ƏLVİDA, UZAQDA QALAN UŞAQLIQ...

ADİL BABAYEV

Uşaqlıq günlərim yadıma düşür,

Qəribə yuxular görürdüm onda,

Gah göydə ulduzla, Ayla görüşür,

Gah saray tikirdim suyun altında.

***

Gündüz eşitdiyim şirin nağılın

Gecə qəhrəmanı olurdum özüm.

Qartaltək üstündə kiçik bir salın

Süzürdüm qəlbimdə, canımda dözüm.

***

Qorxunc divlər ilə mən əlləşirdim,

Qızmış pələnglərə atırdım kəmənd.

Bir anda gözümdə gözəlləşirdi

Neçə viranə yurd, neçə köhnə kənd.

***

Düz yolda qarşıma çıxdı daş-kəsək

Düz işdə bir aləm bədxahım oldu.

Əsdi baharıma bəzən qar, külək,

Əkdiyim çiçəklər vədəsiz soldu.

***

Gördüm nağıllarla uyuşmur həyat,

Burda əsəblərin od olmalıdır.

Aldığın ən kiçik, adi mükafat

Alnının təriylə yoğrulmalıdır.

***

Bir gül bitirməkçün can yandırmalı,

Bir ev tikmək üçün dağ yarmalısan.

Haqqın bayrağıtək dalğalanmalı,

Qəlbini Günəştək yandırmalısan.

***

İnilti, sızıltı çatmır köməyə,

Zirvələr insandan hünər istəyir.

Qanad vermək üçün adi kəlməyə

Qələm, sənətkardan təpər istəyir.

***

Əlvida, uzaqda qalan uşaqlıq!

Ey şirin nağıllar, sizə əlvida!

Həyatdan dərsimi almışam artıq,

Atmışam qəlbimi sönməz bir oda.

1975

ƏSGƏR ÇƏKMƏLƏRİ

Mənə göz dağısınız uzun illərdən bəri,

Ey əsgər çəkmələri, ey əsgər çəkmələri

Cavan idim, lap cavan, başaçıq, ayaqyalın,

Dərdi-qəmi çox idi onda elin -mahalın.

Atalar cəbhələrdə ölümlə çarpışırdı,

Anaların qəlbində hicran dərdi daşırdı.

Mən əsgər getməmişdim, hələ çatmırdı yaşım,

Arzulardı qanadım, fikirlərdi yoldaşım.

Gündüzlər işləyirdim, axşamlar oxuyurdum

Çörək az olan zaman ümidlərdən doyurdum,

Bazar aşıb-daşırdı, sanma nemət bol idi,

Bazar güzəran üçün bir dayaq, bir yol idi.

Kimi sabun satırdı, kimi ilanbalığı,

Dərdlərin böyüklüyü, qəlblərin xırdalığı,

Hər anda görünürdüg

Bazarda qıtlıq, yalan,

Gah aldadırdı satan, gah aldanırdı alan.

Mən çəkmə axtarırdım, adi əsgər çəkməsi,

Qoy heyrətə salmasın bu istəyim heç kəsi.

Ayrı çəkmə yox idi, dəblər düşmürdü yada,

Bəli, bizim nəslimiz belə gəlib həyata.

Çəkməm köhnəlmiş idi, əl vursan tökülərdi,

Bircə ipini çəksən, yüz yerdən sökülərdi.

Birdən bir çəkmə gördümg işım-işım,

təptəzə,

Rənginin parıltısı işıq salırdı gözə.

Yaxınlaşıb soruşdum, münasibdi qiyməti,

Lakin ala bilmədimg bir insan fəlakəti-

Elədi çiling-çiling arzumu, istəyimi.

Qaçdım onun yanından yanğından

qaçan kimi,

Çəkmələr özününmüşgayaqları kəsilmiş,

Gərəksiz çəkməsini əsgər satmağa gəlmişg

- Ucuz satıram, oğlan, götür!

Əlim gəlmədi.

Geri döndüm, o axşam ürəyim dincəlmədi.

