Ərzurumun gədiyinə varmadan...

Bütün yollar ədəbiyyatdan keçir

İradə Tuncay: "Yazıçıyamsa, qorxuluyam

"Ərzurumda azərbaycanlı deyəndə hamının gözü qabağına alimlər gəlir"

- "Yol romanı"nın müəllifi İradə Tuncay əsərində oxucusuna təqdim etdiyi yolla ikinci dəfə səfərə çıxdı. Demək olar ki, eyni yerlərdən keçdi, eyni məkanlarda oldu. Birinci səfərin nəticəsi bəlli - sanballı bir kitab. İkinci səfərdən nəylə qayıtmısız?

- Birinci səfərimin mahiyyəti ilə ikinci arasında fərq var. Bu dəfə Ərzuruma da getdim. Səfər konkret dəvətlə baş tutdu. Naxçıvan Özəl Universitetində və Türkiyənin Qars və Ərzurum universitetlərində Məmməd Araz gecəsi təşkil olunmuşdu. Məqsəd Azərbaycan ədəbiyyatının oralarda daha yaxından tanıdılması idi. Yoxsa Türkiyəyə hamı gedə bilər, orda hansı tədbiri desən keçirər. Mənsə düşünürəm ki, ədəbiyyatın dili ilə anlaşmaq daha məqsədəuyğundu.

Səfər öncədən planlaşdırılmışdı. Birinci dəfə orda olanda Məmməd Arazla bağlı Qarsdakı Qafqaz Universitetində tədbir keçirilməsi barəsində düşünmüşdük. Bu universitet Türkiyədə yeganə təhsil müəssisəsidir ki, orada Azərbaycan dili xüsusi bir fənn kimi keçirilir. Eyni zamanda Azərbaycan ədəbiyyatı ayrıca fakültədir.

- Bildiyimizə görə, həmin fakültənin bir zamanlar bağlanmaq təhlükəsi vardı...

- Bəli, belə bir problem yaranmışdı. Amma bunun qarşısının alınması üçün çalışdılar və nəticə də müsbət oldu. Narahatlıq isə qalıb. Tələbələr bu fakültəni bitirdikdən sonra hansı ixtisasa yiyələnəcəklər, harada işləyəcəklər? Bəzi şirkətlərdə işləmək mümkündür, o da bir-iki məzuna qismət olar. Bəs yerdə qalanlar?.. Çox qəribədir, bir-birimizə "qardaşıq", "dostuq" deyirik, amma Azərbaycan dili ilə bağlı hər hansı bir məsələ havada qalır.

- Tədbirləri payıza planlaşdırmışdız, amma yazda baş tutdu. Niyə bu qədər gecikdi?

- Payızda Qars soyuq olduğundan ora gedə bilmədim. Ona görə də bu tədbirlərin yazda keçirilməsini qərara aldıq. Bu müddət ərzində artıq "Yol romanı"mı bitirdim və nəşr edildi. Roman hələ hissə-hissə çap olunarkən Ərzurumda çox hörmətli azərbaycanlı bir professor - Arif Səlimov internet vasitəsi ilə oxuyurmuş.

- Onu əvvəldən tanıyırdız?

- Xeyr, tanıdığım adam deyildi, sadəcə oxucu kimi romanı oxuyurmuş. Amma nə yaxşı ki, o adamı tanıdım. Arif Səlimovu tanımağımla həyatıma çox gözəl bir insan daxil oldu. Məktubla Ərzurumda yaşadığını, riyaziyyat üzrə professor olduğunu yazdı. Mayda Türkiyəyə gedəcəyimizi biləndə dedi ki, dəqiq tarixi müəyyənləşdirək, Ərzurum Universitetində Məmməd Araz gecəsini təşkil etsin. Orda professor titulu yüksək çəkiyə malikdi. Alim sözü heç vaxt yerə düşmür. Qəribədi,Türkiyədə azərbaycanlıları alverçi, barlarda qulluq edən xidmətçi və sair aşağı səviyyəli peşə sahibləri kimi tanıyırlar, Ərzurumda isə azərbaycanlı deyəndə hamının gözü qabağına alimlər gəlir. Çünki azərbaycanlılar orada ziyalı mühiti yaradıblar. Ərzurumda azərbaycanlıları yalnız elm adamı kimi tanıyırlar, başqa tərəfdən tanımırlar.

