DOĞUM GÜNÜN MÜBARƏK

Güzgü qarşısına keçib, lal sükuta daldı. Bir anlıq əlini saçlarına apardı. O saçlar ki, bir zamanlar çiynindən sürüşüb kürəyində ilan tək qıvrılmışdı. O saçları bir zaman necə sevgiylə, həvəslə qoxlaya-qoxlaya hörükləmişdi. Birdən qulağına anası Güləbatının səsi gəldi.

- Bala saçlarını yaxşı-yaxşı qurut, yoxsa xəstələnərsən. Yaxşı ana dedi. Bir anlıq öz boyuna-buxununa baxıb qürrələndi. Sonra yazı masasına yaxınlaşıb dərslərini hazırlamağa başladı. Sevə-sevə əlinə coğrafiya kitabını götürdü. Səməd müəllim yenə də mənə bir 5 yazacaq, amma gərək yaxşı çalışam, - dedi. Həyətdən gələn səs-küy fikrini yayındırırdı. Bir gözü kitabda, bir gözü xəritədə qalmışdı. Ah bu səs-küy. Əsəbi-əsəbi sarı rəngli radioya yaxınlaşdı. Radionun üstündə üç val var idi. Biri Zeynəb Xanlarovanın, biri İslam Rzayevin, biri aşıq havalarından ibarət bir val. Valın biri anasının, o birilər özününkü idi. O bir valdan elə acığı gəlirdi ki, o valın sınmasını, pozulmasını elə istəyirdi ki. Amma val gün-gündən onun acığına o evdə daha da sevilirdi. Anası tez-tez o valı oxutdurur, ifa olunan mahnıları aşıqlarla birlikdə özü də ifa edirdi. Bu zaman necə də ona çətin olurdu. Bir gün o valı cızmaq qərarına gəldi və belə etdi də. Amma çox sonralar buna çox peşiman oldu. Bu valı ona görə cızmışdı ki, anası onun sevdiyi Zeynəb Xanlarovanı dinləsin, aşıq havalarını yox, amma bir zaman olacaqdı ki, özü bu havaların eşqinə düşəcək. "Dilqəmi", "Baş sarıtel", "Ruhani", "Misri". Bu havalar onu özündən alıb, havalandıracaq, laməkan edəcək. Amma bunlara hələ zaman lazımdı. Zeynəb Xanlarovanın valını oxumağa qoydu və onun şux səsi altında dərslərini hazırladı. Səhər müəllimlərin: - Gələcəyin parlaqdır, afərin, afərin sənə! kəlimələrini özünəməxsus tərzdə qarşılayıb, sakitcə gülümsədi.

Məktəbdən gəlib qardaşı Yunusu evdə gördü. Onlar bacı-qardaş olsa da aralarındakı yaş fərqi onların arasına bir sədd çəkmişdi. Bəziləri elə bilirdi ki, Salatın elə Yunusun qızıdı. Çünki, Yunusdan sonra olan bacı-qardaşlarından heç biri qalmamış, körpə ikən dünyalarını dəyişmişdi. Çox illərdən sonra Salatın dünyaya gəlmişdi. Bir az ərköyün, bir az da şıltaq idi. Ev işlərinə qarışmaz, ancaq özü ilə, sözü ilə oynayar, dərsləri ilə məşğul olardı. Qardaşı:

- De görüm dərslər necə gedir Salatın?

- Səncə sənin bacının dərsləri necə ola bilər. Qardaşı məhəbbətlə onun qara saçlarına tumar çəkib alnından öpdü:

- Afərin sənə, amma indi nə anası var, nə də qardaşı. Onlardan ancaq xoş xatirələr qalıb.

Eləmi, od tutub, yanım,

Qorundan od tutum, yanım.

Köçübdür anam, qardaşım,

Boş qalıbdır iki yanım.

deyib, bir bayatı harayladı.

