YENİ PROYEKTİMİZ: ALTMIŞINCILAR

TAMAMİLƏ AYRI BİR NEMƏT VEYSƏLLİ - 3

"Altımışıncılar" dedikdə adətən yazıçıları nəzərdə tuturlar və bütün vurhəşir də bildiyimiz kimi hər zaman onların başında olur.Bunun nədən olduğunu mən araşdıran deyiləm,amma bunu bilirm ki ALTIMIŞINCILAR təkcə ədəbiyyatda deyil, sənətin bütün sahələrində özlərini göstərməkdə idi. Və mənə elə gəlir ki, dünyamızın altımışıncı illəri təkcə bizim məmələkətdə deyil, başqa məmləkətlərdə də eyni anlamda intibah illəri kimi yaddaşlara həkk olunub.Məsələn, sevgili Türkiyə cumhuriyyətində ALTIMIŞINCILAR adıyla bir dərnək də var. Həmişə gönlümdən keçib belə bir təşkilat və ya dərnək bizlərdə də olsun,amma bizlər ayrı Türkiyə ayrı.Hər zaman adları ortalıqda hallanan yazar və sənət adamları sonrakı nəsil tərəfindən heç də gönül xoşluğu ilə qarışılanmayıb. Açığını deyim ki,hətta onları insafla müdafiə edənlər də qınaq sahibi olur. Mən onların müdafisinə qalxmaq məqamında uzağam. Sadəcə onlardan bəzilərini yenidən xatırlatmaq istərdim. Ən çox o yaradıcıları ki, onlar ədəbiyatçı deyillər.Yazar-çizər deyillər.Amma bu sırada yazarlar da ola bilər. Daşlaşmış "ALTIMIŞINCILAR" sırasına salınmayan ALTIMIŞINCILAR da olub. Kimlərdir bunlar?

-Əzizim Nemət Veysəlli, (yaxşı ki, bu apastrofu qaldırdılar, yoxsa bir xeyli zəhmətlə gərək sənin adında bir apastrof da yazaydım) sənin publisistik yaradıcılığına nəzər yetirəndə, onun üç qolu olduğunu düşünmək mümkündür. Birincisi, sənət publisistikası, ikincisi ümumi mövzularda yazılan yazılar və nəhayət, 1990-cı il hadisələrindən sonra sən hərbi libas geyindin və Qarabağ cəbhəsindən uzun müddət yazılar yazdın və o zaman sənə "İLHAM" qəzetindən bu barədə müraciət də etmişdilər. Bu hərbi jurnalistika barədə sən hələ tələbəlik illərindən danışırdın. Simonovun, Erenburqun hərbi jurnalistikası barədə söz salırdın. Bu vurğunluqmu səni dartdı bu sahəyə, yoxsa başqa bir dərdin vardı?

- Vaxtı ilə rəhmətlik müğənni Əbülfət Əliyevin dilindən belə bir söz eşitmişdim: sənət qeyrəti! Hərbi libası mənmi geyinmişəm, yoxsa sənətim, yazılarım, hesab edirəm ki, bunların hər ikisi eyni şeydir. Yazı-pozu, publisistika kimi, hərbi forma da ideya, amal məsələsidi. Ermənilər mənim ən yaxın dostlarımı fiziki cəhətdən məhv ediblər. Doğulduğum, boya-başa çatdığım Veysəlli kəndi, gözəlliyini, genişliyini çox az adamların dərk elədiyi torpaqlarımız düşmən tapdağı altındadı. Bütün dünyanı dolaşardım, dolaşardım, nəhayət yenidən doğulduğum torpaqlara qayıdardım. Amma həyatımın indiki mərhələsində sonuncu yerim, dayanacağım yoxdur. Səfərlərim tamamlanmır, yekunlaşmır. Sözün həqiqi və birbaşa mənasında qalmışam yolayırıcında. Böyük əzablar bahasına əldə etdiyim sənətim də içimdə ölüb. Lovğalanıb deyim ki, ömrümün qalan hissəsində yaxşı, oxucunu düşündürə, sevindirə, kədərləndirə bilən fərli yazılar yazacam, buna inanmayın.

- Bir az bədbin danışırsan?