Kitabdan qorxanların ölkəsində səfalət olar

- Maraqlıdır, niyə məhz Ərzurumda azərbaycanlılara bu qədər yüksək qiymət verilir? Yaxud, niyə yüksək səviyyəli azərbaycanlılar işləmək üçün Ərzurum Universitetini seçir?

- "Ərzurumun gədiyinə varanda, onda gördüm bürəm-bürəm qar gəlir". Bu yerlərin tarixi çox maraqlıdır. Azərbaycanlı ziyalıların Ərzuruma can atmasında nəsə bir mistika da var.

Bütün istiqlal savaşları Ərzurumdan, Qara dənizdən başlanır. Paytaxt işğal olunanda Atatürk Samsuna, oradan Ərzuruma gedir və orada Konqres keçirilir. Sonra Sivas Konqresi baş tutur. Yəni bu ərazilər qədim türk torpaqlarıdır və burada insanların düşüncə tərzi tamamilə fərqlidir. Adı Ərzurum olsa da, əslində bu torpaq həmişə Azərbaycana bağlı olub. Görürsünüz, "Möhtəşəm yüz yıl"da sultan Süleyman bu əraziləri sahiblərinin adı ilə çağırır. Bu yerlər Səfəvilərin ərazisi olub. Ərzurum sanki çəpərdi. Çəpərin ətrafında Gürcüstan, Ermənistan, Türkiyə var. Bu ərazilərin hamısı tarixin bir dönəmində böyük türk torpaqları olub. Ona görə də bunun kökündə tarixi kimliyə söykənən məqamlar özünü göstərir.

- Eşitdiyimizə görə, İranla sərhəddə problem yaşamısız?

- Hə, sərhəddə xoşagəlməz hadisə oldu. Bizim kitablarımızı əlimizdən aldılar. Qarsda, Ərzurumda Məmməd Arazın kitablarını, mənim "Yol romanı"mı və başqa bədii- ədəbi kitabları gözləyirdilər. Beş saat gömrükdə qaldıq, bizim gömrükçülər işə qarışandan sonra problem həllini tapdı, amma yenə də kitabları bizə vermədilər, başqa maşına qoydular ki, o gətirəcək.

- İranlılar kitabdan nə yaman qorxurmuş...

- Mən də elə düşünürəm ki, iranlılar kitabdan qorxur. Bəlkə də ölkələrindəki səfalətə səbəb olan amillərdən biri də budur.

"Cəsus filmlərində olduğu kimi, körpünün üstündən asta-asta keçib getdim"

- Azərbaycan-İran münasibətlərindəki gərginlik hökm sürdüyü halda niyə səfərinizdə hava yolundan istifadə etmədiz?

- Mən təsadüflərə inanmıram. Amma son vaxtlar təsadüflərlə tez-tez rastlaşıram. Bu ərəfədə Naxçıvandan bir alim redaksiyamıza gəldi. Dedi ki, Naxçıvanda bir özəl universitetdə Məmməd Araz yaradıcılığı fənn kimi tədris olunur. Həmin universitetdə çıxış etməyimi istədi. Razılaşdıq, ona görə də növbəti yolumuz da İrandan keçməli oldu.

Biləsuvar keçid məntəqəsində 5 saata yaxın qalmağımıza baxmayaraq, Culfaya keçəndə də bizi saxladılar. Gözəl yerlər olmasına baxmayaraq, bu əraziləri elə bir ağırlıq içərisində keçirsən ki... İşğal olunmuş Azərbaycan əraziləri görünür. İstər-istəməz təsir edir, laqeyd keçə bilmirsən.

- Sənin ola-ola bu ərazilərə gedə bilmirsən...