Xatirələr bir-birini əvəz edirdi. Artıq məktəbi qurtarmışdı. Bakıya gəlib sənədlərini Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinə verdi. Amma müsabiqədən keçə bilməmişdi. Çünki, 25 yer uğrunda mübarizə gedirdi. Müsabiqə şərtinə uyğun olaraq kiçik yaşlı Salatının yeri hərbi xidmətdən qayıtmış bir oğlana verildi. Amma bu onu ruhdan salmadı. Prinsipial sözündə vəfalı idi. Bəxtini bir də sınadı. Axı qızıl payızda oktyabrın 18-də tərəzi bürcündə dünyaya gəlmişdi. Mələklər alnına yazdığı yazıya gah şad, gah da naşad günlər vəd etmişdi. Amma hər bir işinin axırı xeyir olmalı idi. Axır ki, arzusuna çatdı. Tələbə oldu. Tələbəlik həyatı bir-birindən gözəl və qayğılı keçirdi. Artıq 3-cü kurs tələbəsi idi. Həm işləyib, həm də oxuyurdu. Günlərin bir günü həmişə xəyal etdiyi, yəni xəyalındakı hündürboylu, genişürəkli, xoş simalı, damarında qanını qaynadan o ağ atlı oğlan qarşısına çıxdı. O zaman Keşlədə Toxuculuq fabrikində işləyirdi. Bir gün Toxuculuq sexinin qapısı açıldı. İçəri hündürboylu, bir azda zəhmli bir oğlan daxil oldu. Bu anda Salatın "Adam aşiq olanda da beləsinə aşiq olar", - dedi ürəyində. Allah səsini eşitmişdi bu qızın. Günlər yerini həftələrə verirdi. Bu ağ atlı oğlan onun ömür-gün yoldaşı Tağı müəllim idi. Tağı müəllim ilk ürək sözlərini, sevgisini şeirə çevirib bu suyuşirin qıza çatdırırdı. Nəhayət ki, onlar ailə qurdular. Bu evlilikdən, bu sevgidən övladları dünyaya gəldi. Yeni ailə quran gənclər kirayə evdə yaşayırdılar. Bəzən çörək almağa pulları belə çatmırdı. Onlar hər ikisi mərdi-mərdanə çətinliklərin üstünə gedir, doğmalarına, yaxınlarına, valideynlərinə heç nə bildirmirdilər. Əl-ələ verib bütün çətinlikləri dəf edirdilər. Bilirdilər ki, hər qaranlıq gecənin bir işıqlı gecəsi var. Rəbbim onların bu səbrini qiymətləndirdi. Onların üzünə ruzi qapılarını açdı. Amma onlar heç vaxtı keçmişlərini unutmadılar. Bir-birinə sığınıb ehtiyacı olan insanlara dayaq oldular.

Mən aşiq yaxşılıq qalar.

Yaxşı ad, yaxşılıq qalar.

Pislik etməkdən nə çıxar

Dünyada yaxşılıq qalar.

Heç unutmadılar ki, insanı varlı, kasıb olduğuna görə ayırmazlar. Ümid edib qapılarına gələnləri köməksiz qoymadılar. Onlarla insanları, ailələri sevindirdilər. Çünki onlar vətəni olan Azərbaycanı çox sevirdilər. Bu səxavətlərinə görə rəbbim həmişə onları nəzərində qoruyub saxladı. Bir-birindən gözəl günləri, ayları, illəri oldu və olacaq. Oğlanlarının boyunu hər dəfə qucaqladıqca, nəvələrinə məlhəm baxışlarla baxdıqca Tanrıya şükür etdilər. Nəvələr onun ürək sevinci, gözünün nuru idi. Hələ Qəndab bir hazırcavab qızdı ki, bəzən ona söz çatdırmaqda çətinlik çəkirik.

Eləmi, inci-inci.

Arzular inci-inci.

Nəvələr şirin olur,

Hansın deyim birinci?

Birdən xəyallardan ayılıb, saçlarına düşən bəyaz tellərə baxdı. Bu tellər neçə-neçə payızdan, qışdan keçmişdir. Bəzən sərt rüzigar onun da ruhuna dolaşmışdı. Həyat yolu həmişə hamar olmur. Bu yolun enişi, yoxuşu var. Oğul istərəm ki, dözsün.

Xəyallar yenə onu çox uzaqlara apardı. Bu dəfə iş otağında. yazı masasının qarşısındaydı. Bir-birindən nəfis, zərif və qiymətli kitablar. Müəllifinə baxdı - Salatın Əhmədli. Ən üstə olan kitaba əl atdı. "Səfərnamə". Fikirlər onu çox uzaqlara apardı. Poylu kənd məktəbi, sinif otağı və Səməd müəllim. Gözləri bir anlıq yaşardı.

