Axtarış

Hekayə

(əvvəli ötən saylarımızda)

Səhər çağı Tokay Nodar Canidzenin kabinetinə girəndə sahibkar ayağa durdu, Tokayın qabağına yeriyib gülərüzlə onun boynunu qucaqladı, dedi:

- Tokaycan, sən çox böyük igidlik eləmisən! Afərin! Belə bir müştərinin həyatını xilas etmək bilirsən nə deməkdir? İmicdir, imic!

Tokay məsumanə gülümsədi, dedi:

- Mən sadəcə üzə bilirdim! Vəssalam!

- Sadəcə yox! Sən əsl igidsən! Sarpi səninlə fəxr edir! Biz səni dünənki tarixlə işə götürdük! Qoy sənin şücaətin "Kameo"nun tarixinə yazılsın! Bilirsən nə baş verib?

Tokay sahibkarı tanıya bilmirdi. O, təəccüblə çiyinlərini çəkib gözlərini Nodara zillədi.

- Dünən alman səfirliyindən zəng vurmuşdular, xanım Şraynerin səhhəti ilə maraqlandılar; biləndə ki, xanım Şrayneri bizim hotelin işçisi xilas edib, təşəkkür elədilər. Almanlar öz vətəndaşları üçün gör necə narahat olurlar?! Dövlət belə olar e! Hə, Tokaycan, xanım Şrayner dünən gecədən səni axtarır. Gecə zəng eləmədim Mananaya! Yəqin onun xəbəri var? Bax belə, zəngin və igid oğlan! İndi get işini gör! Al, bu da sənin avansın!- deyə hotel sahibi əvvəlcədən hazırladığı paketi Tokaya uzatdı.

İnsanın həyatı hər an dəyişə bilər; gərək yaşadığın hər anı gözləməyi bacarasan! Gərək hər zaman hər ana hazır ola biləsən! Tokay bu düşüncələrin qanadı altında bayıra çıxdı və qəflətən onun içini elə bir sevinc hissi bürüdü ki, quş olsaydı uçardı. Onun üçün adi görünən bu hadisəyə gör nə qədər önəm vermişdilər! "Gürcülərin xasiyyətidi, onlara iynənin ucu boyda olsa da xidmət göstərsən, onu dağ boyda görürlər! Bu Nodar çox yaxşı adamdı! Dünən nahaq onun barəsində pis fikrə düşmüşdüm!"

Manana növbəni təhvil alanda Aşot ona yaxınlaşıb gülə-gülə dedi:

- Xanım Şrayner bayaq səni axtarırdı!

- Bilirəm, bilirəm, Aşot əmi, zəng vururam, otaqda heç kim yoxdu!

- Çimərliyə getdilər! Nəsə narahat görünürdü!

- Görünür dünənki hadisədən sonra özünə hələ də gəlməyib! - Manana kompüteri yoxlaya-yoxlaya cavab verdi. Bu vaxt Tokay içəri girdi, Aşot bu dəfə onunla çox ehtiramla salamlaşdı və dinməzcə gedib qapıda durdu.

Manananın ikinci iş günü başlamışdı; qız elə bil su sonası idi, məlakələr kimi göylərdə uçmaq istəyirdi; Tokay onun qulağına nəsə pıçıldadı, qız bərkdən güldü. Tokay dedi ki, o, çimərliyə, dalğıc dostlarıyla xudahafizləşməyə gedir. Oğlan qapıya sarı boylanıb Aşotun onlara baxmadığından arxayın olandan sonra qəflətən qızın yanağından öpdü. Manana qızardı, canına istilik gəldi və pıçıltıyla nəsə deyib iş yerinə keçdi.

Tokay çimərliyə çatanda gördü ki, xanım Şrayner uşaqlarıyla birgə yenə həminki ərazidədir, onlar boy verən yerdə çimirlər. Bir qədər yaxına gəlib dalğıclarla salamlaşdı; dalğıclar Tokayı görən kimi sanki canlandılar, çətirin altındakı stolun üstündə boş pivə bakallarını doldurdular; Tokayı da içməyə məcbur etdilər! Tokay qürrələnə-qürrələnə əlini cibinə salıb dedi:

- Mənim pulum var! Bu gün mən qonaqlıq verəcəm!

Dalğıclardan biri bic-bic onu süzdü, sınayıcı nəzərlərini Tokayın bütün vücudunda gəzdirib soruşdu:

- Varlanmısan deyəsən?

- Yox! Avans almışam! Hotelə işə girmişəm!

- Əladı ki!

- Deməli bizi bəyənmədin?

- Yox, niyə ki? Bəyənməsəydim bura gəlməzdim!