- Hətta elə maneələr var ki, bir addım atıb keçə bilərsən. Amma bu, mümkün deyil. Culfadan keçəndə maşına İranda benzin töküb-tökmədiyimizi yoxladılar. Gənc yazarların İranda tutulması məsələsi yeni olduğundan Aqil dedi ki, əgər məni saxlasalar, sən keç. Cəsus filmlərində olduğu kimi, körpünün üstündən asta-asta keçib getdim. Alverçi deyiləm, qaçaqmalçı deyiləm, yazıçıyam. Yazıçıyamsa, deməli, qorxuluyam. Nəsə... bütün bu çətin mərhələləri keçsək də, yorğun olsaq da getdik Naxçıvana. Çünki burada universitetdə keçiriləcək görüş üçün bizi gözləyirdilər. Həm müəllimlərin, həm də tələbələrin baxışlarından, münasibətlərindən mənə bir həqiqət bəlli oldu. Biz nə qədər desək də ki, ədəbiyyata maraq yoxdur, ədəbiyyat oxunmur, bu, belə deyil. Yaxşı ədəbiyyat həmişə oxunur və hər zaman da ona maraq olacaq. İnsanların yenidən dirçəlməsi, özünə gəlməsi üçün birinci vasitə ədəbiyyatdır. Bu, danılmaz bir həqiqətdir. Deyə bilərlər ki, rifah halı, küçələrin gözəlliyi əsas məsələdir... O küçələrdə ki, insanlar gəzmir, orda insan nəfəsi yoxdur, təmizliyin, gözəlliyin nə mənası var?.. İnsan olmayan yerdə, insan nəfəsi duyulmayan yerdə nə həyat ola bilər?

- Qəbiristanlıqlar da təmtəraqlıdır...

- Son vaxtlar Bakıdakı binalar mənə baş daşlarını xatırladır. Bilmirəm niyə... Hə, harda qaldıq?..

-Naxçıvanda.

- Yox, artıq Naxçıvandan çıxırıq. Tədbir olan gün- mayın 20-də Qarsa yola düşdük. Qarsla Naxçıvan çox yaxındır, aralarında təxminən 200 kilometrlik bir məsafə var. Qarsda bizi Vurğun Əyyub qarşıladı. Sabahı Ərzuruma getməliydik. Qarsda olmuşdum, amma Ərzurumu görməmişdim. Ərzurumda olmadığımdan və tanımadığım adamlarla birinci dəfə görüşəcəyim üçün bir az həyəcanlı idim. Atamla bağlı ən kiçik nöqtəyə belə həssaslıqla yanaşıram. Hansısa düzgün olmayan münasibətdən çox inciyirəm.

"Bilsəydim gənc yazarların kitablarından aparardım"

- Ərzurumda abu-hava necəydi?

- Ərzurumdakı görüş çox xoşuma gəldi. Orda bir hiss vardı- səmimiyyət. Biz Ərzuruma populist çıxışlar etməyə, "bir millət, iki dövlət" şüarı səsləndirməyə, "Xocalıya ədalət" istəməyə getməmişdik. Biz şeir aparmışdıq. Hansı ki, şairlər, konkret olaraq Məmməd Araz bir misrasıyla kim olduğumuzu, nə istədiyimizi, nəyə haqqımızın çatıb-çatmadığını poetik dildə, aydın təfəkkürdə deyə bilir.