Mən aşiq o Poyluya,

Yol gedir, o Poyluya

Girə meydana Koroğlu

Qılınc götürə, hoyluya.

Bir dəfə elə Səməd müəllimdən də incimişdi. Ona görə ki, xəritədə Çud gölünü göstərə bilməmişdi 2 almışdı. Həmin gün özünə söz vermişdi ki, daha bir də 2 almayacaq. Kitabı vərəqlədi. 40-dan çox ölkəni gəzmişdi. Səyahət ediyi ölkələr gözü önündən keçdi və birdən:

- Bəs bunun ikinci hissəsi hanı, - deyə öz-özünə sual etdi, yaddaşım harda ilişib qalıb görəsən? Axı ikinci hissəsi nəşriyyatdadı. Sonra başqa bir kitabları vərəqlədi. Gözləri yaşarmışdı. Göz yaşları yanağı boyunca axırdı. Amma bu sevinc yaşları idi. Bütün bu kitablar onun zəhmətinin bəhrəsi idi. 25-dən artıq kitabı işıq üzü görmüşdü. Hələ yarımçıq qalan əsərləri... Birdən özünü dərs dediyi auditoriyada hiss etdi:

- Uşaqlar Azərbaycan gəncləri fəal vətənpərvər, savadlı olmalıdır. Axı gələcək sizin əlinizdədir. Ən azından hərəniz üç dildə danışmaq qabiliyyətinə malik olmalısınız. Klassiklərin əsərlərini oxumalısınız, dünya ədəbiyyatı mədəniyyəti ilə tanış olmalısınız.

Sonra özündən ixtiyarsız çox sevdiyi XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı kitabına əl atdı. Bu kitabı hörmətli professor Teymur Əhmədli ilə birlikdə hazırlayıb nəfis şəkildə çap etdirmişdi. Kitab o taylı-bu taylı Azərbaycan şairlərinin əsərlərindən ibarət idi. Sonra "Həcc ziyarəti", "Heydər Əliyevin dil siyasəti", üç dildə çap etdirdiyi "Ermənilər mütəfəkkirlərin gözü ilə" və digər kitablarını vərəqlədi. Amma bu son deyildi. Qalaq-qalaq yazılar və tamamlanmamış dörd roman. Bəlkə də bir gün əsərlərinin qəhrəmanlarından biri özü olacaq. Öz taleyini, həyatını qələmə alacaq. Nə bilmək olar...g

Mən aşiqəm kim yaza,

Kim oxuya, kim yaza

Ömür də bir kitabdı,

Kim götürə, kim yaza.

Rəbbim kömək ol ki, bunları da tamamlayım, çap elətdirim.

Birdən qulağına yenə də anasının səsi gəldi:

- Qızım, sən qəlbinə, xeyirxah əməllərinə görə bütün arzularına çatacaqsan inşallah, hələ bu nədi ki... Mən səni daha yüksək zirvələrdə görmək istəyirəm. Qızım sənin mənə həsr elədiyin "Hər kim yüz il unutmasa..." kitabını mələklər mənə çatdırdı. Çox nəfis kitabdı, çox da xoşuma gəldi. Amma çox heyfsiləndim ki, sinəmdə qalan bir çoxbayatıları, əfsanələri, atalar misallarını, nağılları sənə niyə danışmamışam. Ana öz-özünə:

- Axı iş-gücdən başın açılırdı ki, - deyib sağollaşmamış qeybə çəkildi. Salatının yadına anasının bir bayatısı düşdü:

Qaladan endim ancaq,

Başımda sarı sancaq.

Nə qız oldum, nə gəlin,

Odlara yandım ancaq.g

Birdən - axı bu gün oktyabrın 18-dir, indi ailəm, dostlarım başıma yıbışacaq, amma mən hələ hazır deyiləm, tələsmək lazımdır. Sonra gözəl qamətinə, üzünə bir nəzər saldı. Öz-özünə: Doğum günün mübarək Salatın xanım! - deyib, üzündə təbəssüm güzgüdən ayrıldı.

Xədicə İsgəndərli

Ədalət.-2012.-19 oktyabr.-S.4.