Bəs necə danışım bəy əfəndim, sənin dilinlə desəm! Təkrar edirəm: 88-ci ildən üzü bəri gözü ilə müsibətlər görmüş, yurdu erməni ayaqları altında qalan adamın sonralar fərli bir sənət nümunəsi yaradacaqlarına ümidim azdı. Belə adamların artıq içi-içalatı yanıb. Çünki bədii səviyyəli, insanın hisslərini, ağlını riqqətə gətirən, rüşeymlər, buğdacıqlar məhv edilib. Fikrimi yekunlaşdırmaq istəyirəm. Bir sözlə, düşmənlər insanın yaşaması, fəaliyyət göstərməsi, sevilməsi, gələcəyə can atması üçün mənəvi sütun ola biləcək bütün amilləri alt-üst edib. Əlbəttə, belə bir mərəhələdə mənim Bakıda qalmağım, "Azərbaycan", ya da "Ulduz" jurnallarında çalışmağım hansı tərəfdən yanaşsaq, düzgün deyil. Münəccimlik etmək niyyətindən uzağam. Amma əsrin əvvəllərindən indiyə kimi itirdiyimiz torpaqların həcmini, miqyasını göz qabağına gətirəndə adamı vahimə basır. Təəssüf ki, istər Bakıda, istərsə də respublikanın başqa bölgələrində hələ də ermənilərin azərbaycanlılar üçün nə dərəcədə böyük təhlükə olduğunu dərk etmək istəmirlər. Döyüşlər zamanı erməni hərbi əsirlər ilə etdiyim söhbətlər, apardığım müşahidələr mənə əsas verir ki, həyəcan siqnalı çalım. Əhalinin elə təbəqəsi var ki, erməni məkrini, gələcək strategiyasını bütün təfərrüatı ilə dərk edə bilmir. Ermənilərin işğalçılıq siyasətini, bizi fiziki cəhətdən məhv etmək planlarını ki, Allaha şükür, savadlı adamlarımız, ziyalılarımız bilməlidirlər. Xalqın içindən çıxan, ağıllı, savadlı adamlarımız da əcnəbi ölkələrin yollarını həftə səkkiz, mən doqquz ölçüb-biçirlərsə, bəs bu işlərin axırı necə olsun, düşmənlərimiz Dağlıq Qarabağda özlərinin dövlət strukturlarını yaradırlar, biz isəgermənilər gözümün qabağındaca mənim doğulduğum, boya-başa çatdığım yerlərdə, dayılarımın, əmilərimin həyətlərində bostan becərirlər, taxıl biçirlər, yol çəkirlər. Di kişisən, gəl bu dərdə döz

Xalqla və nüfuzlu adamlarla ordu arasında bir körpünün olduğunu görə bilirsinizmi?

Xalq içindən çıxmış, əhalinin güvəndiyi, ümid bəslədiyi adamlar da orduda baş verən dəyişiklikləri öyrənməyə cəhd göstərmirlər. Ordu strukturlarına o mənada nüfuz etmirlər deyirəm ki, xalq arasından çıxan ziyalılar bu işə biganədirlər. Amma əksinə, gərək yüksək rütbəli zabitlər, şəxsi heyət üzvləri kürəklərində ziyalıların, xalqın nəfəsini hiss etsinlər. Problemlərini həll etməkdə onların gücünə arxalansınlar. Qütbləşmə yeni-yeni ərazilərimizin işğalına səbəb ola bilər.

- Necə bilirsiniz, müharibə mətbuatda, ədəbiyyatda yox ha, mətbuatda tam öz əksini tapa bilirmi?

Ümumiyyətlə, 1988-ci ilin fevralından bu hadisələrin qaynar nöqtələrində olan bir şəxs kimi mən belə hesab edirəm ki, mətbuatda müharibə həqiqətləri istənilən şəkildə ifadə olunmayıb. İndiki müharibənin o qədər gözə görünməyən, az adamların iştirak etdikləri səhnələr var ki, bunlar əhaliyə çatdırılmayıb. 1993-cü ilin son ayları, 1994-cü ilin əvvəllərində Azərbaycan Ordusunun əsgər və zabitlərimizin göstərdikləri igidliklər, insan gücündən, qüdrətindən uzaq qəhrəmanlıqlar, təəssüf ki, genişliyi, təfərrüatı ilə lentlərə köçürülmədi, mətbuat səhifələrinə çıxarılmadı. Gərək Azərbaycan xalqı Müdafiə Nazirliyində mayor Seyidağa Mövsümov başda olmaqla, hərbi kinosalnamə studiyası əməkdaşlarının hamısına qranitdən heykəl qoysun. Çünki onlar qızğın döyüşlər gedən yerlərə atılır, həyatların təhlükə qarşısında qoyur, şir kimi vuruşanları lentə köçürürdülər. Döyüş dalğalarından çox-çox uzaq yerlərdə, hətta Bakının mərmər döşəməli meydanlarında, müharibə səngərlərindən, top-tüfəng səsindən nəsə düzəldib yazmaq olar. Hətta, sığallı, bərli-bəzəkli cümlələr də işlədə bilərsən. Amma düşmən snayperlərinin atəşi altında, o zaman ki, yanında mərmi partlayır, qumbaraatanın dalğası huşunu itirir, tikə-tikə olmuş döyüşçü dostunun olan-qalan əzələlərini sırıqlı arasına yığırsan, belə şəraitdə əlinə kamera almaq, onu döyüşün ən qızğın səhnələrinə tuşlamaq, əzizlərim, bu çətin məsələdi. Belə yerlərdə insana kişi qeyrəti, kişi ürəyi lazımdır. Hər kişinin tab gətirə biləcəyi səhnələr deyil bu. Hər halda əlində qələm olan şəxsin indiki müharibədən kənarda qalmağını təsəvvür eyləyə bilmirəm. Əynimə hərbi forma geyməyimin səbəblərindən biri də budur.

(DAVAM EDƏCƏK)

Tofiq Abdin

abdin41@mail.ru www.tofigabdin.com

Ədalət.-2012.-25 oktyabr.-S.6.