Bizi Ərzurum Universitetində professor Arif Səlimov özü qarşıladı. O, əvvəl Bakı Dövlət Universitetində oxuyub. Sonra Kazan universitetində aspirantura təhsili alıb. 90-cı illərin qarışıq vaxtında Türkiyəyə gedib. Riyaziyyatçı professor olan Arif müəllimin Amerikanın nüfuzlu nəşrlərində məqalələri çıxır. Onun Universitetdə rəhbərlik etdiyi bölüm çox sayda professorlar yetişdirib. Türkiyədə professor adı almaq çox çətindi. Hətta dosent adı almaq asan deyil. Arif müəllimin özünün laboratoriyası var. Ərzurum Universitetinin ərazisi Qarsın özü boydadır. Universitetin Kampusu çox böyükdür, sanki şəhərdi və burada hər şey var. Mayın 22-də universitetin böyük zalında keçirilən görüşdə tələbələrin böyük əksəriyyəti iştirak edirdi. Baxmayaraq ki, tətil müddəti idi, amma tələbələr görüşdə iştiraka hədsiz maraq göstərmişdilər. Fənn ədəbiyyat bölüm başqanı Sədat Adıgözəl Azərbaycan ədəbiyyatını dərindən bilir. Bizim hamımızı da çox gözəl tanıyır, Azərbaycan mətbuatını izləyir. O, bizi bir kitabxanaya apardı. Həmin kitabxana Abbas Zamanovun adını daşıyır, portreti də kitabxanadan asılıb. Vaxtı ilə Abbas Zamanov kitablarını ora bağışlayıb. Azərbaycana aid nə varsa, hamısı orda var. Sədat bəy bizdən xahiş etdi ki, yeni çıxan kitabları onlara göndərək. Biz də dedik ki, Heydər Əliyev Fondu bu işlə məşğul olur. Ona görə də onlara müraciət etsələr, istədikləri kitabları əldə edə bilərlər. Əgər mən bilsəydim onlara belə kitablar lazımdır, gənc yazarların kitablarından aparardım.

- Azərbaycandan kitab göndərilməsi üçün niyə indiyə qədər müvafiq qurumlara müraciət etməyiblər?

- Doğrusu soruşmadım, amma ola bilməz ki, müraciət etməsinlər. Bilirsiz, bu məsələ özfəaliyyət səviyyəsində olmamalıdır. Sistemli şəkildə iş görülməlidir. Əgər onlar bizi oxumaq istəyirlərsə, niyə kitablarımızı göndərməyək. Bir də təkrar edirəm ki, bu işi xüsusi qurumlar həyata keçirməlidi.

"Bu günü çox arzulamışdım"

İkinci tədbirimiz mayın 24-də Qarsda oldu. Qafqaz Universitetində Azərbaycan dili, ədəbiyyatı dəyərli ziyalı Vurğun Əyyubun əməyi sayəsində bütün tələbələrin sevimli dərsləridir. Azərbaycanın ədəbiyyat adamları, o cümlədən Məmməd Araz yaradıcılığı bir xətt kimi onlara keçilir. Mən çıxışımda bir anlıq zalı müşahidə etdim. Dinləyicilərin bizi, Azərbaycan düşüncəsini, Məmməd Araz yaradıcılığını yüksək səviyyədə anladığının şahidi oldum. Bu günü çox arzulamışdım. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının simalarından biri olan, həm də türk dünyasını bu qədər sevən və təbliğ edən bir insanın Türkiyədə nə zamansa özünə layiq şəkildə adının çəkiləcəyinə əmin idim. İnamım özünü doğrultmuşdu. Buna görə Vurğun Əyyuba xüsusilə minnətdaram. Vurğun Əyyubun öz tələbələrinə Azərbaycan ədəbiyyatını necə tanıtdığını, necə sevdirdiyini gördüm. O uşaqların bəziləri ilə "Facebook" səhifəsində yazışırdım. Görürdüm ki, onlar bizim şeirləri paylaşırlar. Nüsrət Kəsəmənli, Ramiz Rövşən, Məmməd Arazın şeirlərini bildiklərini görürdüm. Bu, müəllimdən asılıdır. İki il Vurğun Əyyub orda tək işləyib, bütün dərslər onun boynunda olub. İncəsənət tarixindən tutmuş ədəbiyyata qədər hamısını özü tədris edib. Həmin görüşdə də tələbələrin şeir dediklərini gördüm, bu, mənə ləzzət etdi. Mikayıl Mirzənin Məmməd Araz yaradıcılığından dediyi şeirləri onun kimi dediklərini gördüm. Qızların məhəbbət şeirlərini demələri çox xoşuma gəldi. Artıq orda bu körpünün qurulduğuna əmin oldum. Vurğun Əyyubu necə sevdiklərinin şahidi oldum. Sevginin hesabına hər şey həllini tapır, zorla heç nə olmur. İnsan faktorunun burda çox böyük əhəmiyyəti var. Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərində birinci məsələ təfəkkürlərin bir-birinə açıq olması, zehniyyətin yaxınlaşmasıdır, yalançı, pafoslu şüarların səsləndirilməsi əsas məsələ deyil.

