"Aramızda elə həmkarlar var ki, Tanrılıq iddiasındadırlar"

Əziz Rzazadə: "Əflatun Amaşova dedim ki, Mətbuat xanımı boşamışam..."

Müsahibim tanınmış jurnalist, modern.az saytının redaktoru Əziz Rzazadədir.

- Əziz bəy, öncə tanışlıqdan başlayaq. Məncə, oxucuların sizi yaxından tanıması üçün kiçik bir təqdimat pis olmaz..

- Sadəcə, Əziz Rzazadə. Jurnalist-tərcüməçi. Nə fəxri adım, nə titulum var. Ehtiyacım da yoxdur. Şöhrət axtarışında da heç vaxt olmamışam. Amma mənə bəy deyə müraciətiniz xoşuma gəldi, açıq deyim, qoltuğum qarpızlandı...

- Mətbuata gəlişinizlə bağlı məlumat verərdiniz.

- 1991-ci ildən mətbuatdayam. Həm yazılı, həm də internet mediasında çalışmışam. Daha çox redaktor kimi tanınmışam. Bu illərdə kimi az-çox normal qəzetçi edə bildiksə, indi də mediadadır. Öhdəsindən gələ bilmədiklərim isə televiziyaya qaçdı. Çünki TV yazmaq qabiliyyəti olmayanların sığınacağıdır.

- Həm də tərcümə fəaliyyəti ilə məşğul olursunuz. Azərbaycanda bədii tərcümənin vəziyyəti sizi qane edirmi? Tərcüməçi kimi nədən razısınız, nədən narazısınız?

- Markesin dörd romanının tərcüməçisiyəm. Sonuncu "Eşq günlərində vəba" oldu. Başqa çevirmələrim də var. Xulio Kortasardan elədiyim tərcümələr. Onun hekayələrinə hələ ki alıcı tapmıram. Halbuki Kortasar ümumi qənaətə görə, magik realizmin ən parlaq təmsilçisidir. Üstəlik, onun qədər Avropa kinosuna təsir edən Latın Amerikası yazıçısı yoxdur. Elə bu misala dayaqlanaraq deyə bilərəm ki, tərcümə sahəsində xeyli axsamalarımız var. İşə menecer səviyyəsində yanaşma yoxdur. "Nə yaxşı-nə pis"dir anlamında. Elə əsərlər var ki, dahi sayılan yazıçıların kölgəsində görünməz qalıb. Halbuki çox oxunaqlıdır. Bir mühüm məsələ də tərcüməçi əməyinə verilən qiymətdir. Bu gün tərcüməçinin aldığı XX əsrin əvvəlində neft quyularında işləyən fəhlənin aldığı qədərdir.

- Mətbuatımızın vəziyyəti sizi qane edirmi? Azərbaycan mətbuatında hansı problemlərin həllini vacib hesab edirsiniz?

- Ah, mətbuat, mətbuat... Bir dəfə Mətbuat Şurasına getmişdim. Əflatun Amaşov məni görəndə soruşdu ki, mətbuatdan niyə uzaqlaşmısan? Dedim ki, Mətbuat xanımı boşamışam... Bu cavab kifayət edir?

- Mətbuat haqqında danışmaq istəmirsiniz, bu nə ilə bağlıdır? Küsmüsünüz mətbuatımızdan?

- İndi hərənin öz arşını var. Meyarlar yoxdur. Yəni bu günədək bilirdik ki, məsələn, yüz santimetr 1 metrdir və metrin etalonu Parisdəki hansısa məkanda xüsusi nəzarət rejimində saxlanılır. Mətbuatın meyarı bu mənada heç bir ölçüyə malik deyil. Onu guya müəyyənləşdirən "media kapitanları" da öz "gəmilər"ini fərqli-fərqli sularda üzdürür. Məncə, texnoloji inqilabla yaxın on ildə media forma baxımından fantastik dərəcədə çox dəyişəcək. Bunu Azərbaycandakı mediada dərk edənlər çox azdır. Məsələn, heç diqqət yetirilməyən bir fakt - Rupert Mördökun qapanmış tabloidi ilə bağlı idi. "Telequlaq qalmaqalı"nı yadınıza salın. Qalmaqalın bütün mahiyyəti bircə cümlə ilə ifadə oluna bilər: media artıq baş vermiş faktla bağlı yazmaq, yəni hadisənin ardınca sürünmək istəmir; media özü hadisəni yaratmaq, yaxud onu qabaqlamaq və bütövlükdə prosesləri idarə, diktə etmək iddiasındadır. Bir növ, qədəri müəyyən etmək, tanrılaşmaq. Bu, "1984" müəllifinin belə ağlına gəlməzdi.