Dayandı gözlərimdə neçə min taxta ayaq,

Qopdu çəkmələrimdən, qəlbimə

düşdü yamaq

1959

ANAMIN ÜZÜYÜ

Anam Xeyransaya ithaf edirə

O illər, ağır illər, getsin bir də gəlməsin,

O illərdən yara var ürəyində hər kəsin.

...Heç yadımdan çıxmayır:

soyuq bir qış axşamı

Bürümüşdü bir kədər, bir intizar anamı.

Qara kipriklərində göz yaşları dururdu,

Yamaqlı bir kisəni taxılla doldururdu,

Pəncərənin yanında, ondan bir az aralı,

Əlində üsür təsbeh, çal bığları boyalı

Bir kişi dayanmışdıg Dodaqaltı gülürdü.

Anamınsa üzündən qəm-möhnət tökülürdü,

- Tez ol, tez ol, ay bacı, kəsbi-karım var mənim,

Hər qapıda yubansam işim zay olar mənim.

Dərdli anam üzüyü barmağından çıxartdı,

Verdi qoca dəllalag zənn etməyin ki, satdı

Öz nişan üzüyünü anam qızıla, pula,

Anam dəyişdi onu bircə batman taxıla.

Dəyişdi yaşatmaqçın öz yeganə oğlunu,

Gözləyə bilmək üçün öz ərinin yolunu.

Baxdı qoca möhtəkir üzüyə ləzzət ilə,

Baxdı, anam da baxdı, sonsuz bir həsrət ilə.

O getdi, mən kövrəldim, anam könlümü aldı,

Taqətsiz qollarını mənim boynuma saldı.

- Gün olar, atan gələr, biz də xoşbəxt olarıq,

Üzük nədir, ay bala, lap quş südü alarıq.

Yox, məni ovutmadı anamın bu sözləri,

İndi də sözümdədi onun qəmli gözləri...

1960

VAXT İLƏ ÜZ-ÜZƏ

Üz-üzə durmuşuq vaxt ilə:

O mənim ömrümü əridir

gilə-gilə,

Mən ondan qoparıram

payıma düşən ayları, illəri.

Silahsız döyüş gedir

aramızda nə vaxtdan bəri.

Mən ona vermişəm

uşaqlığımı, gəncliyimi,

asudəliyimi, dincliyimi

Əvəzində almışam

həzin sətirləri,

hərarətli misraları,

simamdakı payızı,

qəlbimdəki baharı.

Vaxt mənə həm dostdur, həm düşmən,

Mənasız keçəndə günlərim

yoruluram özüm özümdən.

Vaxt - ən etibarlı dostum,

ədalətli hakimim.

Onun rəftarından doğur

sevincim, qəmim.

O döyərdi məni bəzən

dəmiri zindanda döyürmüş kimi.

Saxlayardı iti yerişimi

polad yüyən kimi,

Dedi: - Ehey!

Diqqət ver,

bərk çapır ömür atları.

Alıram güldürə-güldürə

səndən günləri, saatları.

Elə bilmə mən

adi saat əqrəblərinin

doğrayıb heçliyə tökdüyü

vaxtam, günəm,

Yox, mən sənin

arzun, düşüncən, ömrünəm.

Mən -

Dalğaları qayalara çırpınan ümmanam,

Mən -

hər şeyin sərrafıyam,

mən-Zamanam.

Dinləyirəm onun səsini,

qəlbimdə ümid şölələri,

arzu qığılcımları.

Gedirəm -

işığa sarı,

sevincə sarı,

hədəfə sarı.

Əridirəm günlərimi

vaxtın alovunda yana-yana,

Çatmaq üçün

arzuların, xəyalların sorağına.

1971

YAZILMAYAN MİSRALAR

Qardaşlarım,

Bacılarım,

Bu gün şeirim oğurlanıb açıq-aşkar.

Sözlərimə lağ etməyin

dediyimdə həqiqət var.

Sanmayın ki, oğurlanıb

şeirim yazı otağımdan,

gözgörəsi körpə sözlər

qoparılıb dodağımdan -

dodağıma çatmamışdan

oğurlanıb mənim şeirim.

Deyin, kimə xəbər verim?

Neyləyəcək burda milis idarəsi.