"Niyə mənim mahiyyətim,məntiqim, onlara yad gəlməlidi?"

Söhbət təkcə Məmməd Arazdan getmir. Nəhayət biz - iki qardaş xalq hay-küydən, pafosdan, rəsmi münasibətdən əl götürüb, bir-birimizin təfəkkürünü, düşüncələrini anlamağa başlamalıyıq. Yəni bir Azərbaycanda yaşayan türk şairinin dediyinin alt qatında nələrin dayandığını mən anladığım kimi, Türkiyə gənci də dediyim şeirə qulaq asanda onun mahiyyətini dərk etməlidir. Axı Məmməd Araz və başqa nəhənglərimiz məhz türk düşüncəsi ilə yazıblar. Niyə mənim mahiyyətim, məntiqim, onlara yad gəlməlidi? Siyasətdə bir-birinin ziddinə çox şey ola bilər, amma ədəbiyyat məfkurəyə söykənir. Ədəbiyyat heç vaxt yolunu dəyişdirmir. Yalnız bu yolla biz beyinlərimizə qarşılıqlı nüfuz edə bilərik. Ədəbiyyatın birləşdirdiyi xalqları ən çirkin siyasətlər belə ayıra bilməz.

Birinci körpü ədəbiyyatdır. Əsas ilk körpünü açmaqdı, ondan sonra qalan hər şey həmin körpüdən keçəcək. Biz hər zaman çiyin-çiyinə bir yerdə olmağa məcburuq. Bizi dinləyən türk tələbələr, ola bilsin ki, Məmməd Arazın kim olduğunu Azərbaycandakılar qədər bilmir. Amma onlar şeirləri eyniylə bizim kimi anlayırdılar. Çünki eyni düşüncənin məhsuludu, bizim-türkün şeirləridi. Vurğun Əyyub çıxışında Məmməd Arazın fəlsəfi, üslubunda bir qədər mürəkkəblik olan şeirlərindən danışırdı. Tədbirdən sonra Vurğun bəyə dedim ki, gərək məhəbbət şeirlərindən daha çox oxuyardın ki, yaxşı anlasınlar. O mənə zal onu anladığı üçün həmin şeirləri oxuduğunu bildirdi. Vurğun Əyyub müəllimdir, tələbəsini, auditoriyanı daha yaxşı hiss edir, tanıyır. "Ey daşlaşan, torpaqlaşan, ulu babam" şeirini zal uzun sürən alqışlarla qarşıladı. Sanki bu alqışlarla demək istəyirdilər ki, şeirin alt qatını dəqiqliyi ilə anlayıblar. Qafqaz Universitetində çalışan azərbaycanlılar çoxdu . Professor Bədirxan Əhmədov, Xurşud Bayramoğlu, kimyaçı professor Hacıali Nəcəfoğlu çıxış etdilər. Onların hərəsi bir sahənin adamı olmasına baxmayaraq, Məmməd Araz poeziyasının dəyərlərini auditoriyaya anlatdılar. Tələbələr onların çıxışlarını heyranlıqla dinləyirdi.

"Aqil Abbasın çıxışları zalı coşdurdu"

- Niyə biz hansısa bir Türkiyə şairinin nə demək istədiyini dərk edirik, amma onlar bizimkiləri o dərəcədə dərk etmir?