- Yaxşı, onda get ordan xəngəl sifariş ver! Bir şüşə də rus arağı! Sənin təzə işini yuyaq, - deyə nisbətən iri əzələli dalğıc əli ilə sahildəki səyyar restoranı göstərdi. Tokay sözə baxan uşaqlar kimi çimərlikdə dəniz çarpayılarında uzanıb özlərini günə verən adamların arasıyla restorana tərəf getdi. Birdən xanım Şrayner onu görüb səslədi, əli ilə işarə elədi ki, onların yanına gəlsin. Tokay sevincək qadının yanına qaçdı; uşaqlar ona maraq və heyrətlə baxırdılar, qadın doğurdan da narahat görünürdü. Xanım Şrayner gürcü dilində danışdı, dedi:

- Dünənki əhvalata görə məni bağışlayın! Az qala sizi də... Sizə təşəkkür eləmək istəyirəm, uşaqlarım hələ də sizin igidliyinizdən danışırlar,- deyə oğlana iltifatlı və mehriban baxışlarını tuşlayan Yurgenlə Klaranı göstərdi.

- Xanım Şrayner, təşəkkür eləməyə dəyməz. Xahiş edirəm, özünüzü rahat hiss edin. Mən başqa cür hərəkət edə bilməzdim! Siz Allah, bunu unudun getsin!

- Heç bilmirəm bu necə baş verdi!- deyə xanım Şrayner qayğılı-qayğılı sakit sulara baxdı. - Bilirsiz, mən çox qiymətli bir üzüyümü itirmişəm. Deyəsən suya düşüb! Hər halda, dalğalar böyük idi... İndi biz uşaqlarla birlikdə səhərdən suyun altına baş vururuq, bəlkə gözümüzə sataşdı?

- Çətin tapılsın!- Tokay təəssüflə bildirdi. - Bu sular o qədər qiymətli şeylər udub ki!

- Hə... - qadın kövrəldi, - Biz həmişə itirəndə axtarırıq. Qorumaq barədə düşünmürük. O üzük çox qiymətliydi, ərimdən mənə toy hədiyyəsi idi... Heyf!

Qadın başını bulaya-bulaya Tokayı süzdü; oğlan onun bu dəfəki baxışlarında istehza sezmədi, orda sanki minnətdarlıq və yalvarış bir-birinə qarışmışdı. Tokay o baxışların mənasını anlamadı, o da başını buladı və xudahafizləşib geriyə, restorana tərəf yeridi.

Xanım Şrayner oğlu və qızı ilə birlikdə üzüyü qaranlıq düşənə kimi axtardı; ana tez-tez suya baş vurur, nəfəsi çatanadək dibdəki daşların arasına baxırdı. Dünən çimdiyi su ərazisini arayırdı; təxminən səkkiz-on yaşlarında olan qızı Klara ləpədöyəndə o tərəf bu tərəfə gedir, ləpələrin yuduğu daşları aralayıb altına baxırdı; oğlu Yurgen (onun da on iki yaşı olardı!) su eynəyi taxmışdı, o da anası kimi tez-tez suyun altına girir, dərhal da çıxırdı, sonra yerini dəyişir, eyni hərəkətlər edirdi. Çimərlikdə dincələnlərin heç biri ana və oğulun bu hərəkətinə əhəmiyyət vermirdi; hərə bir cür dincəlirdi, görünür, ana-oğul da belə dincəlir!

Sahildən əl-ayaq kəsilsə də ətraf restoranlardan musiqi səsləri eşidilirdi; istirahətə gələnlər əylənirdilər; Türkiyəyə gedib-gələn iri yük maşınlarının sürücüləri, yerli adamlar üçün yay gecəsində dənizin həzin laylası altında bir qədər dincəlmək, gürcü şərabından dadıb elə dənizin qırağındaca mürgüləmək nəyə desən dəyər! Bu gecə Tokay üçün də əyləncəli və nəşəli oldu; o, yalın ayaqlarını dənizin ləpələrinə şappıldada-şappıldada yenə şirin xəyallar aləmindəydi; bayaq dalğıc dostlarıyla bir qədər vurmuşdu, sevincini köhnə iş yoldaşları ilə bölüşmüşdü, onların şərəfinə yaxşıca tostlar söyləmişdi, özü barədə də təzə şeylər eşitmişdi, əvvəllər heç vaxt eşitmədiyi tostlara qulaq asmışdı. Sonra Mananaya zəng vurmuşdu, qısa danışmışdılar, sonra yenə zəng vurmuşdu, onu sevdiyini söyləmişdi; Manana yenə məşğul olduğunu bildirmişdi; sonra Manana özü zəng vurmuşdu ona, o da Tokayı sevdiyini demişdi; beləcə cavan sevgililər gecə yarıyadək hər yarım saatdan bir telefonda qısa fasilələrlə danışır, sonra da qapadırdılar. Gənclərin sevgisi də, sevinci də, əyləncəsi də, kədəri də şıltaq olur; gənclərin qayğıları da özləri kimi çevik, bərkgedən və coşğun olur. Nə olur-olsun, o, tezliklə Mananaya toy edəcək, onu evinə gəlin gətirəcək; o, düşünürdü, gülürdü, suya təpik vurur, dənizin qaralmış üzünə dişlərini ağardıb ucadan deyirdi:

- Sən məni xoşbəxt etdin, dəniz! Mən səni necə xoşbəxt edə bilərəm?