Şeiri məndən yazılmamış oğurlayıb

bir nadanın həyətdəki boğuq səsi.

Təzə-təzə ürəyimdə ayaq açan,

xəyalıma işıq saçan

sözlərimi oğurladı

bir namərdin buz baxışı.

Gözlərinə baxan zaman

ilhamımın gəldi qışı.

Buza döndü ürəyimin hərarəti

soyuq sözlər,

donuq gözlər

oğurladı sözümdəki şeiriyyəti.

Ev-eşiyi qarət olmuş

bir adama oxşayıram.

Qaçırılmış sözlərimi

həsrət ilə oxşayıram.

Düşünürəm

niyə gərək oğurlansın

özü kövrək,

ətri çiçək

saf duyğular?

Üz verməsək,

söz verməsək,

səs verməsək

nakəslərə, nadanlara,

İşimizlə,

eşqimizlə

ölüm hökmü yaza bilsək

biz onlara,

Qovsaq sevinc,

fərəh, ilham oğrusunu,

nadanlığın, nakəsliyin

bəlkə bir gün çatar sonu.

Havamız da, suyumuz da,

günümüz də təmiz olar.

Öyünəcək sərvətimiz -

Zəka, bilik, nəğmə olar,

şeir olar.

1971

MƏN KÖNLÜMÜ ŞEİRƏ DERDİM

Vida edib əlli yaza, əlli qışa,

gəlib çatdım əlli yaşa.

Ömür adlı çətin yolda

əlli mənzil qaldı dalda.

Bu azdımı, ya çoxdumu -

mən bilmirəm, zaman desin.

Əgər varsa, bu torpağa gərəkliyim,

əcəl mənə aman versin.

Ömür var ki, yetər ancaq bircə sətrə -

oldu, öldü...

Nə səngərdə qardaşıyla qoşa yatdı,

nə çörəyi yoldaşıyla yarı böldü.

Dost toyunda

sevinmədi, çağlamadı,

Yasa getdi, kədərlənib

kövrəlmədi, ağlamadı.

Fikri qaldı gah evinin bəzəyində,

xanımının zinətində, daş-qaşında.

Gah özünün libasında,

maşınında, masasında

Yeddi qıfıl arxasında

gizlətdiyi rüşvətində, daş-başında.

Mən könlümü şeirə verdim,

dincliyimi etdim haram.

El gözündən, el dərdindən

uzaq düşsəm, yaşamaram.

Əlli ildə qarşılaşdım

ağır, qorxunc mərəzlərlə.

Şərəfimə ləkə olan

böhtanlarla, qərəzlərlə.

Satqınlığı, xəyanəti, ətaləti,

sürgün etdim varlığımdan ilim-ilim.

Ulduzlara uçuş üçün

meydan oldu ayım-ilin.

Əlli ildə nifrətimlə dəf elədim

min cür şəri.

Yollarıma işıq saçdı

ürəyimin, diləyimin şəfəqləri.

Əlli ildə qıra-qıra qarşımdakı

adam cidli "qaya"ları, sal "buz"ları,

Qəzəbimə hədəf etdim

təbəssümlü dəyyusları.

Biganəlik buludları

əgər qovsa qəlbimdəki

ümidimi, baharımı,

Öz əlimlə diri ikən

qazıyarm məzarımı.

Bax beləcə -

ürəyimi Günəş ilə tutub qoşa,

gəlib çatdım əlli yaşa...

Əlli nədir, yüz yaşamaq istəyirəm!

Qəlbə yatan bircə misra yaratmaqçün,

mürgüləyən vicdanları

var səsimlə oyatmaqçün,

Qüsurlarla, kəsirlərlə savaşmaqçün,

azadlığa qovuşmaqçün

mən yaşamaq istəyirəm!

Ürəyimdə sözlər yatıb

alay-alay, yığın-yığın.

Mən feyzindən doğmamışam

Sənət adlı bu könüllü dustaqlığın.

Qoy heç kəsi qorxutmasın

saçlarıma səpilən toz,

alnımdakı bu qırışlar,

Mən şairəm

Şair üçün

nə qocalıq,

nə ölüm var!

1975

Ədalət.-2012.-30 iyun.-S.20.