- Burda səbəblər çoxdur. Əgər biz Yunus İmrəyə, Qaracaoğluna və s. diqqət yetirsək, hamısının eyni dildə olduğunu görərik. Aşıq ədəbiyyatımız da eynidir. Dövlətlərin ayrılması, araya sərhədlərin çəkilməsi, dilimizin məxsusi şəkildə dəyişdirilməsi bir-birimizi anlamağımıza ciddi əngəl olub. Onlar da bizi anlamaq istəyirlər. Uzanmış əli sıxmaq istəkləri var. Çıxışımda dedim ki, ədəbiyyatımızdakı sözləri anlamağa çalışsaq nə petrol krizisi, nə də sərhəd krizi yaşanacaq. Biz bir-birimizi anlayacağıq. Bu gündən sabaha gedən yolumuzu da məhz onların bəlirləyəcəyini diqqətə çatdırdım. Mən artıq öz işimi görsəm də, missiyamı bundan sonra da davam etdirməyə çalışıram. Prosesin necə gedəcəyi məhz türk gəncliyindən asılıdır. Fikirlərimi anlayışla qarşıladıqlarını gördüm. Aqil Abbasın çıxışları zalı coşdurdu. Sayın millət vəkili öz çıxışı zamanı zalı ələ almağı bacardı və zal da onu alqışlarla, anlayışla qarşıladı.

- Anadolu türkləri bizdən fərqli olaraq, ədəbiyyatlarını daha yaxşı təbliğ edə bilirlər. Biz onların yazıçılarını daha çox tanıyırıq, əsərlərini oxuyuruq. Bəlkə Azərbaycan ədəbiyyatının təbliğatı ilə xüsusi qurumlar məşğul olamlıdı? Məsələn, Məmməd Arazın saytını onun qızı yox, həmin qurumlar hazırlamalıdır.

- Türkiyədə də ədəbiyyat sahəsindəki vəziyyət yaxşı deyil. Orda belə işləri fanatlar həyata keçirirlər. Sadəcə, Türkiyədə əhalinin sayı çox olduğu üçün oxucuları da çoxdu. Türkiyə imperiya olub. Hələ də onların içərisində genetik olaraq imperiya ambissiyaları yaşayır. Onlar hamıya yuxarıdan baxırlar. Amma bizim içərimizdə hələ də komplekslər yaşayır, biz həmişə əzilmişik və o əzilmə komplekslərindən hələ də uzaqlaşa bilməmişik. Baxmayaraq ki, fərdlər yetişdirə bilmişik. Bu çox ağır prosesdir, sən əsarətdə yaşaya-yaşaya sənin içərindən belə fərdlər ortaya çıxır.

"İslahatlardan qorxmaq həmişə bizi geri salıb"

- İki türk xalqı arasında ədəbiyyat körpüsünün qurula bilməməsinin səbəblərinə Arif Səlimovun riyazi məntiqi ilə aydınlıq gətirməsi maraqlı olardı. Professorla bu barədə müzakirə apardızmı?

- Biz onunla bu barədə danışmadıq, istəmədim onu siyasi söhbətlərə çəkim. Sədat Adıgözəl ilə bəzi söhbətlər etdik. Bildim ki, o, Azərbaycana gəlib-gedir, burdakı prosesləri əməlli-başlı anlayır, dərk edir. Kimin ata-babasının kim olduğunu, kimin kimə nələri fürsətdən istifadə edib qəbul etdirmək istədiyini də yaxşı başa düşür. İstər-istəməz o da bu gerçəkliklər arasında manevr etməyə məcburdur. İstəyirəm bir həqiqəti hər kəs dərk etsin ki, siyasi vəziyyətdən asılı olmayaraq, bu xalqlar həmişə bir-birinə ehtiyac duyublar. Tarixin bütün dönəmlərində türk xalqı, türk torpağı anlayışı olub. Əgər biz bir-birimizi anlamasaq, işimiz çətin olacaq. Avropa həmişə türklərin tapdağında olub, amma yenə də həmişə özlərini yuxarı tutduqlarını görürsən. Bu, onunla bağlıdır ki, onlar vaxtında elmə yiyələnə biliblər, islahatlara gedə biliblər. İslahatlardan qorxmaq həmişə bizi geri salıb. Avropa hətta çox asanlıqla dində də islahatlar aparıb. Amma biz deyirik ki, bu, dini ehkamdır, ona toxunmaq olmaz. Bu problemləri həll etmək lazımdır. Həm də mütləq lazımdır. Qarşımızda heç bir xarici qüvvənin irad tutmağa haqqı çatmadığı, bəhanələrlə qarşısını ala bilməyəcəyi yol var-Ədəbiyyat. Ədəbiyyat siyasətdən də, iqtisadiyyatdan da öndədi. Tez-tez ədəbi görüşlər keçirmək lazımdır. Azərbaycanın nəhəng ədəbiyyat adamları olub. Niyə anadolu türkləri bizim sovet dövrü məişətimizi bilməsinlər?.. Bu, tarixin bir dönəmidir. Biz onların tarixini bilirik, öz tariximizi də onlara öyrətməliyik. Belə tədbirlərdə həm də böyük türk torpaqlarının nəhəngliyi, əzəməti adamın ürəyini açır. Fikirləşdim ki, bunların hamısı mənimdir. Mən bu torpaqların sahibi ola-ola niyə pis yaşamalıyam, niyə avropalı mənə yuxarıdan baxmalıdır...

