İPİN
GÜNAHI
Esse
Mustafa səni keçirməsin
çənəsinin altına: sözü-sözə
calamaqda, dil boğaza qoymadan onu-bunu günahlandırmaqda
heç kimi irəli buraxmaz. Milçəyi böyüdüb
fil eləməkdə pərgardı. Bapbalaca bir sözü, təzə-tər
xəbəri hay-harayla, qışqıra-qışqıra, əl-qolunu
oynada-oynada sənə, tək sənə yox, neçəsinə
bər-bəzəklə çatdırır, xüsusi
coşquyla təşbehlər işlədib hapa-gopa basır
ki, gəl bu yazıq, dilsiz-ağızsız (o
özünü belə adlandırır) kişinin
and-amanına inanma.
Polis şöbəsinin
önündən keçirdim. Rastlaşdıq. Heç
qoymadı hal-əhval tutam, kefini, iş-gücünü
soruşam. Əlini uzatdı şöbənin binasına:
- Ay müəllim, ay köhnə
dost, bu xarabada oturanlar mənim kimi əfəl, savadsız, avam
bəndələrin dərisini soyurlar. Burdakılar, and olsun o bir olan
Allaha, hamısı rüşvətxor alçaqdı. Utanıb-qızarmadan
balaca, bapbalaca bir hadisəni uşaq şarı kimi böyüdür, şişirdir-şişirdir, kağız-kuğuz
toplayır, heç nədən sənə 50
maddə oxuyur, axırda da deyirlər: uzağa getmə, əlin cibində olsun. Oğraşlar elə qiymət
oxuyurlar, qalırsan
mat-məəttəl.
- Ay Mustafa de görüm:
noolub, nə maddə, nə qiymət, hövsələni
bas, səbirli ol. Əlindən bir xəta çıxıb? Sərxoş olub toyda dava
salıbsan? Əlin gicişib
yetimin, fağırın
birini şapalaqlayıbsan?
Bəlkə qoyun-quzunu basıb,
kiminsə zəmisini otarıbsan, hə?
- Yox, ay müəllim, araq içib dava salmaq nədi, mən o zəhrimarın daşını çoxdan
atmışam. İnanmazsan, qapıda mələrtimiz də yoxdu ki,
qonum-qonşunun zəmisini
otaram. A kişi, and ilsun Hacı Söhbətin oxuduğu Qurana üç-dörd ildən
bir heç nədən məni dolaşdırır, salırlar
sıxma-boğmaya, əlimdəkin
alırlar əlimdən.g
Arvadağa, tünbətünün
qızı da mənə ağıl dərsi deyir: kişi pula qızırğunma,
ver canını qurtar... Gedərsən türməyə. Uşaqlar qalar başsız.
İstədim ona səbir, dözm arzulayıb, ayrılam, qoymadı üyütdü, tökdü:
- Yazacam yuxarılara! Qoy Qasım müəllim
keçsin əlimə.
- Neynirsən müəllimi?
- Ustadı. Bir az yeyib-içmək verirsən,
yaxşıca düzüb-qoşar.
- Bə niyə gətiriblər səni bura? Ay köhnə tanış,
bir az asta
danış (Həqiqətən
Mustafa mənim köhnə
tanışımdı. İllər öncə
şəhər xəstəxanasında
bir palatada yatmışıq. İkimizdə həkim Bayramov Kərimin nəzarəti altında mədə-bağırsağımızı
"sağaldardıq". Elə bu kifayət elədi ki, harda görüşsək,
kef-əhval tutaq, sağlamlıq durumumuzu dilə gətirək).
- Əşi
vallah nə deyim. Nə danışım. Utanıram.
Düzün bilmək istəsən.
üç metr ipə görə.
Təəccüblənirəm:
- Nə? Ədə başına at təpib, nədi? Necə yəni üç
metr ipə görə sən boyda kişini ilişdiriblər? Belə haqsızlıq
olar? İstəyirsən mən gedim
polis rəisinin yanına.
- Yox, yox, sən Allah o fikrə düşmə. Qaş düzəltdiyimiz yerdə
göz çıxararıq.
Halına acıyıram. Ayıb deyil, ip nəmənədi
ki, ondan ötrü mənim bu köhnə tanışım şöbəyə
gətirilsin?
And-aman
eləyir, yalvarır ki, rəislə görüşməyim. Niyə? Düşünürəm və
içimdə şübhə
boy verir: deyəsən
məsələ ayrı
cürdü, burda nəsə qaranlıq məqam var. Nədi bu qaranlıq məqam?
Mustafanın haray-həşirinə yoldan ötənlər də ayaq saxlayır.
Daha dükanın üzü tozludu, dayanıb bu ip məsələsini
çözələmək, təzə nəsə öyrənmək həvəsim
sönür. Uzaqlaşıram ondan. Yolu keçəndən sonra geriyə boylanıram. Yenə əl-qol
atır. ətrafına yığışanlara
nəsə deyir, yəqin yenə kiminsə arxasınca söyüb-söylənir. Maraq doğuran
budu ki, üç metr ipə görə köhnə tanışım
çoxbilmiş quş
kimi dimdiyindən ilişib. Heç ola bilməz
axı, ipdən ötrü Mustafanı
polis çək-çevirə, get-gələ salsın. Nəmənə şeydi bu ip? Düzdü, məişət qayğılarımız, ev-eşik
işlərimiz onsuz ötüşmür. İp haqqında
danışmağa, moizə
oxumağa nə hacət. Və bu yerdə keçmişi, ötənləri
yada salarkən öz-özümə gülməyim
tutur. Keçmişdə
kişi və qadınların, biədəb səslənməsin,
tumanbağısı imiş
bu ip. Kəndir, zivə,
ciyə, çatı,
qatma, ovsar da deyirlər ona. Ataların öyüd-nəsihətinə fikir verin: "Sənin ipin üstə odun yığmaq olmaz",
"Hər iplə quyuya düşməzlər",
"İlan vuran ala çatıdan qorxar"...
