Hamıya məlum naməlum Axundzadə

Və yaxud hekayəti-Mirzə Fətəli dramaturqi-məşhur...

"Yuğ" Dövlət Teatrı bir neçə gün öncə yeni tamaşasını təqdim elədi. Premyerasının sonu alqış səsləri və gül hədiyyələri ilə bitən bu tamaşanın adı da olsun "Naməlum Axundzadə".

Niyə məhz "Naməlum Axundzadə", Axundzadənin məlum olmayan tərəfimi var? Milli dramaturgiyamızın bünövrəsini qoyan Mizə Fətəlinin əsərləri bu gün əksər teatrlarımızın repertuarında yerini möhkəmləndirib. "Yuğ"un birinci dramaturqumuzun yaradıcılığına müraciəti səbəbsiz olmaz yəqin.

Bayramın olsun, Mirzə Fətəli!

Səbəb deyəndə ki... Səbəbdən də böyük səbəb var. Məmləkətdə "Sərgüzəşti-Mirzə Fətəli Axundzadə" Milli Teatr Festivalı keçirilir. Bu teatr bayramı milli dramaturgiyamızı yaradan, böyük mütəfəkkir Mirzə Fətəli Axundzadənin 200 illik yubileyinə həsr olunub. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ölkənin teatr ictimaiyyətinin gücünü səfərbər edərək dövlət başçısının bu əlamətdar yubileyin təntənəli keçirilməsi ilə bağlı imzaladığı sərəncama öz töhfəsini verir. Söhbət Mirzə Fətəli kimi nəhəng simadan gedirsə niyə də bayram olmasın?

Milli Teatr Festivalı çərçivəsində 21 dövlət teatrı 24 tamaşa hazırlayıb. Maraqlıdı ki, paytaxtda və bölgələrdə fəaliyyət göstərən kukla teatrları da Axundzadə yaradıcılığına müraciət edib. Mirzə Fətəlinin yubileyinə həsr olunan bu teatr bayramına Mingəçevirdə start verilib. Bəzi teatrlarımız birinci dramaturqun əsərləri əsasında hazırladıqları tamaşaları Mingəçevir Dövlət Dram Teatrının səhnəsində oynayıblar.

Bayramın ikinci mərhələsi Bakıda davam etməkdədi.

Molla İbrahimxəlil, Məstəli şah və Lənkəran xanının vəziri bir arada...

Ona görə də qayıdaq Bakıya. "Yuğ" teatrına, kollektivin yeni tamaşasına, "Naməlum Axundzadə" məsələsinə...

Deməli belə, öz yaradıcılıq dəsti-xətti, özəl poetikası olan "Yuğ" teatrında belə hesab edirlər ki, Mirzə Fətəli Axundzadənin pyesləri müasir dövrdə çağdaş teatr sənətinin yeni bədii-estetik prinsipləri çərçivəsində səhnəyə gətirilsə, bu, milli teatr sənəti üçün təkanverici amil rolunu oynaya bilər. Özündə Avropa modelli dramaturgiyanın tələb və şərtlərini, həmçinin sakral arxetirik mənaları ehtiva edən Axundzadə pyesləri XXI əsrdə də yeni teatr sənəti üçün ədəbi əsas rolunu oymamağa qadirdi. Ona görə də yaradıcı kollektiv birinci milli dramaturqumuzun pyeslərini fərqli aspektdən səhnələşdirmək, Axundzadə irsinin bu günə kimi aşkarlanmayan naməlum tərəflərini işıqlandırmaq istəyib. Əcəb də edib!

"Naməlum Axundzadə" tamaşasında müəllifin üç pyesindən- "Hekayəti Molla İbrahimxəlil Kimyagər", "Hekayəti Müsyo Jordan həkimi-nəbatat və Dərviş Məstəli şah cadükini məşhur" və "Sərgüzəşti-Vəziri-Xani Lənkəran"dan istifadə olunub.

Amma və lakin bu, sadəcə dramaturqun adıçəkilən pyeslərindən hansısa epizodları oynamaq anlamına gəlmir. Tamaşanın yaradıcı heyəti üç pyesdəki ayrı-ayrı hadisələri bir-biri ilə elə bağlayıb ki, sonda tam bitkin bir "Naməlum Axundzadə" tamaşası alınıb.

Yeknəsək həyatdan bezən bir qrup insan məhrəm və qutsal məkana daxil olurlar. Onları buxovlayan yasaqları pozaraq, özlərində yeni həyat eşqini bərpa edir, könüllü surətdə yeni məsuliyyət yükünün altına girirlər.

Yaradıcı qrup tamaşaçılara belə bir mesaj verir- Ey insanlar, sizi buxovlayan zəncirləri qırmaqdan usanmayın. O sizi yeni məhrəm tellərlə həyata bağlayacaq.

Yazının bu yerində təbii ki, gərək tamaşa müəlliflərinin adlarına yer ayrılsın. Deməli belə, quruluşçu rejissor Gümrah Ömər, quruluşçu rəssam Rəşid Şerif. Yaddan çıxmamış onu da qeyd edək ki, Rəşid Şerifin rəsmi titulu da var-əməkdar rəssam.

Tamaşanın musiqi dizaynını Ramiq Mehdi hazırlayıb. Umay Həsənova və Leyla Əliyeva geyim rəssamı kimi aktyorları geyindirməklə məşğul olublar. Ər Toğrulla Aytən Məmmədova quruluşçu rejissora asissentlik ediblər.

Adları sadalananlar hamısı səhnənin arxasında qalanlardı. Rejissorun fikirlərini tamaşaçıya çatdıran, "Yuğ"un bapbalaca səhnəsində böyük sənətkarlıq nümayiş etdirən aktyorların adları yazılmasınmı? Tamaşaçıya "Naməlum Axundzadə"ni bilavasitə təqdim edənlərin adları naməlum qalsınmı? Əlbəttə yox.

Elə isə tanış olun. Tamaşada Axundu əməkdar artist Fərhad İsrafilov, Mirzə Fətəlinin yaratdığı ən məşhur obrazlardan biri-Dərvişi əməkdar artist Məmməd Səfa, Kimyagəri əməkdar artist Vidadi Həsənov, onun Şəyirdini Hikmət Rəhimov oynayır. Əməkdar artist Sonaxanım Mikayılovanı Xatun, əməkdar artist Gülzar Qurbanovanı Xanım, Yaqut Paşazadəni Övrət, Zümrüd Bəxtiyarı Məşuqə obrazlarında görəcəksiniz.

Mirzə Fətəli Axundzadənin yazdığı "Kəmalüddövlə məktubları"ndakı bir fikrə söykənən tamaşanın müəllifləri belə hesab edirlər ki, bütün oğrular, yolkəsənlər, qatillər... hamısı cəhənnəmə inanan insanların arasından çıxır...

Bəs siz necə fikirləşirsiz?

Etibar CƏBRAYILOĞLU

Ədalət.-2012.-15 iyun.-S.16.