"...Bax onda arzuolunan birlikdən danışmaq mümkün olacaq"

- "Bir millət, iki dövlət" şüarını səsləndirən hansısa türk deputat Azərbaycanın şairlərindən kiminsə şeirini bilmir, amma dövlət və siyasətdən xəbəri olmayan tələbə şeirlərimizi əzbər bilir. Hansı daha çox bir millət, iki dövlətə xidmət edir?

- Əlbəttə ikinci. Ərdoğan həmişə xalq arasında şeirlər deyir. Ona görə ki, o, türk xalqlarının içərisində şeirə böyük sevginin olduğunu bilir. Bax bu sevgidən istifadə etmək lazımdır. Bizsə onu tuta bilmirik, biz onu başa düşə bilmirik. Orda azərbaycanlı müəllimlər çoxdur və onlar çox gözəl çıxışlar da etdilər. Məni əsas maraqlandıran gənclər idi. Ordakı çıxışımda tələbələrdən soruşdum ki, sizi zorla bu tədbirə gətiriblər?.. Onlar güldülər və dedilər ki, xeyr, biz özümüz gəlmişik. Sabahkı günümüzün onlardan asılı olduğunu bir daha diqqətlərinə çatdırdım. Azərbaycan ədəbiyyatını öyrəndiklərini sabah müəllim, yaxud da hansısa şirkətdə işlədikləri zaman onların münasibətlərinin çox şeyləri həll edəcəyini vurğuladım. Çünki onda biz Qarsda sərhədlər açılsın, açılmasın söhbətlərini etməyəcəyik, Türkiyə ilə münasibətlərin qorxusunu yaşamayacayıq. Biz arxayın olacağıq ki, filan bakan, filan fakültənin yetirməsidir. Bax onda arzuolunan birlikdən danışmaq mümkün olacaq. Niyə Ramiz Rövşənlə belə bir görüş təşkil olmasın?..

- Qarsdakı konsulumuz da görüşə gəlmişdi?

- Təəssüf ki, yox. Biz onu dəvət etmişdik. Yəqin vaxtı olmayıb... Amma mən sonda Qars Qafqaz Universitetinin rektorluğuna, özəlliklə professor Dr. Haydar Yüksəkə, Ərzurum Atatürk Universiteti rektorluğuna, özəlliklə ədəbiyyat fakültəsinin dekanı professor Dr.Yılmaz Özbəkə xüsusi minnətdarlığımı bildirirəm. Atatürk Universiteti bu il 55-ci ilini qeyd edir. Bu tədbirlər də yubiley çərçivəsində keçirilir. Orda da məmurlar anlayırlar ki, iki xalq arasındakı körpünü ədəbiyyat qura bilər.

Gültəkin Qəhrəmanlı,

Ceyhun Musaoğlu

Ədalət.-2012.-2 iyun.-S.12-13.