- 21 ildir mətbuatdasınız, böyük proseslərin şahidi, iştirakçısı olmusunuz. Bu müddət ərzində mətbuatımızın ən yadda qalan dövrü hansı vaxta təsadüf edir?

- Şübhəsiz, 90-cı illərin ilk beşliyi. İnformasiya əldə etmənin və araşdırmaçılığın ən asan dövrü.

- Mətbuatımızda oxuyub bəyəndiyiniz hansı imzalar var?

- Hamını bəyənirəm, heç kimlə də tam şərik deyiləm, yəni həmişə öz fərdi, fərqli baxışım var. Ayrı-seçkilik edib ad çəkmək istəməzdim. Bəyəndiyim yazılara görə isə müəlliflərə çox sağ ol deməkdən zövq alıram. Əlləri var olsun. Amma bir ricam var: bildiyiniz şey haqqında yazın, dostlar.

- Fəaliyyətiniz dövründə yaddaqalan, karyeranız üçün vacib olan hansısa bir hadisəni oxucularla bölüşmək istərdinizmi?

- Bu peşədən ən böyük qazancım insanları tanımaqdır. Hamının qəzet səhifəsindən, televiziya ekranından tanıdığı insanların iç dünyasını, əsl düşüncəsini, təbii qabiliyyətini, faydalı iş əmsalını jurnalistdən yaxşı bilən yoxdur. Dəfələrlə hansısa partiya liderinin, yaxud sənətçinin danışdıqlarını redaktə edərkən düşünmüşəm: bəlkə, elə olduğu kimi, yəni nöqtəsinə-vergülünə toxunmadan, fikir dolaşıqlığı, məntiqi səhvləri ilə dərcə buraxım? İstəmişəm, amma etməmişəm. Çünki həyat onsuz da antik teatr tamaşalarındakı kimi maskalı oyundur. Bəzən insanlar rola elə girirlər ki, özünü oynadıqlarını belə fərq etmirlər.

- Mümkünsə, gələcək planlarınızdan danışaq. Hansı müəllifləri tərcümə etməyi planlaşdırırsınız?

- Bir ispan müəllifinin əsərini tərcümə etmək istərdim. Həmin romanın ekran fərziyyəsi də var. Filmə 9 dəfə baxmışam. Hər dəfə də ona baxandan sonra özüm roman yazmaq istəmişəm. Amma hələ ki mövzu beynimdə tam bişməyib. Ədvalarını isə indidən hazır saxlayıram. Barmaqlarımın ucundadır.

- Hərdən qısa, lakin maraqlı köşələr yazırdınız. Xeyli müddətdir ki, yazmırsınız. Yazmamağınızın xüsusi bir səbəbi varmı?

- Az olsun, saz olsun. Mənim bir həmkar olaraq köşə yazarlarından da bir ricam var: yalnız yazmaq həvəsi sizi yataqdan qaldırıb masa arxasına oturdanda yazın. Plan doldurma zamanı deyil. Üstəlik, şəhadət barmağınızı üzünüzə dayamaqla dahi olmayacaqsınız. Onsuz da hər kəsin az-çox oxucusu var.

- Mətbuata yeni gələn gənclərə nə demək istərdiniz? Yəni xüsusi bir məsləhətiniz varmı?

- Dilə hörmət edin!!!

- Peşəkar redaktor kimi Azərbaycanda qəzetlərin, saytların, kitabların redaktəylə bağlı hansı problemlərini görürsünüz?

- Azəri türkcəsi türk dilləri qrupunda özünə şirinlikdə tay bilmir. Bununla belə dilimizə yeni sözlərin əlavəsi mütləq şəkildə lazımdır. Amma bunu pəltəyin, yaxud dili bilməyənlərin öhdəsinə buraxmaq olmaz. Və sonda bunu da deyim, mənim heç bir tövsiyəm Quran ayəsi deyil. Mən də insanam, insanamsa, deməli, işim də kamillik mücəssəməsi sayıla bilməz. Hamı kimi səhvlərim, yanlışlıqlarım var. Yalnız Tanrı qüsursuzdur. Amma aramızda elə həmkarlar var ki, Tanrılıq iddiasındadırlar... Belələrini görəndə başını sağa-sola yırğalamaqdan savayı yolun qalmır. Təəssüf!..

Cəlil Cavanşir

Ədalət.-2012.-5 sentyabr.-S.4.