Qeyri-ixtiyari ağlına gələn rabitəsiz sözləri ürəkdən deməsi özünə də ləzzət verirdi; o, söyünür, fərəhlənir, sanki bu sevincinə ləpələrin şırıltısını də şərik qoşmaq istəyirdi. Birdən yadına xanım Şraynerin bayaqkı sözləri düşdü.

"Qiymətli, əziz... itki... üzük..." Doğurdan da itki pis şeydi! Adam beş lari itirəndə bütün günü narahat olur. Yüz lari qazananda narahat olmursan, əksinə, sevinirsən, onu ehtiyaclarına xərcləyəndə də uf demirsən! Amma itirəndə... O ki qaldı yadigar üzük ola... Qadının barmağındakı üzüyün qaşı zeytun rəngində idi, günəş şüası düşən kimi qırmızıya çalır və yanırdı; daşın qıraqlarında xırda beşguşəli darçın rəngli yaqut və sapfirlər vardı; onu qadının əri Erix toy günündə arvadına bağışlamışdı. Üzüyün təxminən iki əsr yaşı vardı, Erixin nənəsinə məxsus idi; ərinin dediyinə görə, vaxtilə nənəsi ailənin nəsildən nəslə ötürülən bu qiymətli üzüyü barmağına taxıb bal gecələrinə gedəndə Frankfurtda bütün kübar qadınlar ona həsəd aparırlarmış; üzüyün ortasındakı iri dairəvi qaş almaz idi; Erixin nənəsi deyirmiş ki, bu daş qəzəbi söndürür, insanın ruhunu sakitləşdirir. Bəli, bəli, bunu gürcü qızı Mananaya hədiyyə verəndə əri, Erix Şrayner söyləmişdi! Qadın bayaq bunları Tokaya danışanda kövrəldi, gözləri doldu! Oğlan bütün bunların nə demək olduğunu anlamasa da, zənn etdi ki, bu üzük elə belə şey deyil! Görünür, üzükdə qeyri-adi nəsə bir cazibə qüvvəsi var!

İçində sanki gözəgörünməz bir qüdrət, güc duydu; düşündü ki, bəlkə suya baş vursun, bəlkə o qadının üzyünü axtarsın? Bəlkə?.. Onun içində xeyirxahlıq duyğuları aşıb-daşdı; o duyğular qəlbini təntənəli ehtirasla doldurmuşdu, onu dənizə çağırırdı! O duyğular çılğın idi, şücaətli idi; o duyğularda qorxu, hürkü, riyakarlıq, yalan, yaltaqlıq və namussuzluq yox idi! O duyğular qeyrətli, mərd, bir qədər də xudbin və dikbaş duyğular idi! Onu dənizə səsləyirdilər!

Ayın birdən-birə batması ona mane olmadı. Adətən Ay batanda təzə işə başlamırlar; deyirlər, Ayın xeyir-duası mütləq lazımdır, gərək ona üzünü tutasan, salavat çevirəsən, sonra işə başlayasan, ya da yatasan... Bunu nənəsindən eşitmişdi. Gecənin bürküsü də onun vecinə deyildi! O, sevgilisinin işə girdiyi hoteldə işləyirdi! Öz halal əməyi ilə pul qazanırdı!

Bütün sahilboyu ağ köpüklü dalğalar işıldayan müxtəlif rəngli və ölçülü daşların üzünü yalayırdı; sular geri çəkiləndə daşlardan qəribə, adamın ruhunu sakitləşdirə biləcək ecazkar harmonik səslər çıxırdı, sanki daşlar xorla hansısa bir simfonik musiqi əsərinin nəqarətini oxuyurdular. Dənizin ortası qaralmışdı, sahil suları dupduru, gözyaşı rəngində idi; qayalıqlarda bitən sidr, şam, həmişəyaşıl ağacları sulara əl edir, onların üstünə yaşıl kölgələr salırdılar. Ay yenə könülsüz-könülsüz buludların arxasından çıxdı, sanki sevgilisi göylərlə gizlənpaç oynayırdı.

(Ardı var)

Kamran NƏZİRLİ

Ədalət.-2013.-3 aprel.-S.6.