Yaddaş cədvəlinin lap küncündən
kiçik bir əfsanə boy verir:
Uzun illər sahibinə
qulluq eləyən, susuz, ot-ələfsiz, səhralarda ömür sürən qoca nər taqətdən düşüb daha, heyi-hərəkəti yox ayağa qalxa, qoşula karvana, girə yük altına. Mömin bəndə olan
sarban (sarvan - ərəbcə "dəvə"
deməkdi, sarban isə karvanın sahibi, əni dəvəçi. Bunu
ona görə xatırladıq ki, bəzi müğənnilər
səhv eləyib, qəzəllərdəki "sarban"ı
"sarvan" təki
tələffüz eləyir)
dostunun ölən-öləziyən
həyatına, gözlərinin
son işartısına baxır,
baxır və nə düşünürsə,
halallıq istəyir dəvədən:
- Bağışla
məni əziz dost, -
deyir, - sənə çox əziyyət vermişəm: uzaq-uzaq diyarlara yük aparıb-gətirmişəm. ac,
susuz qalıbsan... Ayrılıqdı, halal elə
zəhmətini.
Qoca nər son gücünü
toplayıb, yovşan kolununu arasından başını qaldırır.
Çuxura düşmüş
gözlərinin işartısı
da bir az artır onu.
- Əzab-əziyyətlər,
ağır yüklər,
uzaq səfərlər
alnımıza yazılıb
bizim, - deyir, - bütün günahlarını
bağışlayıram, bircəsindən
başqa.
Sarban heyrətlənir:
- O nədi elə?
- Bəlkə yadından çıxıb,
mənsə unuda bilmirəm hələ. Həmədana xurma aparırdıq.
Bərk hirslənmişdin. Mənim ovsarımı
bağladın boz eşşəyin quyruğuna.
Bax bircə onu sənə bağışlamayacam.
Eh, elə o gün? Hə, elə gün nə görsəm yaxşıdı: iki polis
işçisi Mustafanı
məhkəmə tərəfdən
gətirir şöbəyə.
Cücəyə dönüb, rəhgi-ruhu
avazıyıb, dil-dodağı
təpiyib. Deyəsən işi yaşdı. Daha məni görən kimi haray-həşir qoparmır, qışqır-bağır
salmır. Bir az da utanan kimidi. Yazığım gəlir tanışımın
bu halına.
Niyə qoluna qandal keçirsinlər onun?
Polis serjantı
qonşum olduğu üçün yaxınlaşıb,
görüşürəm Mustafayla:
- Noolub, niyə belə birtəhərsən ey!
- Heç, məhkəmə məni damladı. Aparırlar türməyə.
- Elə üç metrlik ipə görə? Bəlkə burda başqa iş var, ay Mustafa? Heç inanmağım gəlmir
bir ipdən ötrü səni damlasınlar. Belə haqsızlıq
ağlıma batmır.
- Bə neyləyim, səhər-səhər
demədim sənə,
hökumət yoxdu?
- Axı, neyləyibsən ki?
- Günahım
bilirsən nədi? O ip zibil var
ha, mən Səringülün
tövləsindən götürmüşəm,
demə o ipin o biri ucuna arvadın
danası bağlanıbmış.
Mən də bilməmişəm...
Serjant qonşum qəhqəhə
çəkir:
- Ay müəllim,
bu Mustafanın çərənləməsinə bənd olma. Gözünün içinə kimi
yalan danışır.
O, həmkəndlisi, əri
ölən, 4 uşaqla
dörd divar arasında qalan Səringülün tövləsindən
oğurluq eləyib. Cöngəni ip qarışıq
açıb. Gecəykən aparıb Cəlilabad rayonuna, satıb qəssaba.
- Nəəəə,
bəs ay Mustafa, sən
deyirdin 3 metrlik ipə görə məni gətiriblər şöbəyə?
- Əşi, mən hardan bilim o ip şoğəribin
bir ucuna da dana bağlanıb.
Mustafanın sərgüzəşti, dana oğurluğu yayıldı rayona. O kişinin 3 metrlik ip söhbəti qəliz, dolaşıq məsələymiş! Əldən-dildən
pərgar Mustafa dana oğrusu imiş. İndi mən köhnə
tanışımı necə
təmizə çıxarım,
yuyub yarpız üstə qoyum?
Necə günah işlədim,
babala batım ki, ay camaat Mustafa 3 metr ipin güdazına
gedib. Necə olsa, bircə əlacım qalıb, deyəm ipin "günahı" böyükdü!
Əlimə iti bıçaq keçsin, doğram-doğram edəcəm,
yandıracam bu "günahkar" iplərin hamısını...
Əlibala Rəhimov
Ədalət.- 2012 .- 26 sentyabr.- S.4.