki, hər an üz çevirib getmək lazım idi. Amma
mən dözdüm. Arxamda yarımçıq iş qoymaq mənə
yaraşmazdı. Düşündüm ki, mən bu xətti
başa çatdırmağa qadirəm və bacardım da.
- Bu
tamaşada da tənhalıq özünə yer alıb ?
- Afaq Məsud bunu qeyd etməsə
də, deyim ki, əsərin deyil, tamaşanın müəyyən
hissəsi mənə aid monoloqlardır. Mənim tərəfimdən
Şekspirdən də seçmələr əlavə edildi.
İnsafən Afaq Məsud da bunu qəbul etdi. "Yol üstə"dən
çox fərqli "Qatar altına atılan qadın"
alındı.
-
İndi teatr tamaşaçı problemi yaşayır.
Çünki özüm də şahid olmuşam ki, zalı
tərk ediblər tamaşa bitmədən. Bəs hansı səbəblər
buna gətirib çıxarır?
- Burda hər şey nəzərdə
tutula bilər. Həm repertuar, həm truppa, həm üslub...və
daha çox şeylər. Həm ideoloji, həm də taktik məsələlər
də var. Tamaşaçı istəkləri də fərqlidir.
Amma biz əslində, onların istədiklərini deyil, gərək
olanı verməliyik. Nə yazıq ki, onlar (istisnalar mütləqdir)
bu uzun yolu getmək istəmir. Qısa və əyləncəli
yaşamaq istəyir.
-
Mehriban Ələkbərzadə gün ərzində neçə
dəfə güzgü önünə keçir ?
- Yetər ki, gün ərzində
nəzər salam. Mənim güzgüm içimdədir!!!
- Nə
görürsünüz?
- Özümə uyğun olan
formadayam. Zahiri görüntümə tənqidi yanaşsam da.
-
Güzgü qüsurları da göstərir?
- Düşünürəm ki, təmizlik
(yaxud vicdanlı olmaq) qüsur göstərmir. Amma hansısa
bir qüsur olsa, onu aradan qaldırmaq mütləqdir.
- Bəs
güzgüdən özünə baxan Mehriban Ələkbərzadə
kimdir?
- Çox qısa cavab versəm:
çox yanlışlıqlar etsə də, özü olaraq
qalan birisi.
- Bəs
güzgünü sındırmaq istəmirsiniz ki, bəzi sizi
incidən reallıqları görməyəsiniz?
- Güzgünü sındırmaq
gücsüzlükdür. Bəzən əslində görmədiyin,
amma görməli olduğun bir varlıq gözünü
qırpmadan bu güzgüdən sənə baxır. Gəl
indi yaşa da. Güzgünü sındırsan da, baxacaq
axı!!!
Könül
Səid Modern.az
P.S.
Müsahibə bitən kimi Mehriban xanım güzgü
önünə keçdi, amma bu güzgüdən
görünən baxışlarda mən çox fərqli məqamları
görə bildim...
Ədalət.-2012.-13
iyun.-S.8.